YAŞLILIKTA NÖROLOJİK TEMELLİ DURUMLARIN BAKIM VE REHABİLİTASYONU - Deneme Sınavı - 21

Yaşlı bireyle gürültüsüz bir ortamda, yavaş bir hızda, normal bir ses tonuyla, açık ve net bir biçimde konuşmak kurulan etkileşimin niteliği arttıracaktır.

İşitme kayıplı bir bireyin işitme cihazı ile rehabilitasyonu sonrasında bilişsel ve duyuşsal olarak: bireyde iyi hisler meydana gelir, depresyonda azalma görülür ve yaşam kalitesi artar.

Afaziyi tanımlayan dört kritik ve kapsayıcı açıklama vardır. Buna göre;

Tutuk Afaziler: broca afazisi, transkortikal motor afazi ve global afazi olarak sınıflanırken; akıcı afaziler: wernicke afazisi, kondüksiyon afazisi, transkortikal duyusal afazi ve anomik afazi olarak sınıflanmaktadır.

Parkinson hastalığının en dikkat çeken belirtileri görülen titremedir. Alzheimer hastalığı olan bireylerde ise soyut anlamlı sözcükleri anlamada oluşan güçlük ve ses bozukluğu hastalığı belli etmektedir. ALS hastaları için bilinen en yaygın semptom yutma güçlüğü ile kas krampları ve spazmdır.

Dopamin, günümüzde keşfedilmiş olan 100’den fazla farklı nörotransmitter arasında en önemlilerinden biridir.Dopamin duygudurum ve hareket işlevlerinin ortaya çıkmasında veya bir işe yoğunlaşma, motivasyonu sağlama, dikkati toplama, yeni bilgileri öğrenme gibi becerilerin yerine getirilmesinde, beyindeki ödül ve haz sistemlerinin uyarılmasında etkili olmaktadır. Ayrıca kas hareketlerinden beyin fonksiyonlarına; sindirim sisteminden duygu durumlarının yönetimine kadar pek çok fonksiyonda etkili olan bir kimyasaldır. egzersiz ve aktif yaşam stili ise dopamin seviyesinin artmasında etkilidir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Akson boyunca iletilen elektriksel sinyallerin, başka bir hücreye (nöron veya kas) nörokimyasal moleküller aracılığı ile aktarıldığı bağlantı noktası ‘sinaps’ olarak tanımlanır. Doğru cevap A'dır.

İnsidans: Risk altındaki toplumda belirli bir süre içerisinde ortaya çıkan yeni vakaların ortaya çıkış hızı, görülme sıklığıdır.

Prevalans: Belirli bir anda saptanan eski ve yeni tüm vakaların görülme sıklığıdır.

Doğru seçenek B'dir.

Ağrının ölçülmesinde biyolojik belirleyici araçlar yoktur. Doğru seçenek C'dir.

Baş ağrısı tüm dünyada en sık görülen nörolojik bir durumdur. Toplumun %90’ından fazlasında hayatın bir döneminde baş ağrısı görülmektedir (Yücel, 2008). Bir çok baş ağırısı türü mevcuttur, yaşlılarda görülme oranı yüksektir. Doğru seçenek B'dir.

aşlılıkta sık görülen baş ağrısı nedenlerini şu şekilde sıralamak müm- kündür (Tezer vd., 2007):

Metabolik baş ağrısı (kansızlık, böbrek yet- mezliği gibi)

Dev hücreli arterit

Beyin tümörü

Doğru seçenek E'dir.

Uyku, vücudun temel ihtiyaçlarından biridir ve normal olarak organizmanın dinlenip enerji tüke- timinin dengelendiği bir süreçtir. Normal bir uyku süresi 4-12 saat (ortalama 7-8 saat) arasında değiş- mektedir (Kızılarslanoğlu ve Cankurtaran, 2015).

Uyku temel olarak REM (rapid eye movement/ hızlı göz hareketleri içeren) ve Non-REM (hızlı göz hareketleri içermeyen) olmak üzere iki ana dönem- den oluşur. Normal uyku süreci, birbirini takip eden REM ve non-REM dönemlerinden oluşan 90’ar dakikalık 4-5 döngüden oluşmaktadır. Uyku, non-REM dönemi ile başlar ve bu dönem sırasıy- la; başlangıç, hafif, orta ve derin uyku olmak üzere dört evreden oluşur. Non-REM uykusunun başlangıç ve hafif evrelerinde uyanma eşiği düşük olduğu için dış uyaranlar nedeniyle uyanma daha kolaydır. Doğru seçenek D'dir.

Tablo 7. 3. Uyku Bozukluğu Tipleri (ICSD-3 Sateia, 2015)

Sınıflandırma

Alt tipleri

1. İnsomnia

a. Kısa süreli insomnia b. Kronik insomnia
c. Diğer insomnia

2. Uykuya bağlı solunum bozuklukları

a. Santral uyku apne sendromu
b. Obstrüktif uyku apne sendromu c. Uykuya bağlı hipoventilasyon
d Uykuya bağlı hipoksemi

3. Hipersomnolans

4. Sirkadyen ritm uyku-uyanıklık bozuklukları

5. Parasomnia

6. Uykuya bağlı hareket bozuklukları

7. Diğer nedenler

Doğru seçenek D'dir.

Bu tavsiyeleri şöyle sıralamak mümkündür (Torun, 2016):

Yatakta uyku dışında fazla zaman geçirilme- melidir.

Yatakta TV izlemek, kitap okumak gibi ak- tivitelerden uzak durulmalıdır.

Uyuma ve uyanma saatlerinin mümkün ol- duğunca sabit tutulmasına özen gösterilme- lidir.

Yattıktan sonra 20-30 dk. içerisinde uykuyadalınamazsa yataktan kalkılmalıdır.

Yeniden yatmak için uykunun tekrar gel- mesi beklenmeli, başarıya ulaşıncaya kadar bu işlem tekrar edilmelidir.

Gece uykusunun süresi ne olursa olsunsabahları aynı saatte uyanılmalı ve yatakta kalma süresi uzatılmamalıdır.

Gündüz uyuklamalarına izin verilmemeli, zo- runda kalınırsa maksimum 30 dk. uyunmalıdır.

Düzenli egzersiz yapılmalıdır (özellikle sa- bah saatleri tercih edilmeli).

Özellikle akşamüstü saatlerinde ev dışındavakit geçirilmelidir.

Akşam yemekleri planlanan yatma saatin- den en az 2-4 saat önce alınmalı ve hafif olmalıdır.

Uyku ortamında rahatsız edici uyaranlar(ışık, gürültü vs.) bulunmamalıdır.

Sigara, alkol ve kafein içeren içeceklerdenuzak durulmalıdır.

Doğru seçenek C'dir.

Yaşlılarda sık görülen düşme nedenlerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür (Naharcı ve Doruk, 2009):

• Yürüme/denge bozuklukları veya zayıflık

• Baş dönmesi (vertigo)
• Düşme atağı
• Konfüzyon (bilinç bulanıklığı)

• Postüral instabilite (sabit durmada zorluk)

• Görme bozukluğu
• Senkop
• Ortostatik hipotansiyon

• Alt ekstremitede kuvvetsizlik

• Diğer özel nedenler
• Bilinmeyen

Doğru seçenek A'dır.

Epilepsi; genetik temelli olduğu düşünülen ve genellikle çocukluk çağında ortaya çıkan idiopatik epilepsi; daha ileri yaşlarda enfeksiyon, strok (inme) veya travmatik beyin hasarı gibi sonradan oluşan bir merkezi sinir sistemi hasarı ya da bozukluğundan kaynaklanan sekonder ve semptomatik epilepsi ve nedeni belli olmayan kriptojenik epilepsi olmak üzere üç kategoriye ayrılmaktadır

Migren, dünya nüfusunun %2-15’ini etkileyen ve sık görülen bir bozukluktur. Kadınlarda erkekle- re oranla daha çok görülmektedir (kadın/erkek, 3/1 oranında). Avrupa Birliği ülkelerinden bir milyon insan her gün migren atağı yaşamaktadır (Steiner ve Fontebasso, 2002). Avrupa Birliği ve Birleşmiş Milletlerde yapılan araştırmalar migrenin erkekleri %6-8, kadınları ise %15-18 oranında etkilediği- ni göstermektedir. Türkiye’de yapılan araştırmaya göre ise migrenin görülme sıklığı erkeklerde %9 iken kadınlarda %29’dur (Gardella vd., 2006). Doğru seçenek B'dir.

Presbiakuzi işitme sisteminin yaşa bağlı değişimleri nedeniyle oluşan duyu-sinirsel tip işitme kaybıdır.

İşitme kayıplı olsun ya da olmasın yaşlı bireylerle konuşurken aşağıdaki önerilerin takip edilmesi yaşlı bireyin iletişim işlevlerini artıracağı gibi bakım hizmetlerinin kalitesini de yükseltecektir.
• Ortamın gürültüden arındırılması
• Yavaş bir hızda konuşmak
• Normal bir ses şiddetinde konuşmak
• Açık ve net bir bir biçimde konuşmak
• Kısa cümlelerle konuşmak
• Konuşurken yüzün görünmesi
Yaşlı bireylerin çevresinde (akrabaları, bakım hizmet elemanları ve sağlık personeli) bu konuyla ilgili farkındalık oluşturmak, yaşlının iletişim becerilerini destekleyerek yaşam kalitesini arttırmanın önemli öğeleridir.

Edilmiş dil bozuklukları içinde sınıflandırılan afazi, çoğunlukla beyin-damar (serebrovasküler) hastalıkları sonucunda, beynin sol yarı küresindeki bölgelerin etkilenmesiyle ortaya çıkan bir hastalıktır.