YAŞLILIKTA NÖROLOJİK TEMELLİ DURUMLARIN BAKIM VE REHABİLİTASYONU - Deneme Sınavı - 12

Vasküler demans beyne kan taşınmasını sağlayan damarların hasarlanması sonucu ortaya
çıkmaktadır. Haliyle Lewy Cisimcikli Demansın özelliklerinden değildir. Lewy Cisimcikli Demansa baktığımızda sinir hücrelerinde ve beynin çeşitli alanlarında biriken protein tortuları neden olur. Kişide görsel halüsinasyonlar, uyku bozuklukları,  dikkat dağınıklığı, depresyon gibi belirtilerde meydana gelir. Bu nedenle doğru cevap D'dir.

Bakım verenin yaşı, eğitimi, bakım verme süresi gibi faktörler, yaşadığı stres düzeyi ile ilgilidir. Bakım veren kişinin yaşı küçüldükçe bu durumdan olumsuz etkilenme oranları artmaktadır. Bakım verme süresi uzadıkça; ilerleyen zamanla birlikte stres düzeyi de çoğalmaktadır. Demanslı yaşlı, hastalık ilerledikçe bakım verene daha fazla bağımlı hale gelir. Diğer taraftan, bakım verme süresi uzadıkça bakım veren, işinde giderek uzmanlaşır. Bakım verme eğitimi alan ya da belli bir modele dayanarak bakım veren kişilerin stres faktörleri ile daha iyi başa çıkabildikleri, daha etkili ve daha az stresli bir bakım verme deneyimi yaşadıkları belirtilmektedir. Bakım verenler hastalığın ortaya çıkmasıyla birlikte, süreç içerisinde 2 evreden geçerler. Birinci evre adaptasyon evresidir. Bu evrede birey, bakım verme işine uyum sağlamaya çalışır.  İkinci evrede ise bakım veren, bakım sürecinin devamlı ve hasta odaklı bir süreç olduğunu kabullenerek durumu içselleştirir. Bakım verenler, sosyal aktivitelerini sürdürerek ve yakınlarından psikososyal destek alarak duygusal sorunların şiddetini azaltabilirler. İçselleştirme ikinci evre olduğundan doğru cevap E'dir.

Demanslı yaşlıların günlük bakımında beslenmenin düzenlenmesi, kişisel hijyenin sağlanması, boşaltım ihtiyacının giderilmesi,
giyinme, uyku ve güvenlik konlarında gerekli düzenlemelerin yapılması gibi başlıklar öne çıkmaktadır.

Yutma güçlükleri yaşanması motor fonksiyon bozukları içine girmektedir.

Parkinson hastalarında idrar kaçırma ile ilgili alınabilecek başlıca önlemler şöyle sıralanabilir: • İdrar kaçırmanın önlenmesi için ilk önlemlerden biri tuvalet günlüğü tutulmasıdır. Böylece, alınan sıvı miktarı ve alma zamanı ile tuvalete gidiş sayısı ve zamanı izlenebilir.  • Kahve, çay ve kola gibi kafeinli içeceklerden kaçınılmalıdır, tüm bu içecekler sorunları daha da kötüleştirebilir. Geceleri tuvalete gitmekte sorun varsa yatmadan iki saat önce sıvı tüketimi sınırlandırılabilir. Ancak günlük yeterli sıvının alınmasına özen gösterilmelidir. • İdrar yolu enfeksiyonu belirtileri bilinmelidir: İdrar yaparken yanma hissi ile sık ve acil idrara çıkma isteği enfeksiyon belirtisi olabilir. Bu gibi durumlarda mutlaka doktora danışılmalıdır.• Her yarım saate bir değil her iki saatte bir tuvalete gitmek gibi düzenli bir program uygulanabilir.

Evre 1: Vücudun sadece bir yarısında motor, yani hareket ile ilişkili bulgular mevcuttur.

Evre 2: Motor belirtilerin yaygınlığının arttığı evredir ve belirtiler vücudun her iki yarısında da görülür.

Evre 3: Denge bozuklukları da gelişmeye başlar.

Evre 4: Yürüyüş, hareket sırasında aniden durma (donma) veya küçük, hızlı adımlar ile daha fazla enerji ile gerçekleştirilen motor aktivite ve hareket zorluklarının görüldüğü evredir. Bu evrede olgular artmış duruş-denge kayıpları nedeniyle, dengelerini korumakta güçlük çekmektedirler. Ayrıca konuşma ve yutma güçlüğü gibi problemlerin de daha fazla görüldüğü hastalığın ileri evresidir.

Evre 5: Bu evredeki hastalar bağımsız olarak hareket etmekte büyük güçlük yaşamaktadır. 5. evre, hastaların yaşamlarını tekerlekli sandalye veya başka bir yardımcı gerece bağımlı olarak ettirdikleri evredir.

Yatak içi konfeksiyonunda sürtünme katsayısı ve etkisi göz önünde bulundurulmalı, pamuk oranı yüksek çarşaf ve gecelikler yerine daha kaygan özelliği olan dokumalar tercih edilebilir.

Evre 4: Yürüyüş, hareket sırasında aniden durma (donma) veya küçük, hızlı adımlar ile daha fazla enerji ile gerçekleştirilen motor aktivite ve hareket zorluklarının görüldüğü evredir. Bu evrede olgular artmış duruş-denge kayıpları nedeniyle, dengelerini korumakta güçlük çekmektedirler. Ayrıca konuşma ve yutma güçlüğü gibi problemlerin de daha fazla görüldüğü hastalığın ileri evresidir.

I., II. ve III. maddelerde verilen ifadelerle birlikte, dopamin eksikliğinde, beynin bilişsel fonksiyonları da etkilenebilmekte, yeni bilgilerin öğrenilmesi veya yeni becerilerin kazanılması güç olmakta, hastaların bir bölümünde demans görülebilmektedir. 

Dolayısıyla, IV. madde doğru değildir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Parkinson hastalığının IV. ve V. evreleri, hastanın bir başka kişiye bağımlılığının arttığı ileri evreler olarak görülür. Hastalığın bu ileri evrelerinde, olgularda yutma güçlüğü, konuşma problemleri, kognitif bozukluklar, huzursuzluk, anksiyete, görme sorunları, yazı yazma bozuklukları, daha sık tuvalete gitme ihtiyacı, idrar sıkışması hatta idrar kaçırma, aşırı terleme, cinsel sorunlar gibi geç dönem semptomları gelişebilmektedir. Ayrıca, durum ilerledikçe, ağrı ve solunum problemleri gibi önemli ve değerlendirmesi gereken diğer konular gündeme gelebilir. 

Dolayısıyla, doğru cevap E şıkkıdır.

Parkinson hastalığının III. evresinde, motor belirtilerin yanı sıra denge bozuklukları da gelişmeye başlar.  

Dolayısıyla, doğru cevap C şıkkıdır.

Parkinson hastalarının yaklaşık %38’i her yıl düşmektedir. Bu düşmeler çoğunlukla dönerken veya yön değiştirirken genellikle bir donma olayıyla ilişkili olarak ortaya çıkmaktadır.

Parkinson hastalığı aşağıdaki evrelerden geçmektedir:

Doğru cevap D'dir.

Dengenin sağlanması için kalp-damar sistemi, kas-iskelet yapısı, iç kulaktaki denge için özelleşmiş yapılar ve görme yetisi başta olmak üzere birçok vücut sisteminin, nörolojik sistemin kontrolünde belli bir ahenk içerisinde çalışması gerekmektedir. Bu sistemlerin herhangi birinin fonksiyonundaki aksama ile denge bozuklukları ve denge ile ilişkili bir dizi problemler, değişik boyutlarda yaşanabilmektedir. Doğru cevap D’dir.

Yaşlılıkla birlikte başta omurga bozuklukları olmak üzere çeşitli duruş bozuklukları da gelişmektedir. Omurga ile ilişkili en çok yaşanan kötü postür, kifoz (kamburluk), skolyoz (omurga eğriliği)’dir. Nadir olarak bel çukurunun artışı da görülebilmektedir. Omurgada gelişen bu postür bozuklukları hem beynin kan akışını sekteye uğratması, görme ve duyma yetilerini etkilemesiyle hem de vücut pozisyon algının değişmesi ve hareket kabiliyetini kısıtlanmasına neden olması sebebiyle denge bozukluklarına, dolayısıyla düşme riskinin artışına neden olabilmektedir.  Doğru cevap C’dir.

Eklem hareket ve pozisyon duyusuna propriyosepsiyon denilmektedir. Propriyosepsiyon, eklemlerin dolayısıyla da vücudun boşluktaki pozisyonu, konumu ve hareketini algılama yeteneğidir. Proprioseptif duyu bozuklukları da hareket kabiliyetini etkilenmekte, yaralanma riskini artırmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Denge bozuklarının belirti ve bulguları şunlardır;  • Hareket ediyor hissi, bulunduğu fiziki ortamın veya tüm vücudun dönüyor duygusu (vertigo tipi denge kaybı), • Zayıflık, güçsüzlük, bayılma veya kendinden geçme hissi, • Ani gelişen denge kayıpları (dengesizlik), • Kuvvetli bir baş dönmesi. Doğru cevap E’dir.

Posturografi testi, hareketli bir zemin üzerinde durmaya çalışıldığı, test sırasında hastanın düşmemesi için emniyet önlemlerinin alındığı testtir. Posturografi test sonuçları denge sistemi ve denge bozuklukları ile ilgili ayrıntılı bilgi verdiği için güvenilir testlerdendir. Doğru cevap D’dir.

Birçok yetişkin yaşlandıkça daha az aktif hâle gelmektedir, bu da yaşlanmanın fiziksel etkilerini şiddetlendirmektedir. Fiziksel uygunluğun sağlanmasında egzersizin yoğunluğundan çok uzun yıllar, düzenli bir şekilde devam ettirilmesi etkili olmaktadır. Düzenli olarak hafif yoğunlukta egzersiz yapmama durumunda kas gücü ve kemik kütlesi azalmakta, denge kaybı, koordinasyon ve esnekliğin de azalmasıyla sonuçlanmaktadır. Doğru cevap B’dir.

Denge rehabilitasyonu, literatürde vestibüler rehabilitasyon olarak adlandırılmaktadır. Vestibüler rehabilitasyonda özel eğitim almış olan fizyoterapistler tarafından oluşturulan egzersiz temelli tedavi şeklidir. Bu tedavide amaç, dengeye katılan merkezlerin yeniden eğitimi ve egzersiz programı ile iyi dengenin kalıcılığının devam ettirilmesini sağlamaktır. Denge rehabilitasyonu, denge problemlerinin en aza indirilmesi, fiziksel aktivite seviyesi, bağımsızlık ve yaşam kalitesinin artırılmasına yardımcı olmaktadır. Doğru cevap A’dır.