YAŞLILIKTA NÖROLOJİK TEMELLİ DURUMLARIN BAKIM VE REHABİLİTASYONU - Deneme Sınavı - 8

Aspirasyon, yani yiyecek içecek inhalasyonu, yutma bozukluğu olan kişilerde yaygın bir sorundur.

E şıkkı, inkontinansın sebeplerinden değil, idrar kontrolündeki zorluklardandır.

İş ve uğraşı terapistleri, inme sonrası fonksiyonel iyileşmeyi destekleyecek aktiviteler aracılığıyla bağımsızlığın yeniden kazanılmasına yardımcı olur. Ayrıca, yürüme yardımcıları ya da tekerlekli sandalye gibi herhangi bir hareket ekipmanı gerektiğinde de yardımcı olabilirler.

D şıkkında verilen immobilite hareketsizlik, anormal şişlik ve sıvı birikimine neden olan inme sonrası zorunlu olarak yaşanabilen hareketsizliktir.

III. ve V. İfadeler, ödemin tedavisiyle ilgilidir.

Afazideki dil bozukluğu zeka ile ilgili değildir. Yön ve yönelim korunmuştur. Bir yerden bir yere gidebilirler.

İdeasyonel aprakside, nesneye ilişkin kullanım kavramı bozulmuştur. Aktivitelerin kavramsal organizasyonunda bir bozukluk vardır.

Aspirasyon riskini azaltma ve yutma fonksiyonuna yardımcı müdaheleler: 
• Daha iyi bir hava yolu koruması sağlamak için yutarken başı etkilenmiş tarafa çevirme tekniği faydalı olmaktadır. 
• Küçük lokmalarla sıvıları yutmak bir başka teknik olarak kullanılmaktadır.
• Yutma terapisi yetkilisi de olan dil-konuşma terapistleri, bireylerin yedikleri ve içtikleri yiyecekleri ve sıvıları değiştirmelerini tavsiye
edebilir.
• Bazı yiyecekleri çiğnemek çok zor olabilir. Yiyecek seçiminde bu açıdan da dikkatli olunmalıdır.
• İnme sonrası ince sıvıların güvenle yutulması zordur, çünkü ağız ve boğazda hızla hareket ederler. Aspirasyon ortaya çıkabilir. Bireylere bazen kalınlaştırılmış, daha yoğun sıvılar verilir. Böylece sıvı daha yavaş hareket
eder ve aspirasyon riski azalabilir.

• Birey, yemek yedirirken veya bir şey
içirirken mutlaka dik pozisyonda
oturtulmalıdır.

Hemiparezi sonucunda denge kaybı,yürümede zorluk, nesneleri kavrama
yeteneğinde bozulma, yorgunluk, koordinasyon eksikliği gibi problemler ortaya çıkar.

Disfajide yumuşak veya kolay çiğnemek için önerilen yiyecekler;
• Püre haline getirilmiş gıda (ör., elma püresi,
yoğurt ve patates püresi);
• Kıyılmış veya öğütülmüş yiyecekler (örneğin,
köfte ve süzme peynir);
• Puding benzeri kıvamda kalınlaştırılmış
çorba ve içeceklerdir.

Disfajide kaçınılması gereken yiyecekler ise;
• Kuru tanecikler veya kuru ve küçük parçalar
hâlindeki (örneğin mısır, bezelye, kuru
pirinç, erişte, kuru kurabiyeler, kuru yemişler,
kuru üzüm, sert şekerler, vb.) yiyeceklerin
çiğnenmesi zordur ve aspirasyon riski
vardır.
• Fıstık ezmesi gibi yiyecekler boğaza yapışabilir.
• Reflüyü arttıran baharatlı ve asitli gıdalar
(örneğin, kızarmış yiyecekler, kahve, çay,
kola ve çikolata) sakıncalı olabilir.

İnme sonucu inkontinansa bağlı olarak ortaya çıkan (bazen kombinasyon halinde) birçok farklı problem vardır. Bunlar:
İdrar Kontrolündeki Zorluklar
• Sıklık - daha sık idrara çıkma ihtiyacı
• Aciliyet - ani, acil ve kontrol edilemeyen
idrara çıkma ihtiyacı 
• Gece idrar kaçırma
• Fonksiyonel inkontinans  
• Stres inkontinansı
• Refleks inkontinans 
• Overflow (taşma) inkontinansa bağlı (idrar retansiyonu)

İstenmeyen durumlar olarak ortaya çıkankomplikasyonların çeşitliliği hastanın inme sonrası iyileşme sürecini etkileyebilmektedir. Bu çeşitlilik;dolaşım problemleri, nöbetler, ağrı, kırıklar, deri ülserleri (sıklıkla yatak yaraları olarak adlandırılır)ve vücutta sıvı birikmesi olan ödem gibi durumları içerir.

İnme sonrası meydana gelen ve çevreyle olan iletişim zorluklarına sebep olan duyu-algı problemleri şu şekilde sınıflandırılabilir:
1. Görme bozuklukları
2. Afazi (Söz yitimi): Dil-konuşma bozuklukluğu
3. Naglekt: Tek taraflı ihmal
4. Apraksi: Hareketleri planlama bozukluğunun yol açtığı beceriksizlik
5. Duyu bozuklukları
6. Depresyon, davranış ve duygulanım bozuklukları

Özellikle mutfakta olmak üzere, evde bulunan nesnelerin sayısı azaltılmalıdır. Çok fazla dağınıklık varsa ögeleri tek tek seçmenin zor olacağı akılda tutulmalıdır.

İnme, sol yarımkürenin ön ve arka bölgelerinin geniş bir kısmını etkilediğinde, sonuç ‘global afazi’ olabilir. Dili anlama ve üretme bozukluğunu birlikte
içeren en şiddetli etkilenime sahip global afazili hastalar, konuşulan veya yazılan çok az kelimeyi anlayabilmekte ve ifadeleri de çoğu zaman
tek tük sözcüklerle sınırlı olmaktadır. Global afazide başarılı bir rehabilitasyon ve iyileşme olasılığı genellikle kısıtlıdır. Global afazili hastalar aileye ve bakım verenlere önemli ölçüde bağımlı bir yaşam sürecekleri için sabır ve anlayışa en çok ihtiyaç duyan hasta gruplarındandır.

Tek taraflı ihmal için bakım önerileri şunlardır:
• Sözlü ve fiziksel yönergeler
Kişinin etkilenen tarafa aktif olarak bakmasını sağlamak için sözlü ve fiziksel bir yönergeye ihtiyaç duyulabilir. Örneğin, “Tabağın sol tarafındaki çatalına bak” diye seslenmek veya etkilenmemiş elini tutup diğer yandaki çatala doğru yumuşakça yönlendirmede bulunmak.
• Pozisyonlama
Erken aşamalarda kişiyi doğru pozisyonlamak yardımcı olabilir. Buna göre, bir 
sandalyede ya da yatakta otururken baş vücudun orta hattında tutulmaya çalışılmalıdır ve bu pozisyonu sürdürmesi konusunda kişi cesaretlendirilmelidir. Baş ileriye bakmalı,böylece yaklaşan kişileri ve nesneler dahageniş açıdan görmek kolaylaştırılmalıdır.
• İşaretler
Ortadan bantlanarak işaretlenmiş bir çizginin bulunduğu bir masada oturmak faydalı olabilir. Böylece çizgiye ve ötesine doğru bakmaya çalışmak kolaylaşabilir. Nesneler veya kişisel eşyalar için dikkati etkilenen tarafa
çeken hatırlatıcılar kullanılabilir.

Birisine yardım ederken iyi vücut mekaniklerini kullanın:
• Bacaklarınızı sırt bölgenizden daha çok kullanın.
• Kendinize geniş bir destek yüzeyi sağlamak için bacaklarınızı açın.
• Vücudunuzu bükmek veya döndürmek yerine tüm vücudunuzla hareket edin.
• Bakım verdiğiniz kişiyi kendinize yakın tutun.
• Olabildiğince sarsıntılı hareketlerden ve kaldırmalardan sakının. Bunun yerine; kişiyi hareket ettirmek için yuvarlama, döndürme veya kaydırmalar kullanın.

İnmenin en sık görülme nedeninin hipertansiyon olduğu bilinmektedir. Hipertansiyon, dünya çapında 12.7 milyondan faza inme vakasına sebep olmaktadır.

İnme, fonksiyonel bozukluğun başlıca nedenidir; hayatta kalanların % 20’si 3 ay sonra kurumsal bakım gerektirmekte ve % 15-% 30’unda da kalıcı bozukluklar gelişmektedir.

İskemi; hücrenin fonksiyonlarını devam ettirmesine yetecek kadar kan akımının olmaması, yani kan akımının azalması demektir.