YAŞLILIKTA NÖROLOJİK TEMELLİ DURUMLARIN BAKIM VE REHABİLİTASYONU - Deneme Sınavı - 6

Frontotemporal demansın en belirgin özelliği semptomların ağırlıklı olarak kişilik, davranış ve dil ile ilgili olmasıdır. Kişilik özelliklerindeki değişimler sonucunda bireyler uygunsuz davranışlar sergileyebilmekte, dürtüsel davranabilmekte ve duygulara karşı kayıtsız olabilmektedir. Bazı olgularda ise dili kullanma becerisindeki bozulmalar davranışsal belirtilerin önüne geçebilmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Karışık tip demans olarak da adlandırabileceğimiz Mikst tip demans, demansa sebep olabilecek birden fazla etkenin aynı kişinin beyninde birlikte bulunduğu demans türüdür. Alzheimer ve vasküler demans; Alzheimer ve Lewy cisimli demans en çok görülen Mikst tip demanslardandır. Mikst demansın en sık görüldüğü yaş grubu 85 yaş üstü yaşlılardır. Mikst demansın semptomları çeşitlilik göstermekte, hangi beyin alanının nasıl ve ne kadar etkilendiğine bağlı olarak farklı semptomlar görülebilmektedir. Mikst tip demansı diğer demans tiplerinden ayırmak oldukça zordur. Doğru yanıt A'dır.

Azaltılmış stres eşiği modelinde bakımın 6 önemli ilkesi bulunur. İlkelerin en önemli noktası, bakımın sadece o bireye özgü olmasıdır. İlaçlı müdahale dışında; demanslı bireyin yaşadığı ortamdaki düzenlemelerle yaşam kalitesini artırmaya yönelik bir bakım modelidir. Doğru yanıt D'dir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Demans hastalığında görülen psikolojik semptomlar
• Kişilikte değişmeler
• Depresyon
• Kaygı
• Uygunsuz davranışlar
• Paranoya
• Ajitasyon
• Halüsinasyonlar

Doğru cevap C seçeneğidir.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Frontotemporal demans, bu iki lobdaki sinir hücrelerinin kaybına bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu demans tipinde dejenerasyondan ön planda etkilenen beyin bölgeleri, davranış ve dil yönetimi ile olan frontal ve temporal loblarda yer alır. Bu demans türü genellikle daha genç yaşlarda, 40-45 yaş arasında görülmektedir. Diğer demans tipleri gibi frontotemporal demansın da nedeni tam olarak bilinmemektedir. En belirgin özelliği semptomların ağırlıklı olarak kişilik, davranış ve dil ile ilgili olmasıdır. Etkilenen alanların dağılımına ve büyüklüğüne bağlı olarak belirtiler çeşitlilik gösterebilmektedir. Kişilik özelliklerindeki değişimler sonucunda bireyler uygunsuz davranışlar sergileyebilmekte, dürtüsel davranabilmekte ve duygulara karşı kayıtsız olabilmektedir. Bazı olgularda ise dili kullanma becerisindeki bozulmalar davranışsal belirtilerin önüne geçebilmektedir.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Demans belirtilerinin hemen bir inme sonrasında hızla ortaya çıkması, vasküler demans için ayırt ettirici olabilir. Vasküler demansta aşağıdaki belirtiler her bireyde farklı şiddette ve değişen kombinasyonlarla ortaya çıkabilir:

Doğru cevap C seçeneğidir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Örgütü, bireyleri 18-65 yaş arasında genç, 66-79 arasında yaş orta yaş ve 80-99 yaş arasında yaşlı olarak tanımlanmaktadır (WHO, 2017).

Erken Dönem Belirtiler
Hastalığın ilk 1-2 yılında ortaya çıkan erken dönemde belirtiler çok belirgin değildir. Belirtilerin başlaması aşamalı olarak gerçekleştiği için belirtileri gözden kaçırmak mümkündür.
• Unutkanlıklar görülür
• Zaman kavramı bozulabilir.
• Kişi, daha önceden bildiği yerlerde zaman zaman kaybolmaya başlayabilir.
• İletişimde problemler görülebilir. Örneğinkonuşurken sözcük bulmada zorlanabilir.
• Kişisel harcamalarını yönetmede ve karar almada zorluk yaşayabilir.
• Daha karmaşık ev işlerini yapmada zorluk yaşayabilir.

En yaygın görülen demans tipi olan Alzheimer hasatlığı genellikle 65 yaş sonrasında ortaya çıkmaktadır.

Demanslı bireyin bakımında rol oynayan aktörler; bakım veren çekirdek aile üyeleri, geniş aile bireyleri, akraba ve arkadaşlar, komşular, demanslı hastanın içinde yaşadığı toplum, yerel ve ulusal yönetimler, sivil toplum kuruluşları ve uluslararası organizasyonları kapsayan gibi oldukça geniş bir yelpaze oluştururlar.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Frontotemporal Demans tipinde dejenerasyondan ön planda etkilenen beyin bölgeleri, davranış ve dil yönetimi ile olan frontal ve temporal loblarda yer alır. Frontotemporal demans, bu iki lobdaki sinir hücrelerinin kaybına bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bu demans türü genellikle daha genç yaşlarda, 40-45 yaş arasında görülmektedir. Diğer demans tipleri gibi frontotemporal demansın da nedeni tam olarak bilinmemektedir. En belirgin özelliği semptomların ağırlıklı olarak kişilik, davranış ve dil ile ilgili olmasıdır.

Vasküler Demans (Multi-İnfarkt Demans), Alzheimer hastalığından sonra sık görülen diğer demans tiplerinden biridir. Beyne kan taşınmasını
sağlayan damarların hasarlanması sonucu ortaya çıkmaktadır.

Azaltılmış stres eşiği modelinde bakımın 6 önemli ilkesi:

Doğru cevap D seçeneğidir.

Koşulsuz Pozitif Kabul Sağlanmalı Kişiye saygı, sevgi ve kabul gördüğünü göstererek korunmuş becerilerini kullanma imkânı sağlanmalıdır. Kişiyle bire bir iletişim kurulmalı, bu esnada basit ve anlaşılır bir dil kullanılmalı, uygun mimik ve jestler yapılmalı, nazikçe dokunularak onun yanlış bir şey yapmadığı mesajı verilmelidir. İletişim halindeyken dikkat dağıtan her şey ortamdan uzaklaştırılmalı, bakım verenin ve demanslı yaşlının dikkatleri birbirleri üzerinde olmalıdır.

Bakım verenlerin gündelik yaşamına devam edebilmesi ve var olan sorunların daha kalıcı ve olumsuz durumlara yol açmaması için etkili baş etme yollarına hâkim olması gerekmektedir (Schulz ve ark., 2004). Bakım verenler için stresle baş etmeye yönelik bazı öneriler aşağıda sıralanmıştır (Doody ve ark., 2001):
• Gerektiğinde yardım istemek,
• Psikolojik destek almak,
• Bakım verme sürecinde kendi kapasitesine uygun davranmak, sınırlarını zorlamamak,
• Gerçekçi hedefler belirlemek, yapabileceğinden fazlasını amaçlamamak,
• Bu alanda destek sağlayan birimlerle iletişim hâlinde olmak,
• Sosyal destek bulmak. Aile üyeleri, arkadaşlar gibi yakınlarla duygu paylaşımında bulunmak,
• Kendi sağlık durumunu göz ardı etmemek. Bunun için düzenli kontroller yapmak; uyku, beslenme, fiziksel aktivite gibi konularda gerekli düzenlemeleri yapmak

Psikolojik Rehabilitasyon
Önceki bölümlerde demanslı yaşlıların problem davranışlar gösterdiklerinden bahsedilmişti. Davranış bozukluklarını azaltmak ve bireyde daha olumlu bir psikolojik durum oluşturabilmek için uzmanlarca gerçekleştirilen psikolojik rehabilitasyon yaklaşımlarından bazıları aşağıda sıralanmıştır (Doody ve ark., 2001):
• Psikoterapi
• Rahatlama egzersizleri
• Ergoterapi (El sanatları vb. uğraşlar)
• Müzik terapi
• Duygusal farkındalığı artırma çalışmaları
• Hayvan destekli terapiler (Örneğin at terapisi)
• Psikomotor becerileri artırmaya yönelik aktiviteler
• Sosyal etkileşimi arttıran etkinlikler
• Çevresel düzenlemelerle uygun ve huzurlu bir ev/yaşam ortamı yaratmak

Demanslı bireylerin fiziksel rehabilitasyonunda;

Doğru cevap A seçeneğidir.