YAŞLILIKTA NÖROLOJİK TEMELLİ DURUMLARIN BAKIM VE REHABİLİTASYONU - Deneme Sınavı - 14

Parkinson hastalığı ilerledikçe, hareketler sırasında aniden gelişen ve “donma fenomeni” olarak adlandırılan hareket edememe atakları ortaya çıkabilir. 
• Donma, geçici, istemsiz bir hareket yetisi kaybıdır.
• Herhangi bir zamanda ortaya çıkabilir. Donma sırasında kişinin ayakları yere yapışmış gibi görünebilir veya oturmakta olduğu bir sandalyeden kalkamayabilir.
• Bazı hastalarda diğerlerine nazaran donma ataklarını geçirme olasılığı daha yüksektir.
• İlaçların gün içerisindeki etkilerinin geçmesi ile donma ataklarının sayısı artabilir. Bu tarz donmalara “kapalı” donma denir. Genellikle ilacı aldıktan sonra bu ataklar azalır.

• Her hastada donma komplikasyonu gelişmeyebilir, ancak donma atağı geçiren olguların düşme riski daha yüksektir.

Yürüteçler
• Daha iyi bir stabilite sağladığı ve sağa sola dönme manevralarını kolaylaştırdığı için dört veya daha fazla tekerleği olan yürüteçlerin kullanılması önerilmektedir.
• Piyasada kullanıcılarına dinlenme fırsatı sağlayan bir oturma yüzeyine sahip veya yük taşıma sepeti olan yürüteçler de bulunmaktadır. Bunlar kişinin ihtiyacına uygun seçimler yapılırken göz önünde bulundurulması gereken özelliklerdir.
• Yürüteçler genel olarak sabit ve dört ayaklı formdadır. Fakat Parkinsonlu hastalarda denge problemlerine neden olabileceklerinden bu klasik formların kulanılması önerilmemektedir. Bunun yerine manevraları kolaylaştıran, kişinin taşımasını gerektirmeyen tekerlekli yürüteçler önerilmektedir.

Tekerlekli Sandalyeler
Parkinson hastalığının ileri evrelerinde, tekerlekli sandalye bir zorunluluk haline gelebilir. Tekerlekli sandalye kullanımı kadar, en uygun sandalyenin seçimi de önemlidir. Sandalye seçimi ile ilgili
öneriler aşağıda sıralanmıştır:
• Hangi sandalyenin kişinin ihtiyaçlarını en iyi şekilde karşıladığını bulmak için deneyimli bir fizyoterapiste danışılmalıdır.
• Tekerlekli sandalyeler özelliklerine göre ucuz veya pahalı olabilmektedir. Ödeme planlarının oluşturulmasında sigortası olan bireylerin haklarını öğrenmeleri tavsiye edilmektedir.
• Hafif bir tekerlekli sandalyenin kullanılması önerilmektedir. Ayrıca ihtiyaçlar ve destek veren bakıcının olup olmadığına bağlı olarak, ev için daha fazla özelliklere sahip veya seyahat için daha hafif, katlanabilir bir tekerlekli sandalye seçilebilir.
• Sırt dayama platformunun sırtüstü seviyeye kadar olan sandalyeler duruş değişiklikleri sağlar, kişinin düşük tansiyon gibi durumlarda veya gün içerisinde dinlenmesine olanak sağlar.

Amerikan Kalp Derneği/Amerikan İnme Derneği tarafından 2013’te yapılan son güncel tanıma göre inme, ‘İskemi veya kanama sebebiyle meydana geldiği kabul edilen ve 24 saatten uzun veya ölüme kadar devam eden nörolojik disfonksiyonlar-bozukluklar ile sonuçlanan damarsal olayıdır. Doğru cevap D’dir.

Enerji için kan hücreleri tarafından taşınan glikoz ve oksijeni kullanamayan beyin hücreleri yaklaşık dört dakika sonra ölmeye başlar. Doğru cevap B’dir.

Hemiparezi sonuncuda denge kaybı, yürümede zorluk, nesneleri kavrama yeteneğinde bozulma, yorgunluk, koordinasyon eksikliği gibi problemler de ortaya çıkar. Doğru cevap E’dir.

Disfaji olarak tanımlanan yutma bozukluğu inme sonrasında hastaların %65’inde ortaya çıkmaktadır. Doğru cevap D’dir.

İnkontinans; ‘her türlü idrar ya da gaita kaçırması’ anlamına gelmektedir. Doğru cevap C’dir.

Fizyoterapistler, mobiliteyi geliştirmek için eğitim ve egzersiz sağlar. Yataktan veya koltuktan bir lazımlık iskemlesine veya tuvalete nasıl en iyi şekilde hareket edeceğinizi gösterebilir ve pelvik taban kaslarının güçlendirilmesi ve mesane veya bağırsak işlevini geliştirmek için yararlanılacak egzersizleri öğretir.

İş ve uğraşı terapistleri, inme sonrası fonksiyonel iyileşmeyi destekleyecek aktiviteler aracılığıyla bağımsızlığın yeniden kazanılmasına yardımcı olur. Ayrıca, yürüme yardımcıları ya da tekerlekli sandalye gibi herhangi bir hareket ekipmanı gerektiğinde de yardımcı olabilirler. Doğru cevap A’dır.

İstenmeyen durumlar olarak ortaya çıkan komplikasyonların çeşitliliği hastanın inme sonrası iyileşme sürecini etkileyebilmektedir. Bu çeşitlilik; dolaşım problemleri, nöbetler, ağrı, kırıklar, deri ülserleri (sıklıkla yatak yaraları olarak adlandırılır). Doğru cevap E’dir.

İnme sonrası meydana gelen ve çevreyle olan iletişim zorluklarına sebep olan duyu-algı problemleri şu şekilde sınıflandırılabilir: 1. Görme bozuklukları 2. Afazi (Söz yitimi): Dil-konuşma bozuklukluğu 3. Naglekt: Tek taraflı ihmal 4. Apraksi: Hareketleri planlama bozukluğunun yol açtığı beceriksizlik 5. Duyu bozuklukları 6. Depresyon, davranış ve duygulanım bozuklukları. Doğru cevap E’dir.

İnmenin en sık görülme nedeninin hipertansiyon olduğu bilinmektedir. Hipertansiyon, dünya çapında 12.7 milyondan faza inme vakasına sebep olmaktadır. Doğru cevap A'dır.

İnsan beyninin dış tabakasında ve bilgi işleme merkezi olarak eşsiz bir yeteneğe sahip olan ‘serebral korteks’ bulunmaktadır. İnme sonrasında bura- daki beyin dokularının kalıcı olarak lezyona uğra- ması (zarar görmesi); çok çeşitli duyusal, algısal ve motor bozukluklara sebep olmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Sert ve bükülmüş bir koldan kaynaklanan prob- lemler şunlardır:

Hareket kaybı: Kasların sertliği kasların düzgün çalışmasını engeller ve bu nedenle hastalar kolu hareket ettiremezler. Eklem düzenli olarak hareket etmediğinde sertleşme artabilir. Sertleşmiş kol hareket ettirildiğinde rahatsızlık ve ağrıya neden olabilir. Ağrı nedeniyle kasların düzenli olarak hareket ettirilmemesi durumunda kalıcı olarak kısalır ya da konraktür (eklem hareket açıklığının kaybı) oluşur. Sonuçta, hareket kaybı, eklem sertliği ve ağrı, kişinin giyin- me, koltuk altı temizliği gibi kol hareketi gerektiren günlük görevleri yerine getirme- sini zorlaştırabilir.

Sıkıca kapanmış el ve kıvrılmış parmaklar: Elin kaslarındaki tonus arttığında, el bilekten bükülmeye ve parmaklar avuç içine doğru kıvırmaya eğilimlidir. Parmaklar hareket ettirildiğinde yine ağrı hissedilebilir.

Splint (atel) - El ve kolun doğru bir pozisyonda kalması, ağrının azaltılması ve el bakımında yardımcı olması için kullanılır. Splintler fonksiyonu iyileştiremez ancak eli ve kolu doğru pozisyonda tutarak, daha sonra oluşabilecek kas kontraktürlerini veya artmış tonun neden olduğu kas kısalmalarını önlemeye yardımcı olabilirler.

Oturma pozisyonunun inmeli bir hasta için doğru şekilde nefes alma, dolaşımın artması, yatak yaralarının önlenmesi, iletişimin artması ve sosyalleşme günlük yaşam aktivite çeşitliliğinin artması, daha güvenli beslenme, ruh hâlinin iyileşmesi, kendine olan güvenin artması, günlük yaşam aktivitelerindeki bağımsızlığın artması gibi birçok faydaları mevcuttur.Doğru cevap D'dir.

Disfaji olan bireylerde, yutmaya baş- lamada zorluk, yiyecek sıkıştığına dair boğulma davranışı, yutarken öksürme veya öğürme, yutmaya çalıştıktan sonra burnun içinden çıkan sıvı, akciğerlerde tespit edilen yiyecekler, zayıf ses, salya artışı, yetersiz dil kontrolü, öğürme refleksinin kaybı gibi belirtiler görülür. Doğru cevap C'dir.

İstenmeyen durumlar olarak ortaya çıkan komplikasyonların çeşitliliği hastanın inme sonrası iyileşme sürecini etkileyebilmektedir. Bu çeşitlilik; dolaşım problemleri, nöbetler, ağrı, kırıklar, deri ülserleri (sıklıkla yatak yaraları olarak adlandırılır) ve vücutta sıvı birikmesi olan ödem gibi durumları içerir. Doğru cevap B'dir.

İnme sonucu meydana gelen kognisyon ve duyu bozuklukları sonucu iletişim problemleri yaşanmaktadır. İnme sonrası meydana gelen ve çevreyle olan iletişim zorluklarına sebep olan duyu-algı problemleri şu şekilde sınıflandırılabilir:

Görme bozuklukları

Afazi (Söz yitimi): Dil-konuşma bozuklukluğu

Naglekt: Tek taraflı ihmal

Apraksi: Hareketleri planlama bozukluğunun yol açtığı beceriksizlik

Duyu bozuklukları

Depresyon, davranış ve duygulanım bozuklukları. Doğru cevap E'dir.

Broca Afazisi; İnme, beynin sol yarımküresinin frontal (ön) bölgelerine zarar verdiğinde, çoğu hastada Broca afazisi denilen tablo ortya çıkar. Bu hastalar ne söylemek istediklerini bilirler ve söylemeye çalışırlar, ancak doğru kelimeleri bulup akıcı bir şekilde sıralayamazlar. Doğru cevap A'dır.