YAŞLILARLA SOSYAL HİZMET

Cumhuriyet döneminde 1930 tarihinde yürürlüğü giren 1580 sayılı yasa ile ilk defa kamu kuruluşu olan belediyelere bakıma muhtaç kişilerin (yaşlıların) korunması ve yaşlı evleri yapma görevi verilmiştir. Belediyeler bu amaç için değişik illerde aceze evleri, güçsüzler yurdu, düşkünlerevi ve huzurevi adı altında çeşitli yatılı yaşlı kuruluşları açmıştır. Dolayısıyla merkezî hükümetin yanında yerel yönetimler de yaşlı hizmetlerini yerine getirmiş, bunların yanında sivil toplumun ve zamanla özel sektörün de yaşlı bakımında kurumsallaşması söz konusu olmuştur.

Yaşam Kalitesini Sağlayan Bakım ve Hizmetler

• Kendilerine çağdaş donanımlı bir bakım ve hizmet verilmesini talep etme,

• Kendilerine özel destek ve bakım verilmesini talep etme,

• Kendilerine bakan kimselere devlet ve yerel yönetimler tarafından destek sağlanmasını talep etme,

• Evde destek ve bakım hizmetleri, gündüz bakımevleri, toplu konutlar, yaşam evleri, yaşlı kulüpleri, evlere sıcak yemek servisi gibi çağdaş hizmet modellerinin geliştirilmesini isteme, haklarına sahiptirler.

Yaşlılık İlkeleri

1- Bağımsızlık

2- Katılım

3- Bakım

4- Kendini Gerçekleştirme

5- İtibar

6- Bağımsız ve Özgür Yaşam

7- İnsan Onuruna Yakışır Bir Yaşam

8- Gelişim, Sosyal İlişkiler ve Dini Gereksinim

9- Toplumla Bütünleşme

10- Ayrımcılığın Engellenmesi

Yaşlılık İlkeleri

1- Bağımsızlık: Beslenme, barınma, giyim gibi temel gereksinimlerini karşılamak ve sağlık bakımından yararlanmak için yeterli gelire sahip olmalıdır. Sayılan gereksinimlerini karşılayabilmeleri için ailelerinden ve toplumun her kesiminden destek almalıdır. Gereksinimlerini karşılama konusunda kendi kendilerine yardımcı olabilmeleri yönünde desteklenmelidir. Gelir getirici bir işte çalışabilmeli ya da toplumdaki diğer gelir getirici faaliyetlerden yararlanmalıdır.

• Emeklilik yaşının belirlenmesi ve emeklilik koşullarının tanımlanmasında söz sahibi olmalıdır.

• Yaşlarına, yeteneklerine uygun eğitim ve öğretim programlarına sahip olmalıdır.

• Bireysel tercihlerine uygun, güvenli bir çevrede yaşamalıdır.

• Yaşadıkları çevre aynı zamanda onlara kapasitelerini geliştirebilecek fırsatlar sunmalıdır.

• Mümkün olduğunca uzun süre kendi evlerinde ya da aile ortamında yaşamalıdır

2022 S. 65 YAŞINI DOLDURMUŞ MUHTAÇ, GÜÇSÜZ VE KİMSESİZ TÜRK VATANDAŞLARINA AYLIK BAĞLANMASI HAKKINDA KANUN

Bu kanun ilk defa kategorik olarak belli vatandaşlara aylık bağlanmasıyla ve devletin sosyal yardım alanında yaptığı bir düzenleme olmasıyla bir ilk olma özelliğini taşımaktadır. 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun, kendisine kanunen bakmakla mükellef kimsesi bulunmayan 65 yaş üstündeki muhtaç kişilere, 2022 sayılı Kanun’a dayanılarak aylık bağlanabilmesi için kişinin taşıması gereken şartları belirtmiştir. Bu şartlar şunlardır:

• 2022 sayılı Kanun’un 1. maddesinde belirtilen gösterge rakamının devlet memurlarının aylıklarına uygulanan katsayı ile çarpılmasından bulunacak tutardan daha az geliri olmak,

• SGK’dan herhangi bir gelir veya aylık almamak,

• Belirlenmiş olan muhtaçlık sınırında veya üzerinde nafaka bağlanmamış olmak veya bağlanması mümkün olmamak,

• Mahkeme kararıyla veya kanunla bağlanmış olup 2022 sayılı Kanun uyarınca bağlanacak aylığa eşit veya daha yüksek olan herhangi bir devamlı gelir ya da menkul ve gayrimenkul mallarından dolayı gelir sahibi olmamak veya bu geliri sağlaması mümkün olmamak,

• Kamu kurum ve kuruluşlarında sürekli bakımı yapılmakta ise, kendilerine bu kurum/kuruluş tarafından muhtaçlık sınırına eşit veya daha fazla gelir, harçlık veya benzeri bir ödeme yapılmamak, muhtaç durumdaki engellilere 2022 sayılı Kanun çerçevesinde aylık bağlanabilmesi için yukarıda belirtilen şartların yanı sıra çalışma gücünü yüzde 40’ın üzerinde kaybetmiş olma şartı aranmaktadır. Bu şartları taşıyan engelli eğer 18 yaşın altında ise söz konusu aylık, engelliye kanunen bakmakla yükümlü olan kişiye bağlanmaktadır.

Kamu kurum ve kuruluşlarında sürekli bakımı yapılmakta ise, kendilerine bu kurum/kuruluş tarafından muhtaçlık sınırına eşit veya daha fazla gelir, harçlık veya benzeri bir ödeme yapılmamak, muhtaç durumdaki engellilere 2022 sayılı Kanun çerçevesinde aylık bağlanabilmesi için yukarıda belirtilen şartların yanı sıra çalışma gücünü yüzde 40’ın üzerinde kaybetmiş olma şartı aranmaktadır. Bu şartları taşıyan engelli eğer 18 yaşın altında ise söz konusu aylık, engelliye kanunen bakmakla yükümlü olan kişiye bağlanmaktadır.

Bağımsızlık: Beslenme, barınma, giyim gibi temel gereksinimlerini karşılamak ve
sağlık bakımından yararlanmak için yeterli gelire sahip olmalıdır. Sayılan gereksinimlerini karşılayabilmeleri için ailelerinden ve toplumun her kesiminden destek almalıdır.
Gereksinimlerini karşılama konusunda kendi kendilerine yardımcı olabilmeleri yönünde
desteklenmelidir. Gelir getirici bir işte çalışabilmeli ya da toplumdaki diğer gelir getirici
faaliyetlerden yararlanmalıdır.

Katılım: Refah düzeylerini doğrudan etkileyecek politikaların hazırlanması ve uygulanması aşamalarına aktif bir biçimde katılımda bulunmalıdır.
• Bilgi ve becerilerini genç kuşaklar ile paylaşmalıdır.
• Topluma hizmet etmek için çeşitli fırsatlar geliştirebilmelidir.
• Kendi ilgi ve yeteneklerine uygun etkinliklere gönüllü olarak katılımda bulunmalı
ve hizmet edebilmelidir.

Bakım: Aile ve toplum tarafından desteklenmeli, ihtiyacı olanlara uygun bakım
hizmetleri verilmelidir.
• Her toplumun kültürel değerler sistemine uygun bir biçimde korunmalı ve gözetilmelidir.
• Asgari düzeyde fiziksel, zihinsel ve ruhsal iyiliği kazandıracak ve sürdürecek sağlık
bakımına sahip olmalıdır.
• Yaşamlarını kendi başlarına sürdürebilecekleri, gereksinim duyduklarında korunabilecekleri ve bakılabilecekleri çeşitli sosyal hizmetlere ve yasal düzenlemelere
sahip olmalıdır.

Kendini Gerçekleştirme: Bireysel potansiyellerini (yetenek ve becerilerini) tam
olarak gerçekleştirebilecek fırsatlar yaratmalı, var olan uygulamalardan yararlanmalıdır.
Toplumun eğitim ve kültür etkinliklerine aktif olarak katılabilmelidir

İnsan Onuruna Yakışır Bir Yaşam:
• İstedikleri bir çevrede yaşamlarını sürdürme özgürlüğüne,
• Toplumsal bir sorumluluk üstlenme,
• Saygı bekleme,
• İnsan onuruna yakışır bir yaşam sürme,
• Başkalarına bağımlı olsalar dahi, onurlarını zedeleyen tutum ve davranışları reddetme, haklarına sahiptirler.

Toplumla Bütünleşme:
• Bilgilerini, yaşam deneyimi ve becerilerini topluma sunma ve gençlere aktarma,
• İşveren ve işyerlerinden, esnek ve emekliliğe hazırlayan bir çalışma ortamı oluşturulmasını talep etme,
• Gönüllü çalışan yaşlılar, yaptıkları işlere karşılık bir katkı talep etme, haklarına
sahiptirler

Yaşam Kalitesini Sağlayan Bakım ve Hizmetler
• Kendilerine çağdaş donanımlı bir bakım ve hizmet verilmesini talep etme,
• Kendilerine özel destek ve bakım verilmesini talep etme,
• Kendilerine bakan kimselere devlet ve yerel yönetimler tarafından destek sağlanmasını talep etme,
• Evde destek ve bakım hizmetleri, gündüz bakımevleri, toplu konutlar, yaşam evleri, yaşlı kulüpleri, evlere sıcak yemek servisi gibi çağdaş hizmet modellerinin geliştirilmesini isteme, haklarına sahiptirler

Ayrımcılığın Engellenmesi:
• Yaş ayrımcılığının engellenmesi ve bu konuda toplumun bilinçlendirilmesi için
gerekli olan önlemlerin devlet, yerel yönetimler ve ilgili kurumlar tarafından alınmasını talep etme,
• Ücretli ve gönüllü çalıştıkları işyerlerinde yaş ayrımcılığından dolayı dışlanmama,
• İtiraz olmadığı sürece, hukuki işlemlerde yaşlı ayrımcılığı nedeni ile istenen belgelerin kaldırılmasını talep etme, haklarına sahiptirler.

Gelişim, Sosyal İlişkiler ve Dini Gereksinim:
• Kendilerini geliştirme, eğitme ve yaşamlarını yönlendirme,
• İnançlarına uygun ibadet yerlerini (cami, kilise, sinagog vb.) kullanma,
• Sosyal çevrelerini seçme, kültürel etkinliklere, boş zamanlarını değerlendirme ve
spor etkinliklerine katılma haklarına sahiptirler.

Sanayileşme, kentleşme, devletin müdahale şeklinin değişmesi, kırsal nüfusun azalması gibi birçok gelişme ve eğilim yaşlılara yönelik politikaları da etkilemektedir.

Yaşlılık İlkeleri
1- Bağımsızlık: Beslenme, barınma, giyim gibi temel gereksinimlerini karşılamak ve sağlık bakımından yararlanmak için yeterli gelire sahip olmalıdır. Sayılan gereksinimlerini karşılayabilmeleri için ailelerinden ve toplumun her kesiminden destek almalıdır. Gereksinimlerini karşılama konusunda kendi kendilerine yardımcı olabilmeleri yönünde desteklenmelidir. Gelir getirici bir işte çalışabilmeli ya da toplumdaki diğer gelir getirici faaliyetlerden yararlanmalıdır.
• Emeklilik yaşının belirlenmesi ve emeklilik koşullarının tanımlanmasında söz sahibi olmalıdır.
• Yaşlarına, yeteneklerine uygun eğitim ve öğretim programlarına sahip olmalıdır.
• Bireysel tercihlerine uygun, güvenli bir çevrede yaşamalıdır.
• Yaşadıkları çevre aynı zamanda onlara kapasitelerini geliştirebilecek fırsatlar sunmalıdır.
• Mümkün olduğunca uzun süre kendi evlerinde ya da aile ortamında yaşamalıdır.

6- Bağımsız ve Özgür Yaşam:
• Bağımsız ve isterlerse sosyal hizmet destekli bir yaşam sürme,
• Özgürce seyahat edebilme,
• Hareket serbestisi sağlayacak düzenlemeleri talep etme,
• Gereksinim durumunda yaşam koşul ve biçimlerini dikkate alan, çağdaş bakım
hizmetlerini talep etme,
• Bağımlı olsalar dahi, yaşamları konusunda karar verme, haklarına sahiptirler.

Daha önceleri yaşlı bakımının temeli bireyi korumak ve bakımını gerçekleştirmek
iken, günümüzde sağlıklı bir yaşlılık kadar aktif, sosyal ve geçmişi ile uyumlu bir şekilde yaşlanmayı gerçekleştirmek hedeflenmektedir. Evde bakım hizmetleri de bu anlamda sosyalleşme ve sosyal çevresinden koparmadan yaşlının bakımını gerçekleştirmeyi hedeflemektedir.

Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü
MADDE 10- (1) Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğünün görevleri şunlardır:
e) Yaşlılara yönelik sosyal hizmetlere ilişkin olarak ulusal düzeyde politika ve stratejilerin belirlenmesi çalışmalarını koordine etmek, belirlenen politika ve stratejileri uygulamak, uygulanmasını izlemek ve değerlendirmek.
f) Yaşlılara sunulan sosyal hizmet modellerini geliştirmek.
g) Yaşlıların ve bakıma muhtaç engellilerin, yaşamlarını evlerinden ve sosyal çevrelerinden ayrılmadan sürdürebilecekleri sosyal desteklerin verilmesi için gerekli mekanizmaları kurmak, var olanları standardize etmek, uygulamaları takip etmek ve denetlemek.
ğ) Yaşlıların toplumla bütünleşmesine, statü ve rollerinin yeniden kazanımına, işlevlerinin artırılmasına, boş zamanlarının etkili bir biçimde değerlendirilmesine ilişkin mekanizmalar oluşturmak.