YAŞLILARLA SOSYAL HİZMET

Toplumsal yaşlanma demografik bağlamda riskler taşımaktadır. Özellikle ve öncelikle ontolojik açıdan insanın ve toplumun devamlılığı ve sürdürülebilirliğini tehdit etmektedir. Azalan nüfus sürecinde sağlık ve sosyal bakım hizmetlerini verecek işgücü ihtiyacını karşılama tehlikesi baş göstermektedir. Yaşlanmış ülkeler sağlık ve sosyal bakım elemanı bulma riski ile karşı karşıyadırlar. Bir yandan insanı ve toplumu sürdürülebilir kılmak bir yandan da yaşam kalitesini korumak, yeterli ve gerekli işgücünü temin etmek bakımından toplumsal yaşlanma 21. Yüzyılın en önemli sosyal hizmet sorunu olacaktır.

Toplumun yapı ve işlevsel açıdan yaşamın her alanında insanın yaşantısını ve faaliyetlerini kolaylaştıracak bir takım yeni araçların kullanılması, toplumsal yaşamın yenilenmesi ile yeni bir toplumsal yapıya ve işleyişe; etkileşim ve ilişkiler sistemine evrilme ve geçiş durumudur.

İnsan, doğuştan Allah vergisi haklarla beraber dünyaya gelir. Bu hakların tamamı insan hakları ile ifade edilir. Bunlardan biri de “Yaşlanma Hakkı”dır. İnsanın yaşlanma evresine olağan ve başarılı bir şekilde girmesine ve sürdürebilmesine yaşlanma hakkı denir.

Küresel ve ulusal nüfus dengesi özellikle gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yaşlı nüfus lehine; Sosyal hizmetlere yönelik politikalar ve hizmetler de bebek, çocuk, kadın ve yetişkin hizmetlerinden yaşlı ve yaşlı bakım hizmetlerine dönüşmektedir. Bu durum nüfus dengesini bozmaktadır. Nüfus değişkenleri arasındaki sürdürülebilir ilişkiye nüfus dengesi denir.

Ancak modern yaşam insana ve yaşlıya bakışı değiştirmiştir. Geleneksel aile anlayışı “ataya saygı ve sahip çıkmaya” dayanır. Günümüzde ise bu anlayış ailede ve toplumda değişime uğramıştır. Yaşlının yalnız yaşaması ve aile dışında yaşamın son evresini tamam-laması desteklenmekte ve teşvik edilmektedir. Bu durum kuşakların aile denilen bir sosyal ortamda var olmasını anlamsızlaştırmaktadır.

Toplumsal yaşlanma ile birlikte küresel ve ulusal bağlamda sosyal hizmet politika ve uygulamalarında da değişimler olmuştur. Kurum odaklı bakım yerini yerinde bakım odaklı hizmetlere bırakmıştır. Bireyi kamulaştırma, yapay bir ortamda bakma yaklaşımı yerini bireye yerinde destek olma, kendi doğal ortamında yaşatma yaklaşımına bırakmıştır.

İnsan yaşamın doğal bir gereği olarak bir aile içine doğar, yaşar ve hayatını tamamlar. İnsanın yaşamın doğal sürecinden uzaklaşmasına ve aile bireylerinden farklılaşmasına amaç bozumu denir.

Toplumsal yaşlanma, nüfus kategorileri arasındaki dengenin bozulması, 0-14 yaş grubu ile 65 ve yukarı yaş grubu arasındaki sürdürülebilir ilişkinin bozulması, ölüm ve doğum oranlarının azalması, kuşaklar arası ilişkide yoğunluğun düşmesi, kuşaklar arası yabancılaşmanın baş göstermesi, sosyal mesafenin büyümesidir. Bir başka deyişle toplumda bir nüfus krizinin oluşmasıdır.

Yaşlılık, sorunsal bir yaşam döngüsüne evrilir. Bu sorunların en önemlilerinden biri de sosyal sorunlardır. Sırasıyla sosyal sorunlar şunlardır: sosyalleşme, amaç bozumu ve yabancılaşma, yalnızlık, sosyal dışlanma ve ayrımcılık, terk edilmişlik ve kimsesizlik.

Politik dışlanma, yaşlının sosyal çevresi ve kamu tarafından güçsüz ve yetersizlikleri bahane edilerek hukuki ve siyasi haklardan mahrum bırakılmasıdır. Siyasal dışlanmaya neden olan haklar; sosyal güvenlik, kanun önünde eşitlik, ifade özgürlüğü, siyasi katılım, fırsat eşitliği ve sendikal haklardır.

Yaşlanma hakkı insanın yaşlanma evresine olağan ve başarılı bir şekilde girmesine ve sürdürebilmesine denir. Endüstriyel yaşamın getirdiği zorluklar bu hakkı tehdit ediyor olsa da diğer insan haklarının arasında kabul edilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Tanım, Nüfusu; yoğunluk, yapı, gelişme vb. pek çok açıdan inceleyen bir bilim dalı olarak tanımlanan demografinin dinamik dalına uygundur. Doğru cevap B'dir.

Modern yaşam ailede her bireyi farklı alanlarda çalışmaya zorlamaktadır. Tartışmanın temelinde kamu ve özel sektörde işgücü ihtiyacı yatmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Toplumsal yaşlanma, nüfus kategorileri arasındaki dengenin hem sayıca hem nitelik olarak yaşlı nüfus lehine yoğunlaşmasıdır. Bu durumun iki boyutu vardır: Birincisi toplumun bilgelik çağına; ikincisi nüfusun sürdürülebilirlik açısından ontolojik bir risk sürecine girmesidir. Toplumun varlığının riske girmesi kriz seviyesinde önemli bir sorundur. Doğru cevap E'dir.

Yaşlı insanların en temel kaygısı toplumsal dünyaya tüm yönleriyle katılabilme yeteneklerini, imkanlarını ve en önemlisi sahiplik ve aidiyet hakkını korumaktır. Doğru cevap B'dir.

Toplumsal yaşlanma sorunu ile başa çıkmak için paradigma değişimine ihtiyaç duyulmaktadır. Ekonomik insan paradigması yerini sosyal varlık olarak insan paradigmasına bırakacak değer odaklı bir teoriye geçiş desteklenmelidir. Bireysel ve birlikte yaşam eşdeğer olarak algılanmalıdır. İnsan, aile ve değer odaklı sosyal devlet ve sosyal hizmet politikalarına öncelik verilmelidir. Doğru cevap A'dır.

Yaşlılar için aileleri ile olan ilişkileri çok önemlidir ve kurum bakımını terk edilmek olarak algılamaktadırlar. Doğru cevap E' dir.

Politik dışlanma, yaşlının sosyal çevresi ve kamu tarafından güçsüz ve yetersizlikleri bahane edilerek hukuki ve siyasi haklardan mahrum bırakılmasıdır. Siyasal dışlanmaya neden olan haklar; sosyal güvenlik, kanun önünde eşitlik, ifade özgürlüğü, siyasi katılım, fırsat eşitliği ve sendikal haklardır. Doğru cevap E'dir.

Cümle, Canatan’a göre sosyalleşmeyi tanımlamaktadır. Sosyalleşme, doğumla başlayan ve hayatın sonuna kadar devam eden bir süreçtir. İnsan her yeni duruma uyum sağlamak gibi temel bir sorunla birlikte yaşar. Her yeni ve farklı duruma uymaya yeniden sosyalleşme denir. Bu uyma hâli başarılı olursa buna başarılı sosyalleşme; uyum sağlamada gecikme, yetersizlik durumuna da başarısız sosyalleşme denir. Doğru cevap B'dir.

Toplumsal yaşlanma, nüfus kategorileri arasındaki dengenin bozulması, 0-14 yaş grubu ile 65 ve yukarı yaş grubu arasındaki sürdürülebilir ilişkinin bozulması, ölüm ve doğum oranlarının azalması, kuşaklar arası ilişkide yoğunluğun düşmesi, kuşaklar arası yabancılaşmanın baş göstermesi, sosyal mesafenin büyümesidir. Bir başka deyişle toplumda bir nüfus krizinin oluşmasıdır. Buna göre toplumdan ölüm nedeniyle ayrılmak üzere olan yaşlı kesim ile doğum nedeni ile katılmakta olan kesimin arasındaki nicelik eşitliği, toplumun sürdürülebilirliği için kritik önemdedir. Doğru cevap A'dır.