YAŞLILARLA SOSYAL HİZMET

Daralan aile sistemi, birbirinden uzaklaşan aile üyeleri, tek ebeveynli ailelerin çoğalması, yaşlıların aile dışına itilmesi vb. durumlar, yeni doğan çocuk ve genç sayısının azalması, Ortalama yaş değişimi açısından da, ortalama yaşın artış göstermesi gibi nedenler toplumsal yaşlanmaya neden olmaktadır. Doğru cevap E.

Almanya ikinci Dünya savaşından çıkmış, nüfusunda önemli düşüş yaşanmıştır. O dönemde nüfus artışına yönelik etkili nüfus politikaları izlenmemiş, yaşlı nüfus artmış, toplumsal yaşlanmayla birlikte genç işçi nüfusa gereksinim duyulmuştur.

Statik Demografi, Belli bir coğrafya üzerinde yaşayan insanların herhangi bir zaman aralığındaki miktarı ile kimlik değişkenleri- cinsiyet, yaş, medeni hâl, dil, din, doğum yeri, sakatlık, eğitim durumu- arasındaki ilişkiyi ve farklılıkları inceleyen demografi dalıdır.

Dinamik Demografi ise, Nüfusun yapısında nicel ve nitel bakımından değişiklikler oluşturan nüfus değişkenleri- doğum, ölüm, evlenme, boşanma, göç, insan ticareti, iskân (yerleşme ve yer değiştirme)- inceleyen demografi dalıdır. Bu bakımdan Ülkemizde tüberküloz hastalığının Suriye’den göçle birlikte yeniden görülmeye başlaması statik demografinin konusudur. Doğru cevap D.

Yerinde yaşlanma, yaşlının, içinde bulunduğu yaşam döngüsü içinde bakılması; aile, akraba, arkadaş, komşularına yakın kendi ev ortamında yaşamını sürdürmesi ve gerekli sosyal hizmet desteğinin sağlanması ve toplumsal kaynakların aktarılması sürecidir. Doğru cevap C.

Toplumsal yaşlanmayla birlikte yaşlıların karşılaştıkları sosyal sorunlardan bazıları, amaç bozumu, yalnızlık, sosyal dışlanma ve yabancılaşmadır. Bu durum kuşaklar arası ilişkinin azalması sorununu da beraberinde getirir. Ancak kuşak çatışması, uzun yıllardır gözlenen sorunlardan biri olup, doğrudan toplumsal yaşlanmanın bir sonucu değildir. Doğru cevap E.

Toplumsal yaşlanma ile birlikte küresel ve ulusal bağlamda sosyal hizmet politika ve uygulamalarında da değişimler olmuştur. Kurum odaklı bakım yerini yerinde bakım odaklı hizmetlere bırakmıştır. Bireyi kamulaştırma, yapay bir ortamda bakma yaklaşımı yerini bireye yerinde destek olma, kendi doğal ortamında yaşatma yaklaşımına bırakmıştır. Bu değişimin sebebi bireysel ve kolektif mutluluğun azalması; kamu maliyetlerinin artması ve karşılanamaz seviyeye ulaşmasıdır. Bu nedenle sosyal hizmet uygulamalarında evde bakım hizmeti önem kazanmıştır. Doğru cevap B.

Kişisel beklentilerin öne çıkması, aile bağlarının zayıflaması, kuşakların birbirinden fiziksel ve sosyal olarak uzaklaşmaları, ekonomik yetersizlikler, yaşam değerlerinin ve yaşlıların bir engel ve yük olarak algılanması, kurum bakımının özendirilmesi ve kışkırtılması yaşlı yabancılaşması ve amaç bozumunun temel etkenleri olarak ifade edilebilir. Doğru cevap C.

Gelişmiş ülkelerden çevreye doğru, nüfus çoğalması giderek düşmektedir. Türkiye de yavaş yavaş bu sürece girmektedir. Gelecek ilk çeyrek yüzyılda Türkiye de yaşlanmış toplumlar kuşağına girecektir. Ulusun sürdürülebilirliği, sağlık harcamalarının maliyeti açısından ‘toplumsal yaşlanma’ sorununun önemi artmaktadır ve merkezî bir sorun olma konusunda hızla ilerlemektedir. Doğru cevap E.

Yaşlı nüfus arttıkça genç nüfusun azalması hem doğurganlığın azalmasına, istihdam edilecek genç nüfusun azalmasıyla birlikte üretimin de azalmasına neden olacaktır. Doğum oranlarının azalması soy devamlılığını sürdürememeye de neden olacaktır. Kadınların çalışma yaşamından çekilmesi, toplumsal yaşlanmaya bağlı, bahsi geçen demografik yapıyla ilgisi yoktur. Doğru cevap B.

İnsan, doğuştan Allah vergisi haklarla beraber dünyaya gelir. Bu hakların tamamı insan hakları ile ifade edilir. Bunlardan biri de “Yaşlanma Hakkı”dır. Ancak endüstriyel
yaşam ve getirdiği yaşam pratikleri bu hakkın kullanılmasını tehdit etmektedir. Bağımlılık aygıtları, kuşaklararası yabancılaşma, insan habitusunun bozulması, sosyal güvence
ve mesleki örgütlenme sistemlerindeki zaaflar bu hakkın kullanılmasını engellemektedir. İnsan, toplumsal düzeneğin içindeki bu yetersizlik ve arızalardan, ayrıca kendi kişisel hatalarından dolayı yaşlanma sürecine olağan ve başarılı bir şekilde girememektedir. Doğru cevap A.

Toplumsal yaşlanma, nüfus kategorileri arasındaki dengenin hem sayıca hem nitelik olarak yaşlı nüfus lehine yoğunlaşmasıdır. Bu durumun iki boyutu vardır: Birincisi toplumun bilgelik çağına; ikincisi nüfusun sürdürülebilirlik açısından ontolojik bir risk sürecine girmesidir. Toplumsal yaşlanma, mutlak
ve oransal olarak artan nüfus yapısından toplam doğurganlık oranının azalmasıyla yaşlı nüfusun mutlak ve oransal olarak artması sonucu demografik dengenin yaşlı nüfus lehine değişmesi, toplumsal
sürdürülebilirlik açısından nüfus krizinin baş göstermesidir.

Dünyada yaşlı nüfusun yıllık ortalama artış hızı % 2,5’tir. Bu, toplam nüfus artışından daha fazladır. Bugün dünya nüfusunun % 10’u, 65 ve yukarı yaş nüfusunu oluştururken, bu oranın 2050’de % 16’nın üzerine çıkacağı tahmin edilmektedir. 2050 yılında Türkiye nüfusunda 16 milyon civarında yaşlının bulunacağı öngörülmektedir. Öte yandan yüzyılın ortasına gelindiğinde 0–14 yaş grubu ile yaşlı nüfus
arasındaki yüzdesel farkın kapanacağı öngörülmektedir.

Geleneksel aile anlayışı “ataya saygı ve sahip çıkmaya” dayanır. Günümüzde ise bu anlayış ailede ve toplumda değişime uğramıştır. Yaşlının yalnız yaşaması ve aile dışında yaşamın son evresini tamamlaması desteklenmekte ve teşvik edilmektedir. Bu durum kuşakların aile denilen bir sosyal ortamda var olmasını anlamsızlaştırmaktadır.

Toplumsal yaşlanma ile birlikte küresel ve ulusal bağlamda sosyal hizmet politika ve uygulamalarında da değişimler olmuştur. Kurum odaklı bakım yerini yerinde bakım odaklı hizmetlere bırakmıştır. Bireyi kamulaştırma, yapay bir ortamda bakma yaklaşımı yerini bireye yerinde destek olma, kendi doğal ortamında yaşatma yaklaşımına bırakmıştır. Bu değişimin sebebi bireysel ve kolektif mutluluğun azalması; kamu maliyetlerinin artması ve karşılanamaz seviyeye ulaşmasıdır. Bu nedenle sosyal hizmet uygulamalarında evde bakım hizmeti önem kazanmıştır. Yerinde bakımın hem maliyeti düşük hem de mutluluk katsayısı yüksektir. Mutluluk katsayının yüksekliği hem yaşlıyı hem de yaşlı yakınlarını kapsamaktadır. Bir başka deyişle bu yeni uygulama yaşlıyı da yakınlarını da memnun etmektedir. Kurum bakımı kısa süreli bakım hizmetlerini kapsarken yerinde yani aile yanında ve evde bakım uzun süreli bakım hizmetlerini içermektedir. Yaşlı ve aile bireyleri kendi doğal yaşam alanında desteklenmektedir.

Sosyalleşme; değerler, normlar, inançlar gibi kültürün bütün maddi olmayan ya da manevi unsurlarını öğrenme ve onlara uyma, maddi unsurlarını tanıma ve yaşam koşullarına uyarlanma işlemidir.

Amaç bozumu, insan yaşamın doğal bir gereği olarak bir aile içine doğar, yaşar ve hayatını tamamlar. İnsanın yaşamın doğal sürecinden uzaklaşmasına ve aile bireylerinden farklılaşmasına amaç bozumu denir.

Yalnızlık, insanın paylaşma, dayanışma, işbölümü ve işbirliği yapma imkanlarından mahrum olma durumudur.

Sosyal Dışlanma, yaşlının içinde bulunduğu sosyal sistemin başta aile yakınları olmak üzere, sosyal aktörleri tarafından sosyal ilişki ve etkileşim alanının dışına itilmesi, kendi hâline bırakılması ve tekrar doğal sosyal ortamına geri dönme umudunu yitirmesidir.

Kimsesizlik; bir kimsenin yalnız olma durumudur. Annesi, babası bir yakını ve koruyucusunun olmamasıdır, başkasının varlığından, yakınlığı ve himayesinden, aidiyet ve sahiplik duygusu ve durumundan mahrum olmasıdır.

Divan şairi Fuzuli yalnızlığı şu beytinde çok güzel anlatır: “Ne yanar kimse bana âteş-i dilden özge Ne açar kimse kapım bâd-ı sabâdan gayrı” (Bana gönlümdeki ateşten başka hiç kimse yanmaz, bahar rüzgârından başka kimse kapımı açmaz.).