YAŞLILARLA SOSYAL HİZMET

Yaşlılık dönemini sosyal, kültürel ve ekonomik boyutlarıyla inceleyen bir bilim dalı olarak doğan gerontososyoloji yaşlıların iyi bir yaşam sürdürebilmesine yönelik çalışmaları içermektedir.

Yaşlanma sürecini medikal açıdan inceleyen bilim dalına geriatri adı verilmiştir.

Birey ve bireyin ilişkilerini merkeze alan mikro düzeydeki aktivite teorisi, yaşlının etkinliği üzerinde odaklaşır, yaşlının yaşlılığa uyum sürecini incelemeyi hedeflemektedir.

Yaşamdan geri çekilme/ kopma teorisi (disengagement) aktivite teorisinden on yıl sonra, sosyolojideki fonksiyonalist teoriden temel alınıp aktivite teorisine bir tepki olarak geliştirilmiştir. Bu teoride yaşlının sosyal pozisyon ve işlevleri incelenir; toplumsal ve yapısal açıdan yaşlanma, yaşlılık ve yaşlı ile toplum arasındaki ilişkiler dikkate alınır; toplumdan topluma yaşlılık ve yaşlanmanın farklı algılanabileceği belirtilir.

Sosyal rol, sosyal statünün normlarına ve toplumdaki bireylerin beklentilerine cevap verme hâlidir, bireyin ne yaptığını anlatır.

Alt kültür, yaygın olan kültürden tam bir kopmanın değil, kısmi bir farklılaşmanın adıdır.

Bu teoriye göre tabakalar arasındaki geçişler ancak (yaşlılığa doğru) tek yönlüdür.

Modernleşmenin yaşlıların toplumsal rolleri ve sosyal refah düzeyleri üzerindeki olumsuz etkileri şu dört temel boyutta incelenebilir: sağlık teknolojisi, ekonomik ve endüstriyel teknoloji, kentleşme ve eğitim.

İnsanların diğer insanlarla sosyal ilişkilerini sürekli olarak yenilediklerini çünkü insanların yeni sosyal ilişkilerin ödüllendirici olduğunu düşündüklerini söyleyen teori sosyal alışveriş teorisidir.

Yaşlılık modernleşme sonrası bir sosyal sorun hâlini almıştır. Modernleşme, özellikle sağlık teknolojisi, ekonomik ve endüstriyel teknoloji, kentleşme ve eğitim alanlarında yaşlıların toplumsal rolleri ve sosyal refah düzeyleri üzerinde olumsuz etkilerde bulunmuştur.

Soruda da ifade edildiği gibi yaşlı ayrımcılığı lehinde ya da aleyhinde olarak bir kişiye yaşı nedeniyle gösterilen farklı tavır, ön yargı, davranış ve kurumsal düzenlemeler anlamına gelmektedir. Seçenekler incelendiğinde yaşı nedeniyle yaşlı bireylerin lehine bir ayrımcılık yapıldığı görülmektedir. Dolayısıyla doğru cevap E'dir.

Aktivite teorisine göre geri çekilme doğal bir ihtiyaç değildir, yaşlı ancak aktif olduğunda ve kendisine ihtiyaç duyulduğunu hissettiğinde mutlu olur. Başka deyişle bütün insanlar gibi yaşlılar da toplumla sürekli etkileşim içinde olup sosyal ilişki ağı içinde aktif oldukları veya yaşlılığa olumlu bir şekilde uyum sağlayıp toplumsal yaşamda yeni roller üstlendiği/yeni faaliyetlerde bulunduğu ölçüde mutlu ve huzurlu bir yaşlılık dönemi geçirebilir veya yaşamdan duyacakları doyum artabilir. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Yaşamdan geri çekilme/ kopma teorisi (disengagement) aktivite teorisinden on yıl sonra (1961) Elaine Cumming ve William E. Henry tarafından ve sosyolojideki fonksiyonalist teoriden temel alınıp aktivite teorisine bir tepki olarak geliştirilmiştir. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.

Süreklilik teorisine göre yaşlı bireyin yaşam kalitesini arttıran faktörler arasında fiziksel egzersiz, bilişsel açıklık, yaşama katılım ve sosyal ilişki ağının genişliği yer almaktadır. Bununla birlikte yaşlanan kimsenin eski ve sürekli olan yaşam düzenini büyük ölçüde değiştirmemesi, sağlıklı ve sorunsuz bir yaşlılık için önemlidir. Dolayısıyla doğru cevap C'dir.

Rol/rol kaybetme/bırakma teorisine göre statü sistemlerinde statü istikrarsızlığı, sınırdaki insan bunalımı adı verilen bir gerilim türü doğurabilir. Sınırdaki adam adı verilen kişinin ilk niteliği, kaybolan eski bildik dünyası ile bilinmeyenler veya değersizleştirmelerle dolu yeni dünyası arasındaki belirsiz alanda duyduğu güvensizlik duygusudur. Bu belirsiz alandan kurtuluş için sınırdaki adam iki tutumdan birine yönelmektedir ya eski değerlerine sımsıkı sarılmak ya da onları tümüyle reddedip yeni yaşam biçimine uyum sağlamak. Ancak sınırdaki adam tipinin yanında bir üçüncü grup daha vardır: iki yaşam biçiminin içinde yaşayan genellikle mutsuz, huzursuz insanlar. Her üç davranış tipinde de eski ve yeni sosyal çevreleriyle bütünleşme ve uyum sağlamalarını önleyen bu duruma statü istikrarsızlığı denilmektedir. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.

Alt kültür teorisine göre yaşlılar benzer arka planlara, öz geçmişe, deneyime, değerlere, tutumlara, inanç ve yaşam biçimlerine sahip olanlarla etkileşime girmek için alt kültürleri biçimlendirmektedirler. Yaşlılar diğer yaş gruplarındaki insanlarla bağlarını azaltıp ve hatta koparıp benzer yaştakilerle arttırmaktadırlar. Böylece yaşlılar, yaşlılık temelinde belirli bir alt kültüre üyelik oluşturarak kendi öz benliklerini ve sosyal kimliklerini muhafaza etmeye çalışırlar. Dolayısıyla doğru cevap D'dir.

Modernleşme sonrasında kentleşme ve sosyal hareketlilik gibi faktörlerle ailelerin küçülmüş olması, mülkiyet ilişkilerinin temelde farklılaşması, yaşlıların statülerinin yükselmesine katkısı olan geleneksel bilgi, beceri ve uğraşların değersizleşmesi ve aile üyelerinin çalışması nedeniyle profesyonel hizmet gereken yaşlılarla ilgilenmenin azalması yaşlılığın bir sosyal sorun olarak ortaya çıkma nedenlerindendir. Bununla birlikte yaşlanma süreci tek başına bir sorun değildir. Esas sorunlar, yaşlıların toplumsal koşullar içinde karşı karşıya geldikleri düşük gelir düzeyi, yetersiz sağlık hizmetleri ve barınma gibi konulardır. Uygulanan sosyal ve ekonomik politikalar da yaşlıların toplum
içindeki durumlarını belirlemektedir. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Kişi için eylemin sonucu değerli oldukça, kişinin o eylemi gerçekleştirme eğilimi
fazla olacaktır. bu durum sosyal alışveriş teorisinde değer önermesiyle açıklanmaktadır. Dolayısıyla doğru cevap C'dir.

Sembolik etkileşim teorisinde ele alınan temel kavramlar benlik, bireysel ve sosyal benlik, rol oynama, başkasının rolünü alma, durum tanımı, genelleştirilmiş başkasıdır. Dolayısıyla doğru cevap E'dir.

Etiketleme teorisine göre sapma davranış güçlülerin sapma davranış diye etiketledikleridir. Örneğin marketten bir çikolata çalan yani hırsızlık yapan zengin ve güçlü olanların iyi eğitim görmüş çocukları, herkes için biraz haylazlık ve çılgınlık yapan mükemmel çocuklardır. Fakat güçsüzlerin iyi eğitim alamamış çocukları aynısını yaptıklarında toplumca hırsız- aşağılık kişiler- çete üyeleri olarak etiketlenirler. Yani hangi davranışın sapma davranış olarak değerlendirileceği veya algılanacağı, davranışı kimin yaptığına bağlıdır, eyleme değil. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.