YAŞLILARLA SOSYAL HİZMET

Dünya Sağlık Örgütü de yaşlanmayı kronolojik olarak ele almış ve 3 safhaya ayırmıştır. Orta yaşlılar (46-59 yaş), yaşlılar (60-74 yaş), ileri yaşlılar (75-89) ve (90 ve üstü) ihtiyarlıktır. Günümüzde de genel olarak 65 yaşın üstündeki herkes yaşlı kabul edilir.

Yaşlılık bireysel, ailevi ve sosyal boyutu olan çok boyutlu biyo-psiko-sosyal bir olgudur. Başka bir ifade ile yaşlılık doğal ve evrensel bir olgudur. Bununla birlikte yaşlılık olgusunun fizyolojik, psikolojik, ekonomik, kültürel ve sosyolojik sorunlarının olduğunu da unutmamak gerekir. Bu sorunlar, sanayileşme, kentleşme ve göç ile değişmiş ve daha da kompleks hâle gelmiştir.

Gerontoloji; yaşlılık sorunları ile ilgili bilim dalı, gerontolog ise yaşlılık sorunları ile ilgilenen bilim insanıdır.

Kadim Sorun; eski bir sorun yani başlangıcının hangi zamana dayandığı bilinmeyen sorun demektir.

Yapılan projeksiyonlarda 2020 yılında dünya nüfusunun 7.5 milyara, 60 yaş ve üstü nüfus grubunun 1 milyara ulaşacağı tahmin edilmektedir.

Yaşlılık, engellilik vb. gibi bakıma muhtaçlarla ilgili literatüre baktığımızda, Batılı hayat anlayışının belirleyici olduğu üç temel yaklaşımdan söz edebiliriz. Birincisi ahlaki yaklaşım, ikincisi medikal yaklaşım üçüncü ise sosyal yaklaşımdır. Ahlaki yaklaşım, bakıma muhtaç kişinin (yaşlı, engelli vb.), ahlaki çöküntü içinde olduğu, içindeki ‹şeytanın› veya ‹ahlaksızlığın› dışa vurumu olduğu görüşüdür. Medikal yaklaşım ise bakıma muhtaçlığın bir hastalık (pataloji) olduğu gerekçesi ile bakıma muhtaç kişilerin hayatlarının doğal olarak kısıtlı olduğunun kabul edildiği yaklaşımdır. Sosyal yaklaşım ise bakıma muhtaç durumda olanların toplumdan soyutlanmadan, toplum tarafından bir engel konulmadan, toplum içinde bakılmasını esas alan bir yaklaşımdır. Birinci ve ikinci yaklaşım sosyal dışlanmaya sebep olurken üçüncü yaklaşım ise sosyal bütünleşmeyi ve kaynaşmayı esas alır.

Farklı ya da benzer gerekçelerle de olsa “Kamitok” adı verilen yaşlı insanların öldürülmesine bir çok ilkel toplumda rastlanmaktadır. Kamitok’un farklı uygulama biçimleri bulunmaktadır; diri diri gömülme, açlığa terk edilme, boğularak öldürülme veya kaba kuvvete başvurularak öldürülme gibi.

Yaşlılık olgusuna bakıldığında bireyci olan batı toplumları, yaşlıya büyük ölçüde üreten bireyin menfaatleri açısından bakmışlardır/bakmaktadırlar. Zaten üretim gücünü kaybetmiş olan yaşlı rekabet ortamında kendiliğinden geride kalacağından ister istemez ihmale uğramış olacaktır ya da olmaktadır. Batı medeniyeti yaşlıların aleyhine olan bu anlayışı çeşitli sosyal güvenlik tedbirleri ile dengelemeye çalışmaktadır. Ancak bütün çabalarına rağmen bu konuda tamamıyla başarılı oldukları söylenemez. İslam medeniyeti çerçevesine girmemiş olan kamucu doğu toplumları ise yaşlıya büyük ölçüde kamunun menfaatleri açısından bakmışlardır/bakmaktadırlar. Kamunun yararına iş göremez hâle gelmiş olan yaşlı, yine kamu yararı gözetilerek ya ihmal edilecektir ya da öldürülecektir. Ancak bu anlayış teorik olarak mümkün gibi görünse de yaygın bir uygulamadan söz edilemez. Görüldüğü gibi her iki anlayış da yaşlıyla üretim tüketim kalıpları açsından bakmaktadır. Bireyci toplumlar yaşlıyı sağlıklı ve de üreten bireyin ekmeğine ortak olarak görüp, yaşlıyı üreten bireye feda ederken, kamucu anlayış ise üretmeyen yaşlıyı toplumun sırtına bir yük olarak görüp, yaşlıyı topluma feda etmektedir. Her iki yaklaşımda da yaşlıların bir tüketim sınıfı oluşturduğu anlayışı hakimdir.

Diğerkâm toplumlar yaşlıya büyük ölçüde kamu ile bireyin dengesini esas alan bir anlayışla bakmaktadırlar. Bu anlayışa göre yaşlı “aceze” duruma gelene kadar hem kendi menfaati için hem de toplum menfaati için çalışmak durumundadır.

Toplumun çekirdeği olan ailedeki değişim üzerinden yaşlılık problemine bakacak olursak; değişim dalgalarının aile kurumu üzerindeki en önemli etkisi, ailenin büyük aileden küçük-çekirdek aileye doğru bir değişim geçirmekte olduğudur.

Avrupa komisyonu tarafından yapılan bir değerlendirmeye göre, yaşlı nüfusun çalışan nüfusa bağımlılık oranının giderek arttığı, 1995-2055 yılları arasında, İrlanda, Norveç, Belçika, Danimarka, Hollanda, Fransa, İtalya, Almanya, İspanya, İngiltere, Avusturya, İsveç ve Finlandiya’dan oluşan on üç Avrupa ülkesinde, 1995 yılında yaşlı nüfusun ortalama %20 olan çalışan nüfusa bağımılık oranının 2055 yılında %59’a ulaşacağı ön görülmektedir. Yaşlıların değişik giderlerinin sosyal güvenlik sisteminde büyük açıklar oluşturacağı, ayrıca aktif çalışma dönemi olarak adlandırılan 15-64 yaş arasındaki nüfus grubunun nüfus piramidindeki yerinin daralması nedeniyle Avrupa ekonomisinin eksik istihdam sorunu ile de karşı karşıya kalacağı da öngörülmektedir.

Gerontoloji; yaşlılık sorunlarıyla ilgili bilim dalına verilen addır. Doğru cevap A'dır.

Yaşlılık konusu ile ilgilenen gerontologlara göre; bir ülkenin nüfusunun %14’ünden fazlası 65 yaş ve üzeri bireylerden oluşuyorsa o toplumlar "yaşlı toplum" olarak nitelendirilebilir. Doğru cevap E'dir.

Yaşlanma kronolojik, biyolojik, ekonomik, patolojik, psikolojik ve sosyal boyutu olan süreçleri ifade eder.

Yaşlanma; (a) kronolojik, (b) biyolojik, (c) ekonomik, (d) patolojik, (e) psikolojik ve ve (f) sosyal boyutu olan süreçleri ifade eder. Doğru cevap E'dir.

Psikolojik süreç; yaşa bağlı olarak bireyin davranış ve uyum yeteneğindeki değişmeleri ifade eder. Doğru cevap B'dir.

Yaşlılık, engellilik vb. gibi bakıma muhtaçlarla ilgili literatüre baktığımızda, Batılı hayat anlayışının belirleyici olduğu üç temel yaklaşımdan söz edebiliriz.

Ahlaki yaklaşım; bakıma muhtaç kişinin ahlaki çöküntü içinde olduğu, içindeki "şeytanın" veya "ahlaksızlığın" dışa vurumu olduğu görüşündedir. Doğru cevap D'dir.

Sosyal bütünleşme ve kaynaşmayı esas alan yaklaşıma sosyal yaklaşım adı verilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Komitok; ilkel topluluklarda yaşlıların diri diri gömülmesi, açlığa terk edilmesi, boğularak öldürülmesi demektir.

Diğerkam toplum ; yardımlaşmayı ve dayanışmayı esas alan toplum demektir.