YAŞLILARLA SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 6

Ülkemizde ilk defa 1994 yılında Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından sosyal bakım ağırlıklı olarak uygulanmaya başlayan evde bakım hizmetleri daha sonra başta büyükşehirler olmak üzere diğer belediyelerde de yaygınlık kazanmıştır.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin evde bakım hizmetlerine göz atacak olursak; Sağlık ve Sosyal Hizmetler Daire Başkanlığı tarafından ihtiyaç sahibi hastalara yönelik olarak evlerinde sağlık hizmeti vermek amacıyla 2001 yılında başlatılmış bir hizmettir.

Haziran 2011 tarihinde yayınlanan KHK ile “Aile ve Sosyal Politika Bakanlığı”nın kurulması kararlaştırılmış; böylece “Kadın ve Aileden Sorumlu Devlet Bakanı” bakanlar kurulu listesinden çıkarılmıştır.

Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğünün görevleri şunlardır:

a) Bakanlığın engellilere ve yaşlılara yönelik koruyucu, önleyici, eğitici, geliştirici, rehberlik ve rehabilite edici sosyal hizmet faaliyetlerini yürütmek ve koordine etmek.

b) Engelliliğin önlenmesi ile engellilerin eğitimi, istihdamı, rehabilitasyonu, ayrımcılığa uğramadan insan haklarından yararlanarak toplumsal hayata katılmaları ve diğer konularda ulusal düzeyde politika ve stratejilerin belirlenmesi çalışmalarını koordine etmek, belirlenen politika ve stratejileri uygulamak, uygulanmasını izlemek ve değerlendirmek.

c) Engellilerin sorunlarını ve çözüm yollarını araştırmak, bu konuda uygulamanın geliştirilmesine yönelik öneri ve programlar hazırlamak ve uygulamak.

ç) Engellilerle ilgili konularda inceleme ve araştırmalar yapmak, projeler hazırlamak ve uygulamak.

e) Yaşlılara yönelik sosyal hizmetlere ilişkin olarak ulusal düzeyde politika ve stratejilerin belirlenmesi çalışmalarını koordine etmek, belirlenen politika ve stratejileri uygulamak, uygulanmasını izlemek ve değerlendirmek.

f) Yaşlılara sunulan sosyal hizmet modellerini geliştirmek.

g) Yaşlıların ve bakıma muhtaç engellilerin, yaşamlarını evlerinden ve sosyal çevrelerinden ayrılmadan sürdürebilecekleri sosyal desteklerin verilmesi için gerekli mekanizmaları kurmak, var olanları standardize etmek, uygulamaları takip etmek ve denetlemek.

ğ) Yaşlıların toplumla bütünleşmesine, statü ve rollerinin yeniden kazanımına, işlevlerinin artırılmasına, boş zamanlarının etkili bir biçimde değerlendirilmesine ilişkin mekanizmalar oluşturmak.

h) Kamu kurum ve kuruluşları, gönüllü kuruluşlar ile gerçek ve tüzel kişilerce engellilere ve yaşlılara yönelik yürütülen sosyal hizmet faaliyetlerine ilişkin ilke, usul ve standartları belirlemek ve bunlara uyulmasını sağlamak.

ı) Bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.

Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü (2) Madde 10- (1) Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğünün görevleri şunlardır:
a) Bakanlığın engellilere ve yaşlılara yönelik koruyucu, önleyici, eğitici, geliştirici, rehberlik ve rehabilite edici sosyal hizmet faaliyetlerini yürütmek ve koordine etmek.
b) Engelliliğin önlenmesi ile engellilerin eğitimi, istihdamı, rehabilitasyonu, ayrımcılığa uğramadan insan haklarından yararlanarak toplumsal hayata katılmaları ve diğer konularda ulusal düzeyde politika ve stratejilerin belirlenmesi çalışmalarını koordine etmek, belirlenen politika ve stratejileri uygulamak, uygulanmasını izlemek ve değerlendirmek.
c) Engellilerin sorunlarını ve çözüm yollarını araştırmak, bu konuda uygulamanın geliştirilmesine yönelik öneri ve programlar hazırlamak ve uygulamak.
ç) Engellilerle ilgili konularda inceleme ve araştırmalar yapmak, projeler hazırlamak ve uygulamak.
e) Yaşlılara yönelik sosyal hizmetlere ilişkin olarak ulusal düzeyde politika ve stratejilerin belirlenmesi çalışmalarını koordine etmek, belirlenen politika ve stratejileri uygulamak, uygulanmasını izlemek ve değerlendirmek.
f) Yaşlılara sunulan sosyal hizmet modellerini geliştirmek.
g) Yaşlıların ve bakıma muhtaç engellilerin, yaşamlarını evlerinden ve sosyal çevrelerinden ayrılmadan sürdürebilecekleri sosyal desteklerin verilmesi için gerekli mekanizmaları kurmak, var olanları standardize etmek, uygulamaları takip etmek ve denetlemek.
ğ) Yaşlıların toplumla bütünleşmesine, statü ve rollerinin yeniden kazanımına, işlevlerinin artırılmasına, boş zamanlarının etkili bir biçimde değerlendirilmesine ilişkin mekanizmalar oluşturmak.

Destek ve bakım hizmetlerinin standardizasyonu, geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için gerekli olan çalışmalar Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığınca yürütülür.

Yaşlılık kendine has fiziksel, psikolojik ve sosyal birçok özelliğe sahiptir. Yaşlılık döneminde kronik hastalıklar daha fazla baş göstermektedir. Yaşlılık döneminin en büyük sorunlarından biri yalnızlıktır. Yaşlı tanımına bakıldığında ise dünyada genel olarak 65 yaşın yaşlılık sınırı olarak kabul edildiği görülmektedir.

Günümüzde değişen aile yapısıyla birlikte yaşlının ailedeki değer ve öneminin azaldığı görülmektedir. Geniş aileden çekirdek aileye yaşanan hızlı dönüşüm yaşlıları ailede bir değer olmaktan çıkarıp bir yük haline getiren bu gelişme, yaşlıların sosyal hayatının yanında bakımları açısından da sorunlar ortaya çıkarmıştır. Kalp damar hastalıkları ve kronik hastalıklar yaşlılık döneminin fiziksel özellikleri arasında yer alırken; ölüme yakınlık hissi, işe yaramazlık ve değersizlik hissi ise yaşlılık döneminin psikolojik özellikleri arasında yer almaktadır.

Huzur evlerinin olumsuz yanları ise yaşlı bireyleri alışkın oldukları sosyal ortamdan uzaklaştırması, sevdiklerinden ayırması, yalnızlaştırmasıdır. Bu olumsuzluklar da huzur evlerinin zorunlu kalınmadıkça başvurulmayan kurumlar olmasına yol açmaktadır. Ayrıca bu kurumlar yaşlıların temel ihtiyaçlarının giderilmesinin yanında günlük yaşam aktivitelerini düzenleyen kurumlardır.

Bakım kavramı sözlükte "bakma işi", "bir şeyin iyi gelişmesi, iyi duruma gelmesi için verilen emek" ve "birinin beslenme, giyinme vb. gereksinimlerini üstlenme ve sağlama işi" olarak tanımlanmaktadır. Kendine yetememe, bakıma muhtaçlık kavramı ile ilişkili bir tanımlamadır.

Yaşlı bakımının genellikle kurumsal bir bakım olarak düşünüldüğü söylenebilir. Bu bakım türü devlet ya da özel sektör tarafından ortaya koyulan kurumların bünyesinde yatılı ya da gündüzlü bakımı içermektedir. Kurumsal bakım, yaşlı için bir çevre değişimini ifade etmektedir. Kurum bakımına alternatif olarak sunulan Evde Bakım Modeli ise daha çok kurumsal bakımın eksikleri üzerinde durmaktadır.

Türkiye’de yaşlıların evde bakımına yönelik yaşanan güçlükler, hızlı nüfus artışı, endüstrileşme ve kentleşme; iç ve dış göçler nedeni ile çekirdek aileye dönüşüm; ekonomik sorunların varlığı, kadınların çalışma yaşamına katılması; çekirdek aileye dönüşüm sonucu konutların küçülmesi nedeni ile yaşlılar için uygun ve yeterli olmaması; gençlerin yaşlılığa bakış açısı, kuşaklar arası iletişim bozuklukları ve sağlığın bozulması ve bağımlılıktır.

Reintegrasyon; yaşlının günlük yaşamın akışı içerisinde yenilenen ve değişen topluma uyum göstermesini ve bu beceriyi kazanmasını amaçlamaktadır.

Erken tanı ve erken müdahale, yeti yitimini önlemede birincil düzeyde önemlidir.

Bakanlığa bağlı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen ve uygulanan bu hizmetler aşağıdaki şekildedir;
• Evde Bakım/ Evde Destek Hizmetleri
• Gündüzlü Bakım Hizmetleri
• Yaşam Evi-Umut Evi (Toplum Temelli Yaşam Evleri)
• Huzur evi (Yaşam Evleri)
• Bakım evi
• Yaşam Destek Merkezleri (Evleri/Üniteleri)
• Süreli ve Sürekli Bakım ve Danışma Merkezi

Yaşam Destek Merkezleri (Evleri/Üniteleri) (Hospis): Palyatif bakım hizmeti alan ve raporla yaşam süresi tahmin edilen bireyler için, evde ve /veya kuruluşta bakım hizmetleri sunulmaktadır. Bu merkezlerde sağlık, hemşirelik, bireysel bakım, bireye ve ailesine yönelik psikososyal destek programları sağlanmaktadır. Bu bağlamda verilen hizmetler;
• Kişinin ağrılarını yönetme,
• Medikal ve bireysel bakım sağlama,
• Aile üyelerince verilen bakım hizmetine destek olma,
• Bireyin ve ailesinin ölüm hakkında duygusal, ruhsal beklentilerini destekleme,
• İhtiyaç duyduğu ilaç, tıbbi araç, sağlık desteğini sağlama,
• İhtiyaç hâlinde ek hizmetleri düzenleme, (konuşma terapisi, fizyoterapi, hasta bakımı,
respite bakım gibi)
• Yaşam kalitesini koruma,
• Yakınını kaybeden aile üyeleri için yas danışmanlığını içerir.

Yaşlanma ile beraber gelinen son dönem olan yaşlılık kendine has fiziksel, psikolojik ve sosyal birçok özelliğe sahiptir. Yaşlılık beraberinde fizyolojik sorunları da getirmektedir. Yeme-içme, banyo ve tuvalet ihtiyacını giderme, kıyafet değişiminden temizlik ihtiyaçlarını gidermeye kadar birçok temel günlük aktivitede güçlükler görülmektedir. Bunlar özbakım becerilerini gidermede görülen güçlüklerdir. Yaşlılığın ortaya çıkardığı fiziksel değişimler kendini psikolojik sonuçlarda da göstermektedir. Alışveriş, gezi, seyahat gibi hayatını devam ettirecek ihtiyaçlarda da başkasına muhtaç olma sorununu doğurmaktadır. Özellikle güç kaybı ve yeti yitimi yaşlı bireylere işe yaramaz ve değersiz olduklarını düşündürmektedir. Yaşlılık dönemiyle başlayan ölüme yakınlık hissi de yaşlı bireylerde depresif sonuçlar doğurmaktadır. Yaşlılık döneminde bireylerin emeklilik hayatına geçişi hayatının önceki dönemlerinde sahip oldukları statü ve rol kayıplarına neden olmaktadır. Statü kaybı dolayısıyla yaşlılık döneminin sosyal özellikleri arasındadır. Doğru cevap C'dir.

Yaşlı tanımına bakıldığında dünyada genel olarak 65 yaşın yaşlılık sınırı olarak kabul edildiği görülmektedir. Doğru cevap C'dir.

Bakıma muhtaçlık kavramı da günlük yaşam aktivitelerinde kendine yetememe, başkasının yardımına ihtiyaç duymayı ifade etmektedir. Yaşlılık da fizyolojik özellikleri gereği bakıma muhtaçlığı içinde barındıran bir olgudur. Ülkemizde son yıllarda toplumsal yapıda meydana gelen değişmeler yaşlıların bakım ihtiyaçlarını aile yanında gidermesini güçleştirmiştir. Bu bakım türü devlet ya da özel sektör tarafından ortaya koyulan kurumların bünyesinde yatılı ya da gündüzlü bakımı içermektedir. Evde bakım programları rehabilitasyon hizmetlerinin yanı sıra tıbbi ve hemşirelik hizmetlerini; akut veya uzun süreli bakım hizmetlerini kapsar. Doğru cevap D'dir.

Yaşlılara yapılan rehabilitasyon etkinlikleri üç başlık altında incelenmektedir. Bunlar; reaktivasyon, resosyalizasyon, reintegrasyondur. Reaktivasyon; gerek sosyal gerekse fiziksel aktivite azlığı içerisindeki yaşlıların günlük yaşam için gerekli aktiviteleri tekrar kazanması için yapılan cesaretlendirme ve yönlendirme çabalarını kapsamaktadır. Doğru cevap A'dır.