YAŞLILARLA SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 18

Sosyalleşme; değerler, normlar, inançlar gibi kültürün bütün maddi olmayan ya da manevi unsurlarını öğrenme ve onlara uyma, maddi unsurlarını tanıma ve yaşam koşullarına uyarlanma işlemidir.

Amaç bozumu, insan yaşamın doğal bir gereği olarak bir aile içine doğar, yaşar ve hayatını tamamlar. İnsanın yaşamın doğal sürecinden uzaklaşmasına ve aile bireylerinden farklılaşmasına amaç bozumu denir.

Yalnızlık, insanın paylaşma, dayanışma, işbölümü ve işbirliği yapma imkanlarından mahrum olma durumudur.

Sosyal Dışlanma, yaşlının içinde bulunduğu sosyal sistemin başta aile yakınları olmak üzere, sosyal aktörleri tarafından sosyal ilişki ve etkileşim alanının dışına itilmesi, kendi hâline bırakılması ve tekrar doğal sosyal ortamına geri dönme umudunu yitirmesidir.

Kimsesizlik; bir kimsenin yalnız olma durumudur. Annesi, babası bir yakını ve koruyucusunun olmamasıdır, başkasının varlığından, yakınlığı ve himayesinden, aidiyet ve sahiplik duygusu ve durumundan mahrum olmasıdır.

Divan şairi Fuzuli yalnızlığı şu beytinde çok güzel anlatır: “Ne yanar kimse bana âteş-i dilden özge Ne açar kimse kapım bâd-ı sabâdan gayrı” (Bana gönlümdeki ateşten başka hiç kimse yanmaz, bahar rüzgârından başka kimse kapımı açmaz.).

Toplumsal yaşlanma demografik bağlamda riskler taşımaktadır. Özellikle ve öncelikle ontolojik açıdan insanın ve toplumun devamlılığı ve sürdürülebilirliğini tehdit etmektedir. Azalan nüfus sürecinde sağlık ve sosyal bakım hizmetlerini verecek işgücü ihtiyacını karşılama tehlikesi baş göstermektedir. Yaşlanmış ülkeler sağlık ve sosyal bakım elemanı bulma riski ile karşı karşıyadırlar. Bir yandan insanı ve toplumu sürdürülebilir kılmak bir yandan da yaşam kalitesini korumak, yeterli ve gerekli işgücünü temin etmek bakımından toplumsal yaşlanma 21. Yüzyılın en önemli sosyal hizmet sorunu olacaktır.

Toplumun yapı ve işlevsel açıdan yaşamın her alanında insanın yaşantısını ve faaliyetlerini kolaylaştıracak bir takım yeni araçların kullanılması, toplumsal yaşamın yenilenmesi ile yeni bir toplumsal yapıya ve işleyişe; etkileşim ve ilişkiler sistemine evrilme ve geçiş durumudur.

İnsan, doğuştan Allah vergisi haklarla beraber dünyaya gelir. Bu hakların tamamı insan hakları ile ifade edilir. Bunlardan biri de “Yaşlanma Hakkı”dır. İnsanın yaşlanma evresine olağan ve başarılı bir şekilde girmesine ve sürdürebilmesine yaşlanma hakkı denir.

Küresel ve ulusal nüfus dengesi özellikle gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yaşlı nüfus lehine; Sosyal hizmetlere yönelik politikalar ve hizmetler de bebek, çocuk, kadın ve yetişkin hizmetlerinden yaşlı ve yaşlı bakım hizmetlerine dönüşmektedir. Bu durum nüfus dengesini bozmaktadır. Nüfus değişkenleri arasındaki sürdürülebilir ilişkiye nüfus dengesi denir.

Ancak modern yaşam insana ve yaşlıya bakışı değiştirmiştir. Geleneksel aile anlayışı “ataya saygı ve sahip çıkmaya” dayanır. Günümüzde ise bu anlayış ailede ve toplumda değişime uğramıştır. Yaşlının yalnız yaşaması ve aile dışında yaşamın son evresini tamam-laması desteklenmekte ve teşvik edilmektedir. Bu durum kuşakların aile denilen bir sosyal ortamda var olmasını anlamsızlaştırmaktadır.

Toplumsal yaşlanma ile birlikte küresel ve ulusal bağlamda sosyal hizmet politika ve uygulamalarında da değişimler olmuştur. Kurum odaklı bakım yerini yerinde bakım odaklı hizmetlere bırakmıştır. Bireyi kamulaştırma, yapay bir ortamda bakma yaklaşımı yerini bireye yerinde destek olma, kendi doğal ortamında yaşatma yaklaşımına bırakmıştır.

İnsan yaşamın doğal bir gereği olarak bir aile içine doğar, yaşar ve hayatını tamamlar. İnsanın yaşamın doğal sürecinden uzaklaşmasına ve aile bireylerinden farklılaşmasına amaç bozumu denir.

Toplumsal yaşlanma, nüfus kategorileri arasındaki dengenin bozulması, 0-14 yaş grubu ile 65 ve yukarı yaş grubu arasındaki sürdürülebilir ilişkinin bozulması, ölüm ve doğum oranlarının azalması, kuşaklar arası ilişkide yoğunluğun düşmesi, kuşaklar arası yabancılaşmanın baş göstermesi, sosyal mesafenin büyümesidir. Bir başka deyişle toplumda bir nüfus krizinin oluşmasıdır.

Yaşlılık, sorunsal bir yaşam döngüsüne evrilir. Bu sorunların en önemlilerinden biri de sosyal sorunlardır. Sırasıyla sosyal sorunlar şunlardır: sosyalleşme, amaç bozumu ve yabancılaşma, yalnızlık, sosyal dışlanma ve ayrımcılık, terk edilmişlik ve kimsesizlik.

Politik dışlanma, yaşlının sosyal çevresi ve kamu tarafından güçsüz ve yetersizlikleri bahane edilerek hukuki ve siyasi haklardan mahrum bırakılmasıdır. Siyasal dışlanmaya neden olan haklar; sosyal güvenlik, kanun önünde eşitlik, ifade özgürlüğü, siyasi katılım, fırsat eşitliği ve sendikal haklardır.

Yaşlanma hakkı insanın yaşlanma evresine olağan ve başarılı bir şekilde girmesine ve sürdürebilmesine denir. Endüstriyel yaşamın getirdiği zorluklar bu hakkı tehdit ediyor olsa da diğer insan haklarının arasında kabul edilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Tanım, Nüfusu; yoğunluk, yapı, gelişme vb. pek çok açıdan inceleyen bir bilim dalı olarak tanımlanan demografinin dinamik dalına uygundur. Doğru cevap B'dir.

Modern yaşam ailede her bireyi farklı alanlarda çalışmaya zorlamaktadır. Tartışmanın temelinde kamu ve özel sektörde işgücü ihtiyacı yatmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Toplumsal yaşlanma, nüfus kategorileri arasındaki dengenin hem sayıca hem nitelik olarak yaşlı nüfus lehine yoğunlaşmasıdır. Bu durumun iki boyutu vardır: Birincisi toplumun bilgelik çağına; ikincisi nüfusun sürdürülebilirlik açısından ontolojik bir risk sürecine girmesidir. Toplumun varlığının riske girmesi kriz seviyesinde önemli bir sorundur. Doğru cevap E'dir.