YAŞLILARLA SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 12

1972’de Cowgil ve Holmes’in geliştirdikleri teori, modernleşmiş toplumlarda, mo- dernleşmenin yaşlıların toplumsal rolleri ve sosyal refah düzeyleri üzerindeki olumsuz etkilerinin dört temel boyutunu (sağlık teknolojisi, ekonomik ve endüstriyel teknoloji, kentleşme ve eğitim) öne çıkarmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Becker, sosyal sorunları sapma sorunu olarak ele alır ve etiketleme teorisi- ni geliştirir. Ona göre, kuralları koyanlar daha güçlü ve egemen olanlardır, uymayanlar etiketlenir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Sosyal alışveriş teorisi, James J. Dowd gibi sosyologlar tarafından yaşlılık sürecine uygulanmıştır. Dowd’a göre; insanlar sosyal ilişkilere girerek bundan ekonomik destek, tanınma, güvenlik, sevgi ve benzeri birtakım ödüller çıkarırlar. Doğru cevap E'dir.

Geriatri, medikal açıdan ve gerontososyoloji de yaşlılık dönemini sosyal, kültürel ve ekonomik boyutlarıyla inceleyen bilim dalıdır.

Yaşlılık dönemini sosyal, kültürel ve ekonomik boyutlarıyla inceleyen
bir bilim dalı olarak doğan gerontososyoloji de yaşlıların iyi bir yaşam sürdürebilmesine
yönelik çalışmaları içermektedir.

Yaşlı ayrımcılığı: Lehinde ya da aleyhinde olarak bir kişiye yaşı nedeniyle gösterilen farklı tavır, ön yargı, davranış ve kurumsal düzenlemeler.

Birey ve bireyin ilişkilerini merkeze alan mikro düzeydeki aktivite teorisi, yaşlının etkinliği üzerinde odaklaşır, yaşlının yaşlılığa uyum sürecini incelemeyi hedefler. Yaşlının yaşamının erken dönemindeki faaliyetleriyle, mevcut/ aktüel etkinlikleri arasındaki farkların/ değişikliklerin öğrenilmesini amaçlar.

Sosyal rol: Sosyal statünün normlarına ve toplumdaki bireylerin beklentilerine cevap verme hâlidir, bireyin ne yaptığını anlatır.

Sosyal alışveriş teorisinin
temel varsayımları:
• Birbirlerine karşılıklı olarak bağımlı olan insanlar etkileşim ve ilişkilerinde devamlı olarak alışverişe katılırlar.
• İlişkiler,verme ve geri alma denkleştirmesine dayanır.
• İnsanlar sosyal ilişkilerinde ödül elde etme arayışı içindedirler.
• Ödüllere, sosyal gruplarda ve sosyal etkileşimlerle ulaşılır.
• İnsanlar diğer insanlarla sosyal ilişkilerini sürekli olarak yenilerler çünkü insanlar yeni sosyal ilişkilerin ödüllendirici olduğunu düşünürler.
• İnsanların mutluluk veya mutsuzluklarının kaynağı diğer insanlardır.

Anomi: Sözlükte yasasızlık, normsuzluk, kuralsızlık anlamına gelir. Bir toplumun üyelerinin nerede ve nasıl hareket edeceklerini belirleyen normlara, kurallara bağlılığın zayıflaması sonucunda, bireylerin bir çeşit düzensizlik, kararsızlık, karamsarlık, belirsizlik içine düşmelerini ifade eden kavramdır.

Howard Becker’a göre sosyal sorunlar, suç, fakirlik ve ırk ilişkileri gibi unsurlardır ve sosyal normlardan sapmadır.

İçsel yapı: Sabır, duygu, tecrübe, seçimler, eğilimler ve becerilerden oluşan yapıdır.

Gerontoloji, yaşlanma sürecini, sağlık, psikoloji, sosyoloji ve ekonomi-politiğin kesiştiği noktada sistematik olarak inceleyen bilim dalıdır.

Sosyal bilim açısından toplumsal farklılıkları ve zaman içindeki değişimleri de dikkate almakla birlikte tüm zaman ve toplumlar için genel geçer, kesin yasalara ulaşmak için yaşlılara ilişkin çalışmalar yapılmıştır. Sonuçta farklı yaklaşımlar, perspektifler, teoriler ortaya konmuşsa da ortak bazı hususlar tespit edilmiştir. Örneğin, yaşlıların farklı statü ve fonksiyonlarına rağmen her zaman toplam nüfus içinde bir azınlık grubu oluşturmaları, tüm toplumlarda görülen ilkelerden biri olarak değerlendirilmiştir.

Birey ve bireyin ilişkilerini merkeze alan mikro düzeydeki aktivite teorisi, yaşlının etkinliği üzerinde odaklaşır, yaşlının yaşlılığa uyum sürecini incelemeyi hedefler. Yaşlının yaşamının erken dönemindeki faaliyetleriyle, mevcut/ aktüel etkinlikleri arasındaki farkların/ değişikliklerin öğrenilmesini amaçlar. Teori, 1949 yılında Burgess, Cavan, Havighurst, Goldhammer’in “yaşlılığa kişisel uyum” üzerindeki çalışmalarıyla başlar ki başlıca temsilcileri sosyolog Robert J. Havighurst, Bernice L. Neugarten ve Sheldon S. Tobin’dir.

Teori, 1949 yılında Burgess, Cavan, Havighurst, Goldhammer’in “yaşlılığa kişisel uyum” üzerindeki çalışmalarıyla başlar ki başlıca temsilcileri sosyolog Robert J. Havighurst, Bernice L. Neugarten ve Sheldon S. Tobin’dir.

Aktivite yaklaşımında değişiklikler, yapısal değişmeden bağımsız kişisel cevaplar sayılırken kopma (yaşamdan geri çekilme) teorisinde yaşlanmanın kişisel ve yapısal yanları, kişi ve çevresi, bir bütünün parçaları kabul edilir.

Aktif yaşlı bireyler, aktif olamayanlara göre mental ve fiziksel açıdan daha sağlıklı ve hayatlarında daha fazla mutlu olduğunu savunan görüş aktivite teorisidir.

Atchley tarafından geliştirilen süreklilik teorisi (continuity theory) de bu yaklaşımla ortaya çıkmıştır. Yaşlılıkta bazı rollerle ilişkinin kesilmesi, bazı rollerdeki başarının sürdürülmesi bileşimine dayanmaktadır. Teori içsel ve dışsal yapıların korunarak sürdürülmesi üzerinde durur.

Teori içsel ve dışsal yapıların korunarak sürdürülmesi üzerinde durur. Süreklilik teorisine göre yaşlı birey, yeni görevlerden, kritik ve sevindirici gelişmelerden kaçınmak için çeşitli stratejiler geliştirmelidir. Çünkü yeni stratejiler geliştirmekten kaçınıp, yetişkinlik dönemindeki alışkanlıklarını ve davranış kalıplarını sürdürmesi başarılı bir yaşlanma için olumludur.