YAŞLILARLA SOSYAL HİZMET - Deneme Sınavı - 10

Etiketleme teorisi kuralları ihlal edenlere değil; kuralları koyanlar üzerinde odaklanmıştır. Teoriye göre; bireyler kendilerini, başkalarının kendilerini nasıl tanımladıkları ve kendilerine karşı nasıl davrandıklarına bakarak değerlendirirler. Yaşlı insanlar da toplum tarafından sınıflandırılma ve tanımlandırılma biçimlerine göre düşünür ve hareket ederler. Çevresindeki kişilerin tepkileri, yaşlıları nasıl sınıflandırdığına ve algıladığına göre değişir. Örneğin, arabasını nereye park ettiğini unutan bir yaşlı yakınları tarafından bunak, aynısını yapan gençler ise dikkati dağınık olarak tanımlanacaklardır. Doğru cevap E'dir.

Gerontoloji, yaşlanma sürecini, sağlık, psikoloji, sosyoloji ve ekonomi-politiğin kesiştiği noktada sistematik olarak; geriatri, medikal açıdan ve gerontososyoloji de yaşlılık dönemini sosyal, kültürel ve ekonomik boyutlarıyla inceleyen bilim dalıdır.

Yaşlı birey ile toplum arasındaki etkileşimleri irdeleyen teoriler aktivite teorisi, geri çekilme teorisi, süreklilik teorisi, rol teorisi, alt kültür teorisi, modernleşme teorisi, sosyal alışveriş teorisi ve etiketleme teorisidir.

Anlam üzerinde odaklaşan sembolik etkileşimci teori yaşlılıkta sosyal içerik veya toplumsal yapıdan geri çekilmenin kaçınılmaz olmaktan çıktığını veya bireyin etkileşimleri sonucunda geri çekilme sürecini değiştirilebileceğini ileri sürmektedir. Modernleşme teorisi, yaşlıların statülerinin yükselmesine katkısı olan geleneksel bilgi, beceri ve uğraşıların değersizleşmesi sonucunda ortaya çıkan statü ve güç kaybını, dolayısıyla yaşlının modern toplumda gözden düşmüşlüğünü, aile dışına itilmişliğini, güçsüz konuma indirgenmişliğini öne çıkarmaktadır. Etiketleme teorisi, negatif etiketlendirmeyi kabul eden yaşlının kendisini bir mağduriyetler bütünü olarak sosyal hayatın içine katacağı ve yaşlılığın her alanda problemli bir alana dönüşeceğinden hareketle, yaşlı bireylerin üretkenliklerini devam ettirmesini ve daha fazla güven geliştirmelerine yardım edecek mekanizmaların üretilmesini önermektedir. Sosyal alışveriş teorisi, topluma verebilecekleri/ katkıları azalmış olan yaşlıların toplum yaşamında gerilemesi veya çekilmesini alışveriş dengesini kurması açısından sağlıklı bulmaktadır.

Benlik: Çevrenin zihnindeki ben kişilik; benim zihnimdeki ben benliktir.

Ayna benlik: Diğerlerinin yansımasında kendimizi gördüğümüz şey.

Bireysel benlik ve sosyal benlik:

Çevrem beni mutlu tanıyor diye düşünüyorum (şekillenmiş/pasif unsur olarak sosyal benlik);

gerçekten mutlu muyum değil miyim diye düşünürüm (bireyin aktif unsuru olarak bireysel benlik).

Yaşlılık modernleşme sonrası bir sosyal sorun hâlini almıştır. Modernleşme, özellikle sağlık teknolojisi, ekonomik ve endüstriyel teknoloji, kentleşme ve eğitim alanlarında yaşlıların toplumsal rolleri ve sosyal refah düzeyleri üzerinde olumsuz etkilerde bulunmuştur. öne çıkarır. Modern öncesi tarım kültürlerinde yaşlılar toplumda saygın ve değer verilen kişiler olarak anılmaktayken modern dönemde atıl, işe yaramaz, bağımlı kişiler konumuna düşmüşlerdir.

Rol teorisi, faydacı bir yaklaşımla eski rol ve beklentilerin bırakılarak yeni durumlara uyum sağlama stratejilerinin geliştirilmesini önermektedir.

Alt kültür teorisine göre, yaşlıların yaşlılık hakkındaki fikirleri ve hak arama mücadeleleri azınlıkların tepkilerine benzemektedir. Bu anlamıyla yaşlılık bir alt kültür ve bir sosyal teori olarak değerlendirilir ki bireysel düzeyde sosyal uyum, teorinin ana noktasını oluşturur.

Sosyal alışveriş teorisinin beş ana önermesi bulunmaktadır: başarı önermesi, uyaran önermesi, değer önermesi, yoksunluk-doyumluluk önermesi, saldırganlık ve onaylama önermesi.

İnsanlar kendilerine iletilen/ empoze edilen sembol ve anlamları kabul etmek zorunda değillerdir. Kendi yorumlamaları temelinde, yeni anlam/ anlam serisi oluşturabilme yeteneğini sahiptirler.

Aktivite teorisi yaşlının yaşlılığa uyum sürecini incelemeyi hedef almıştır. Doğru cevap B'dir.

Aktivite teorisine getirilen bir eleştiri de bazı yaşlıların pasif ama mutlu, bazılarının ise aktif ama mutsuz olduğu şeklindedir. Doğru cevap C'dir.

Yaşamdan kopma teorisi, yaşlılığın toplum içindeki işlevini açıklamak çabasındadır. Yaşlının sosyal pozisyon ve işlevleri incelenir; toplumsal ve yapısal açıdan yaşlanma, yaşlılık ve yaşlı ile toplum arasındaki ilişkiler dikkate alır. Doğru cevap A'dır.

Kopma teorisinin olumsuz toplumsal tutum ve değerler nedeniyle toplumun da yaşlı bireylerden uzaklaşması toplumsal bir sorunun oluşmasına zemin hazırlayacağına yönelik eleştiriler söz konusudur. Doğru cevap D'dir.

Süreklilik teorisi temelde bir toplumun sağlıklı oluşunun, her yeniliği hemen kabul etmesinde değil ona göstereceği dirençte olduğunu ve yeniliğin gücünün de bu direnci kırmadaki başarısında saklı olduğunu savunur. Doğru cevap D'dir.

“Bir insanın en sık ödüllendirilen belirgin bir eylemi, bu insanın yerine getirmekte en çok hoşlanacağı eylemdir ki davranışı tekrarlamaya yönlendirir.” önermesi sosyal alışveriş teorisinin başarı önermesinin bir örneğidir. Doğru cevap C'dir.

“Bir kişi özel bir ödülü çok sıklıkla elde ederse bu ödülün tekrar elde edilmesi çok fazla değere sahip olmayacaktır.” önermesi sosyal alışveriş teorisinin yoksunluk önermesine örnektir. Doğru cevap D'dir.

Etiketleme teorisi bireylerin kendilerini, başkalarının kendilerini nasıl tanımladıkları ve kendilerine karşı nasıl davrandıklarına bakarak değerlendirdiği görüşünü öne sürmektedir. Doğru cevap E'dir.

Yaşlanan birey, yetişkinlik kimliğinin kendisinde var ettiği birçok özelliği kaybeder. Emekli olarak mesleğinin sağladığı bazı ayrıcalıkları ve statüsü değişir. Eşin kaybedilmesi, toplumdaki ve aile içindeki rolleri değiştirir. Evlilik ve meslek gibi iki temel alandaki rol kayıpları, ilişkileri koparır. Yaşın ilerlemesinden kaynaklanan rol kayıpları da eklenince yaşlılar için durum daha da kötüleşir. Böylece yaşlılar “rolsüz rol oynamaya” zorlanırlar. Doğru cevap A'dır.

Etiketleme teorisi bireyin yaşlılık süresince diğerleri tarafından yetersiz, işe yaramaz ve eksik olarak etiketlendiğinden bahseder. Doğru cevap E'dir.