YAŞLILARDA GÖRÜLEBİLECEK SORUNLAR VE BAKIM HİZMETLERİ

Bakım vericinin ihmali; Yaşlının bedensel ihtiyaç duyduğu beslenme, giyinme, kişisel hijyen, ısınma, ekonomik kaynak gibi gereksinimlerinin karşılanmaması, yaşlının bedensel ve ruhsal sağlık gereksinimlerini sağlamada yetersizlik (bu yaşlının tedaviyi reddettiği durumları içermez), ilgi eksikliği, iletişim kurmaktan kaçınılması, yaşlıyı sağlık ve güvenlik zararlarından korumada yetersizlik gibi durumları içerir ancak bunlarla da sınırlandırılamaz.

Yaşlı bireyin kendisinden kaynaklanan risk faktörleri;

Aile öyküsünde yaşlı istismar ve ihmalini düşündürecek bulgular;

Kas- iskelet sisteminde yaşlı istismar ve ihmalini düşündürecek bulgular;

Birincil koruma, yaşlılara yönelik istismar ve ihmalin hiç oluşmamasını sağlamaya yönelik önlemler yer alır. Bunlar daha çok ülke genelinde ve yerel düzeyde soruna yönelik makro düzeydeki düzenlemeleri içerir.

Yukarıda yazılı tüm bilgiler doğrudur. Bu bilgilere ek olarak alınabilecek önlemler aşağıdadır;

İlişki Kesme Teorisi;

Düşük sosyal destek yaşlı ihmal ve istismarında risk faktörüdür. Sosyal izolasyon ve düşük sosyal destek yaşlı ihmal ve istismarında çok önemli risk faktörü olarak ele alınmalıdır.

Yaşlı istismarı şu şekilde gruplandırılabilir; • Fiziksel istismar • Cinsel istismar/kötü niyetli cinsel temas • Psikolojik/duygusal istismar • Ekonomik istismar/sömürü

Psikolojik/duygusal istismar; yaşlı birey zorlayıcı taktiklere ya da tehdit eylemlerine maruz kaldıktan sonra yaşlının travma deneyimlemesi ile oluşur.

İstismar eden kişiden kaynaklanan risk faktörleri; • Üstlendiği bakım rolünü benimsememesi ve zorunlu yapması • Bakım verdiği kişiyle zıt olması ve kırgın roller üstlenmesi • Kişilik problemleri (düşünce ve davranışlarını kontrol edememe, benlik saygısını yitirme) • Yaşanılan ev tipi • Parasal ve tıbbi problemler • Ekonomik olarak yaşlı bireye bağımlı olası • Evlilik çatışması • İşsizlik • Madde bağımlısı olma • Şiddet ve istismarı çözüm olarak algılaması • Daha önceden kendisinin istismara maruz kalması • Aile içi dinamiklerinin bozulması

Aile öyküsünde yaşlı istismar ve ihmalini düşündürecek bulgular;

• Geçmişte ailede şiddet öyküsü • Madde bağımlılığı • Ev dışında şiddet • İşsizlik/ekonomik güçsüzlük/yoksulluk • Aile üyelerinin yaşlının maddi gücünü kullanması • Aile işlerinde yaşlıya yer vermeme • Ailedeki büyük kararlara katılamama

Genitoüriner/rektal bölgede yaşlı istismar ve ihmalini düşündürecek bulgular; • Vajinal, anal, genital yaralar, çürükler, kanamalar • Üriner enfeksiyon • Cinsel yolla bulaşan hastalık bulguları • Gaita ve idrar içerisinde kaldığına dair bulgular

Şu durumlarda uyanık olunmalı;

Sıkıntılı bir durumda görünen ancak bu konudaki soruları cevaplandırmakta isteksiz olan yaşlılar için uyanık olun. • Aç, kirli, bakıcısından korkmuş, vücudunda sık sık bereleri olan, sık sık hasta olan ya da şaşkın ve kafası karışmış görünen yaşlılar için uyanık olun. • Yaşlıdaki ani kişilik değişiklikleri (genel olarak zevk aldığı faaliyetlerde olağandışı gerginlik gösterme) istismarın bir belirtisi olabilir uyanık olun. • Bakıcının madde bağımlılığı ya da ruh sağlığı sorunları olduğu takdirde uyanık olun. • Bakıcının yaşlıya mali açıdan bağımlılığı varsa ve para hakkında sürekli endişe ediyorsa uyanık olun. • Bakıcının yaşlıya, size ya da yakınınızdaki herhangi bir kişiye karşı sözlü ve fiziksel tacizi olduysa uyanık olun • Yaşlı ve bakıcısı evlerine girilmesine izin vermiyorsa uyanık olun • Yaşlının evi ve çevresi bakımsız görünüyor, evden kötü kokular ve bağırışlar geliyorsa uyanık olun. • Yaşlı birey açıklanamayan anal veya vajinal kanamadan muzdarip ise, iç çamaşırları kanlı ve yırtılmış ise, göğüslerinin ve genital organlarının etrafında morluklar var ise, yaşlının açıklanamayan bir genital enfeksiyonu var ise cinsel istismar belirtisi olabilir uyanık olun. • Yaşlı bireye gereksiz yere sakinleştirici veya uyku hapları verilmesi, bir odaya hapsedilmesi, yatağa ya da tekerlekli sandalyeye bağlanması durumunda uyanık olun. • Yaşlı bireyin yemek/su, tıbbi yardım, baston, yürüteç, gözlük ve işitme cihazı gibi ihtiyacı bakıcısı tarafından reddediliyorsa uyanık olun. • Daha fazla bilgi alamıyorsanız, size bir şeyler doğru gelmiyorsa muhtemelen değildir hislerinize güvenin

Yaşlılara yönelik istismar ve ihmalin hiç oluşmamasını sağlamaya yönelik önlemler yer alır. Bunlar daha çok ülke genelinde ve yerel düzeyde soruna yönelik makro düzeydeki düzenlemeleri içerir. Yaşlıların güçlendirilmesi, günlük yaşamda kendilerine yetebilecek ve ekonomik yönden bağımsızlıklarını, aktif yaşlanmasının sağlanması ile üretkenliklerini koruyabilecekleri koşulların sağlanması, yaşlıların sosyal dayanışma ağlarının desteklenmesi, yaşlıların aile bireyleri ile ilişkilerinin sağlıklı ve sağlam temellere oturtulması konusunda desteklenmesi, yaşlılara yönelik şiddetin önlenmesi için caydırıcı nitelikte yasal düzenlemeler yapılması gibi müdahaleler örnek verilebilir.

Yaşlı istismar ve ihmallerinde en önemli sorun problemin farkında olunmaması ve saptanmasındaki zorluklardır. • Yaşlıların istismardan korunmaları konusunda yaşlıları bilgilendirmek ve farkındalık yaratmak • İstismar kurbanı yaşlı bireylerin nereden yardım alabilecekleri hakkında danışmanlık yapmak • Gerekli durumlarda kurumlara yerleştirilmeleri konusunda sektörler arası işbirliğinde bulunmak • Bağımlı yaşlısı olan ailelere sosyal iletişim ve destek sağlamak • Yaşlı bireyin yaşam kalitesinin arttırılması ve bağımsızlığı için aileyi eğitmek, desteklemek ve cesaretlendirmek • İstismara yol açan ailesel ve kişisel problemlerle başa çıkmak için tedavi ve danışmanlık hizmeti almaya cesaretlendirmek • Sağlık çalışanlarının anamnez alırken soracakları soruları doğru seçmesi, suçlayıcı, yargılayıcı olmaması ve ayrıntılı fizik bakı yapması • İstismarın nedenlerinin, sonuçlarının ve önlenmesinin araştırılması ya da araştırılmasına katkıda bulunulması • Hemşirelerin istismar ve ihmali önlemeye odaklanarak hemşirelik süreci ve planı geliştirmeleri, sosyal hizmet çalışanları ile yakın bir çalışma içinde olmaları • Her toplum şiddet olaylarına karşı hükümet programları, yasal düzenlemeler, medya, resmi ve gönüllü kuruluşlar, eğitim kurumları vb. aracılığıyla çalışmalar yapmalıdır

Sosyal destek kapsamı içerisinde; duygusal destek (ilgilenme, empati, değer verme), bilgi desteği (sadece bilgi değil aynı zamanda bir sorun karşısında öneri veya yeni bakış açıları sunma), maddi destek ve toplumsallaşmayı ve bir gruba ait olma duygusunu veren ağ desteği yer almaktadır.

Yaşlı istismarı şu şekilde gruplandırılabilir;

İstismar eden kişiden kaynaklanan risk fak­törleri;

Sağlık öyküsünde yaşlı istismar ve ihmalini düşündürecek bulgular;