YAŞLILARDA GÖRÜLEBİLECEK SORUNLAR VE BAKIM HİZMETLERİ

Hipoksi (oksijen seviyesinin azalması) ve hiperkapninin
(karbondioksit seviyesinin artması) önlenmesi:Hava yollarının açıklığının sağlanması, oksijen tedavisinin başlanması ve gerekirse mekanik
ventilasyon ile oksijen satürasyonun %90’ın üzerinde
tutulması gibi girişimlerdir.

SVH sonrası hasta çeşitli bilinç düzeylerinde olabilir. Hastada bilinç değerlendirmesi yapılarak bilinçsiz hasta bakımı yapılması gerekir.
Bilinç Düzeyleri;
1. Bilinçli olma; uyanık ve farkında olma
2. Letarji: Uyarılarak uyanma, uykulu hal ve
farkında olma
3. Stupor: Tekrarlayan ağrılı uyarılarla uyanma
ve farkında olma durumu baskılanmış
4. Vejetatif (bitkisel hayat): Uyanık fakat farkında
değil
5. Koma: hem uyanık hem de farkında değil.

Paralizi hemipleji (vücudun bir tarafında görülen güç kaybı) ve hemiparezi (Vücudun bir tarafındaki kaslardaki görülen kuvvet kaybı) istemli hareketlerde motor kontrolün azalmasına neden olur. Bu nedenle hastalarda ciddi anlamda hareketlerde bozulma ve özbakım aktivitelerini gerçekleştirmede sorunlar gelişebilir. Eğer sakıncası yoksa hastaların ilk 24 saat içinde rehabilitasyon programına alınması önerilmektedir. Ataksi senkronize hareketleri gerçekleştirmek için kasların yetersizliğidir. Ataksili hastalar rehabilitasyonda önemli gelişmeler göstermektedir. Dengede bozulma, SVH hem ayakta
durma hem de oturma dengesini bozabilir. İyileşme döneminde fizik tedavi ve yürüme eğitimi ile denge sorunları düzelebilir. Bu dönemde en önemli sorun düşmeler ve travmalardır. 

Kontraktür SVH sonrası en ağrılı komplikasyonlardandır. Kontraktür kasları ve eklemleri destekleyen dokuların fibrozisi ve kısalması sonucu oluşan, pasif gerilmeye karşı yüksek direnç gösterme ve sabit kalma durumudur. Bu nedenle hastalarda hareket zorluğu gelişebilir. Bu nedenle kontraktürlerin
önlenmesi ve erken rehabilitasyona başlamak önemlidir. Bu nedenle atel ve alçı kullanılabilir.

Apraksi önceden öğrenilmiş motor becerileri komutla ya da taklit yoluyla yapma becerisinin eksikliği olarak tanımlanır. Sağ beyin küresindeki
inmeden sonra olur. Anlama ya da paralizi ile ilgili olmaksızın motor hareket ya da becerileri planlama ya da uygulamada görülen sorundur. Bu durum
hastanın daha isteksiz olmasına ve daha fazla bağımlı olmasına neden olabilir.

Disfaji (yutma güçlüğü) ya da yutmada bozulma SVH hastalarının yaklaşık üçte biri ya da yarısında görülür, hastada aspirasyon riski (besinlerin
solunum yoluna kaçması) ya da pnömoni (akciğer enflamasyonu), malnutrisyon (beslenme yetersizliği) ve dehidratasyona (sıvı kaybı) neden olur. Yaşlılarda malnutrisyon yaygındır ve SVH bu durumu ağırlaştırabilir. Malnutrisyon daha yavaş iyileşme ve kötü sonuçlarla ilgilidir

- Serebral infarktlar (damar tıkanıklığı) çoğu kez aterosklerotik (sertleşmiş) bir damarın tıkanması sonucu ortaya çıkmış olup buna tromboz denir.

- Hemorajik SVH zayıf beyin kan damarlarının yırtılmasını ve beyin içine ya da kafatası içinde bulunan boşluklara kanama sürecini ifade eder.

- Emboli kalpten ya da ekstrakraniyal karotis arterlerden beyine gelebilen pıhtılardır. 

- Tromboz serebral iskeminin (beyin dokusunun beslenememesinin) en yaygın tipidir. 

Görüldüğü üzere, I ve II numaralı maddelerde verilen bilgiler yanlıştır. Bu nedenle cevap, III ve IV numaralı maddeleri içeren C seçeneğidir.

SVH’da Değiştirilemeyen Risk Faktörleri:

- Yaş
- Cinsiyet
- Irk
- Aile öyküsü/genetik
- Ailede SVH ya da geçici iskemik atak öyküsü

SVH’da Değiştirilebilen Risk Faktörleri:

> Kesinleşmiş Faktörler
- Hipertansiyon
- Diabetes mellitus
- Kalp hastalıkları
- Hiperlipidemi
- Sigara
> Kesinleşmemiş veya Yeni Risk Faktörleri
- Metabolik sendrom
- Alkol kullanımı
- İlaç kullanımı ve bağımlılığı
- Pıhtılaşma hastalıkları
- Doğum kontrol hapı kullanımı
- Enfeksiyon
- Migren
- Uykuda solunum bozuklukları

Görüldüğü üzere aile öyküsü, SVH’da değiştirilemeyen risk faktörleri arasındadır. Bu nedenle doğru cevap A seçeneğidir.

SVH Belirtileri - orta serebral arter:

- Etkilenen bölgenin karşı tarafında hemipleji, hemianestezi, hemianopsi (görme sorunu)
- Baş ve gözlerin etkilenen beyin tarafına doğru dönmesi
- Yutma güçlüğü İdrar yapma problemleri
- Konuşma bozukluğu, konuşmada sesin alçaklık ve yüksekliğini ayarlayamama
- Giyinme sorunları
- Etkilenen beyin bölgesinde hemipleji
- Konuşulan dili anlamada yetersizlik
- Bozuklukların farkında olmama

Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

Tüm kronik hastalıklarda olduğu gibi SVH’da korunma üç basamaklıdır. I.koruma hastalığın ortaya çıkmasının önlenmesi, II. Koruma hastalığın uygun şekilde tedavisi, III. Koruma rehabilitasyonu içerir.

I. Koruma; Riski belirlemek için aile öyküsünün alınması, kan basıncının düzenli takip edilmesi, 60 yaş üstü bireylerin tansiyonu 150/90 altında olmalı, sigaradan uzak durulmalı, kötü huylu kolesterolün azaltılması, kalp hastalıklarının tedavi edilmesi, diyette sodyum (tuzun) kısıtlı olması, obez olanların kilo vermesi ve fiziksel aktivitelerin artırılması olarak sıralanabilir.

Görüldüğü üzere, II ve IV numaralı maddelerde verilenler birinci basamak koruma kapsamında değildir. Bu nedenle doğru cevap I ve III numaralı maddeleri içeren B seçeneğidir.

SVH’ın akut tedavisinde alınacak önlemler;
- Hava yolu açıklığının sağlanması
- Aspirasyonun önlenmesi
- Hipoksi (oksijen seviyesinin azalması) ve hiperkapninin (karbondioksit seviyesinin artması) önlenmesi
- Kan basıncının kontrolü
- Kardiyak (Kalp) izlemi

Trombolitik, antiagregan ve antikoagülan tedavi ise iskemik SVH tedavisinde uygulanan spesifik tedavi kapsamındadır. Bu nedenle doğru cevap E seçeneğidir.

Bilinç Düzeyleri;
1. Bilinçli olma; uyanık ve farkında olma
2. Letarji: Uyarılarak uyanma, uykulu hal ve farkında olma
3. Stupor: Tekrarlayan ağrılı uyarılarla uyanma ve farkında olma durumu baskılanmış
4. Vejetatif (bitkisel hayat): Uyanık fakat farkında değil
5. Koma: hem uyanık hem de farkında değil.

Dolayısıyla doğru cevap D seçeneğidir.

Bilişsel sorunları olan hastalarda bakım:
• Hastanın ve ailenin bellek yetersizlikleri ile ilgili kaygılarının tartışılması
• Hastanın konsantre olma güçlüğü varsa gevşeme ve hayal kurma tekniklerinin kullanılması
• Bellek geliştirici aktiviteler olan zihinsel aktiviteyi artırıcı kitap okuma, bulmaca çözme (sudoku), satranç oynama, hafızayı güçlendirici diğer oyunları oynama gibi etkinlikler konusunda hasta ve ailesinin teşvik edilmesi
• Çağrışım yoluyla hatırlama gibi aktiviteler öğretilir
• Hastalara unutkanlık için, genellikle not tutma, çeşitli cihazlar (saat, cep telefonu kullanma), hatırlatıcı ipuçları kullanımı önerilmesi
• İlaç kullanan hastalar için, ayrıntılı tedavi şemaları ya da ilaç kullanımı saatlerini üzerinde belirten ilaç kutuları önerilmesi
• Ailenin hastaya kızmaması, anlayışlı olması gibi doğrudan destek sağlaması
• Hastanın bakımından sorumlu olan kişilerin bu konuda eğitilmesi gerekmektedir.

Alçak sesle, hastanın yüzüne bakılarak tane tane kelimelerle konuşulması dil ve iletişim sorunu olan hastalarda bakım ile ilgili uygulanması gerekenlerdendir. Bu nedenle doğru cevap C seçeneğidir.

Üriner inkontinansı olan hastada bakım;
• Hastada daha önce inkontinans varlığının sorgulanması, aldığı çıkardığı sıvı kaydı,
günde kaç kez mesanesini boşalttığı hakkında bilgi alınmalı
• İnkontinans nedeniyle sıvı alımının kısıtlanmaması (sakıncası yoksa)
• Yatak başı komod (tekerlekli ortası delik sandalye) kullanımı
• Mesane irrigasyonuna neden olabilecek kafeinli içeceklerden (çay, kahve) uzak durma
• İşeme günlüğü tutma
• Hastanın perine bölgesinin uygun şekilde temizlenmesi (her bölgenin ayrı ayrı temizlenmesi, gaita ile bulaşın önlenmesi)

Dolayısıyla doğru cevap E seçeneğidir.

Literatürde yetişkinlerde görülen hemorojik SVH türünün en önemli nedeninin hipertansiyon olduğu bilinmektedir.

Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

SVH Belirtileri - Posterior serebral dolaşım

Yazı yazma yeteneğinin kaybı olmaksızın okuma kaybı (aleksi)

Bu nedenle doğru cevap B seçeneğidir.

Nörolojik semptomlar 24 saatten uzun sürüyorsa, SVH tanısı konmakta, 24 saatten daha kısa süreli bölgesel nörolojik defisit ya da geçici İskemik Atak (GİA) olarak tanımlanmaktadır ve önem taşımaktadır.

İskemik ve hemorajik olarak sınıflandırılmaktadır. İnsan beyninin karmaşık anatomisi ve damarlanması nedeniyle SVH’ın klinik görünümü farklılık gösterir. Bu nedenle birbirinin aynısı SVH yoktur ve hepsi bireyselleşmiş tıbbi ve bakım gerektirir.

Beynin bir bölgesine kan sağlayan arterin (atardamarın) daralması veya tıkanması sonucu o bölgeye kan gitmemesi nedeniyle gelişen patolojik duruma iskemik SVH denir. Tüm SVH’lerin yaklaşık %80- 85’i iskemiye bağlıdır.

Tromboz: Tromboz serebral iskeminin (beyin dokusunun beslenememesinin) en yaygın tipidir. Serebral infarktlar (damar tıkanıklığı) çoğu kez aterosklerotik (sertleşmiş) bir damarın tıkanması sonucu ortaya çıkmış olup buna tromboz denir.

Literatürde yetişkinlerde görülen hemorojik SVH türünün en önemli nedeninin hipertansiyon olduğu bilinmektedir.