YAŞLILARDA GÖRÜLEBİLECEK SORUNLAR VE BAKIM HİZMETLERİ

Apraksi önceden öğrenilmiş motor becerileri komutla ya da taklit yoluyla yapma becerisinin eksikliği olarak tanımlanır. Sağ beyin küresindeki inmeden sonra olur. Anlama ya da paralizi ile ilgili olmaksızın motor hareket ya da becerileri planlama
ya da uygulamada görülen sorundur. Bu durum hastanın daha isteksiz olmasına ve daha fazla bağımlı olmasına neden olabilir.

SVH sonrası konstipasyonun tedavisi üriner inkontinans tedavisinden daha kolaydır. Probleme bağlı olarak dışkının yumuşatılması ve uyarımın artırılması için hacminin artırılması gerekebilir. Buna yönelik bakım konuları;
• Yeterli sıvı ve lif alımını artırmak (yeşil sebze
ve meyve tüketimi)
• Posalı gıda alımını artırmak (kuru fasülye,
nohut, mercimek)
• Egzersiz ve aktiviteyi artırmak
• Düzenli dışkılama alışkanlığı (her gün aynı
saatte, örneğin kahvaltı sonrası dışkılama
alışkanlığı)
• Sabahları aç karnına ılık su tüketimi, kayısı
ve erik kompostosu gibi yiyecekler yardımcı
olabilir.

SVH sonrası gelişen motor güç kaybı, hareketsizlik, duyu kaybı, kas tonüsü kaybı, denge ve postür bozukluğu ve algılama bozukluğu, inkontinans gibi nedenlerle deri bakımı önem kazanmaktadır. Bu nedenle deri bütünlüğünün korunması ve bağımsızlığın üst düzeyde sürdürülmesi önemlidir ve hastanın durumuna göre deri bakımı yapılmalıdır.Hastanın nevresimi kuru ve gergin olmalı.
• Hastanın dışkı ve idrar tutmama nedeni ile nevresimlerinin ıslanması derinin ıslanmasına ve yumuşamasına yol açar böylelikle yatak yarası açılması kolaylaşır.
• Basıncı azalttığı ve dolaşımı hızlandırdığı için havalı yatak kullanılmalı.
• Kemik çıkıntıları ve basınç bölgelerine doktorun önerisine göre krem sürülmeli.
• Kemik çıkıntılarına masaj yapılmamalı,
• Pudra derideki gözenekleri kapatıp yara oluşmasına neden olur. Bu nedenle pudra kullanılmamalı.
• Yatağa bağımlı hastalara 2 saatte bir pozisyondeğişimi uygulanmalı.

D seçeneğinde tromboz değil emboli anlatılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Tüm maddeler SVH’a bağlı gelişebilecek komplikasyonlar arasındadır. Doğru cevap E'dir.

Acil triyajın sağlanması genel akut tedavisinde alınacak önlemlerden değil, acil bakım esnasında uygulanacak önlemlerdendir. Doğru cevap B'dir.

Letarji: Uyarılarak uyanma, uykulu hal ve farkında olma. Doğru cevap B'dir.

Üriner inkontinansı olan hastada bakım mesane irrigasyonuna neden olabilecek kafeinli içeceklerden (çay, kahve) uzak durulur. Doğru cevap C'dir.

Pudra derideki gözenekleri kapatıp yara oluşmasına neden olur. Bu nedenle pudra kullanılmamalı. Doğru cevap C'dir.

SVH sonrası hem hastada hem de yakınlarında depresyon (depresyon kişinin daha önce zevk alarak yapmış olduğu aktivitelerden zevk alamaması), patolojik gülme ve ağlama (gülme ve ağlamanın kontrolüz ve istemsiz olması), yalnızlık, rol ve sosyal çevre kaybı ve iş kaybı gibi sorunlar yaygındır. Doğru cevap C'dir.

Tromboz: Tromboz serebral iskeminin
(beyin dokusunun beslenememesinin) en
yaygın tipidir. Serebral infarktlar (damar
tıkanıklığı) çoğu kez aterosklerotik (sertleşmiş) bir damarın tıkanması sonucu ortaya
çıkmış olup buna tromboz denir. Tıkanma
serebral damarların servikal veya intrakranial bölümünde olabilmektedir. Burada beyin
kan akımında yavaşlama, damar yapısında
değişiklikler, pıhtılaşma bozuklukları ile
hiperlipidemi (kan kolesterol seviyesinin
artması) vb.

SVH Uyarıcı Belirtileri
Beş önemli uyarıcı belirtisi bulunmaktadır.
• Vücudun bir tarafında yüz, kol ve bacakta ani güçsüzlük ve zayıflık
• Baş dönmesi, denge ve koordinasyon kaybı
• Ani, şiddetli ve açıklanamayan baş ağrısı
• Ani konfüzyon (bilinç bulanıklığı) ve konuşma ve anlamada güçlük
• Bir ya da her iki gözde görmede bozulma

Vücudun karşı tarafında hemipleji (istemli hareketlerin kaybı, felç)
Ayak düşmesi
Baş ve gözlerin lezyonun olduğu tarafa doğru kayması
El kavramada güçlük
Etkilenen bölgenin karşı tarafındaki vücut bölgesinde his kaybı (hemianestezi)
Tekdüze duygulanım/yüz ifadesi
Dürtüsellik
Abuli: konuşma ya da harekette azalma
Amnezi (hafıza kaybı)
Motor afazi, işitsel anlamada azalma

SVH Etkileri
• Kuvvetsizlik/zayıflık (hemiparezi) ya da güç
kaybı/paralizi (hemipleji),
• Kaslarda kasılma, sertlik, ağrılı kas spazmı,
• Denge ve koordinasyon bozukluğu,
• Konuşulanı zorlukla anlama ya da yazma,
doğru harfleri bilme fakat açık bir şekilde
söyleyememeyi içeren dil kullanma problemi,

Vücudun bir tarafında duyuların farkında
olmama/ hissetmeme,
• Ağrı, batma ya da duyu kusuru,
• Düşünme, dikkat ya da öğrenme ile ilgili
hafıza problemleri,
• SVH etkilerinin farkında olmama,
• Yutma güçlüğü,
• Barsak veya mesane kontrolüne ilişkin
problemler,
• Yorgunluk,
• Cinsel disfonksiyon,
• Hisleri kontrol etmede zorluk,
• Depresyon,
• Günlük işlerini yapmada zorlanmadır.

astalarının acil bakımı dört basamakta gerçekleşir:
1. İnme ve geçici iskemik atak (GİA) belirtilerinin erken tanınması ve erken müdahale
2. 112 ile irtibat ve ambulansın erken yönlendirilmesi
3. Hastanenin önceden haberdar edilmesi ve
uygun şekilde transfer
4. Acil triyajın sağlanması

SVH’da Akut Tedavi
Genel Tedavi
SVH’ın akut tedavisinde alınacak önlemler;
Hava yolu açıklığının sağlanması: Hava yollarında bulunan tükrük ve kusmuk gibi birikmiş
sekresyonların aspire edilmesi, solunum yolunun
açıklığının sağlanmasıdır.
Aspirasyonun önlenmesi: Ağız içi sekresyonların
temizlenmesi, başın yana çevrilmesi, nazogastrik
tüp takılması gibi girişimler yapılabilir.
Hipoksi (oksijen seviyesinin azalması) ve hiperkapninin (karbondioksit seviyesinin artması) önlenmesi: Hava yollarının açıklığının sağlanması, oksijen tedavisinin başlanması ve gerekirse mekanik
ventilasyon ile oksijen satürasyonun %90’ın üzerinde tutulması gibi girişimlerdir.
Kan basıncının kontrolü: Kan basıncının hızlı
düşürülmesi serebral perfüzyonun (beyin kan akımının) azalması ve nörolojik defisitin (yetersizlik)
artmasına neden olacağından ilk 72 saat süresince
sakıncalıdır. Bu süre içinde kan basıncı dikkatle izlenmelidir.
Kardiyak (Kalp) izlemi: Özellikle akut dönemde
nabızların ve kan basıncının izlenmesi önemlidir.

Koma: hem uyanık hem de farkında değil.

Bilinçsiz hastada;
1. Bilinçsiz hastanın nörolojik ve fiziksel durumu değerlendirilmelidir.
2. Hastanın solunumu ve dolaşımı değerlendirilir.
3. Göz hareketleri ve vücut pozisyonu nasıl
4. Anormal hareketler var mı
5. İnkontinans var mı değerlendirilir.

Agnozi vücudun paralizi olan tarafının farkındalığında eksiklik ya da belirgin bir ilgisizlik ve
etkilenen taraftaki çevrenin ihmali/göz ardı edilmesi şeklinde bir algı eksikliği şeklinde tanımlanmaktadır (aleksi: yazılı metni tanımada yetersizlik,
anosognozi: yetersizlikleri reddetme). Ayrıca agnozisi olan SVH hastaları banyo yapma, tıraş olma,
makyaj ve saç tarama gibi günlük yaşam aktiviteleri
(GYA) sırasında vücudunun etkilenen tarafını görmezden gelebilir.
Tüm bu nedenlerle yaşlılarda düşme sorunu
gelişme riski yüksektir. Bakım veren bu sorunları
dikkate alarak düşmeyi önleyecek girişimlerde bulunmalıdır. Bu girişimler;
• Hasta ve yakınlarına oda tanıtım yapılmalı,
çağrı zili kullanımı ve düşme riski hakkında
bilgi verilmeli ve odanın düzenlemesi hastaya uygun şekilde yapılmalı
• Hasta odalarında ve diğer kullanım alanlarında, hastaların çarpmasını ve düşmesini
önleyecek şekilde düzenlemeler yapılmalı
• Yatağın seviyesi yaşlıya uygun olmalı
• Hasta yataktan kademeli şeklide kaldırılmalı
• Tekerlekli sandalyeye oturtma esnasında
düşmemesi için kemer kullanılmalı ve sandalyenin ayakları kilitlenmeli
• Hasta ayakta durmakta zorlanıyorsa walker
ya da baston gibi yardımcı araçlarla hasta
desteklenmeli
• Hastaya aktiviteleri için zaman tanınmalı ve
acele ettirilmemeli

Üriner inkontinansı olan hastada bakım;
• Hastada daha önce inkontinans varlığının
sorgulanması, aldığı çıkardığı sıvı kaydı,
günde kaç kez mesanesini boşalttığı hakkında bilgi alınmalı
• İnkontinans nedeniyle sıvı alımının kısıtlanmaması (sakıncası yoksa)
• Yatak başı komod (tekerlekli ortası delik
sandalye) kullanımı
• Mesane irrigasyonuna neden olabilecek kafeinli içeceklerden (çay, kahve) uzak durma
• İşeme günlüğü tutma
• Hastanın perine bölgesinin uygun şekilde
temizlenmesi (her bölgenin ayrı ayrı temizlenmesi, gaita ile bulaşın önlenmesi)