YAŞLILARDA GÖRÜLEBİLECEK SORUNLAR VE BAKIM HİZMETLERİ

KOAH’ın tanısında öykü, fizik muayene ve spirometrik ölçümler önemlidir.   KOAH düşünülen her olguda detaylı birtıbbi öykü alınmalı ve kronik semptomlar, sigara içme durumu, mesleki maruziyet, iç/dış ortam havakirliliği, kronik akciğer hastalıklarına ilişkin aile öyküsü, alevlenmeler, hastaneye yatışlar, komorbiditeler, komplikasyonlar ve kullandığı ilaçlar sorgulanmalıdır. KOAH hastaların değerlendirilmesinde fizik muayene önemlidir, ancak tanısal değeri düşüktür. KOAH tanı ve değerlendirmesinde spirometrenin önemli bir yeri vardır. Spirometre ile zorlu vital kapasite (FVC), bu manevranın 1. saniyesinde dışarı verilen hava hacmi (FEV1) ölçülmekte ve FEV1/FVC oranı hesaplanmaktadır. Spirometrik ölçümler yaş, boy, cins ve ırka göre belirlenen referans değerlerle karşılaştırılarak değerlendirilir. FEV1/FVC <%70 ise hastada hava akımı kısıtlanmasının olduğu doğrulanmakta ve hasta KOAH olarak değerlendirilmektedir. Doğru yanıt E’dir.

KOAH’ın tedavisinde bronkodilatörler (antikolinerjikler, beta-2 agonistler, teofilin), kortikosteroidler, fosfodiesteraz-4 inhibitörleri, mukolitikler ve antibiyotikler kullanılmaktadır. KOAH’da kullanılan non -farmakolojik yöntemler hasta eğitimi, pulmoner rehabilitasyon, uzun süreli oksijen tedavisi ve evde uzun süreli mekanik ventilasyondur. KOAH hastalarına uygulanan cerrahi girişimler arasında, büllektomi, akciğer volüm azaltıcı cerrahi (AVAC) ve akciğer transplantasyonu yer almaktadır. Doğru yanıt A’dır.

Tanı konduktan sonra hasta ve yakınları hastalık hakkında bilgilendirilmeli, hastanın tedaviye etkin olarak katılımı sağlanmalı ve hasta olabildiğince aktif bir yaşam sürmeye teşvik edilmelidir. Eğitim hastalık şiddetine göre bireyselleştirilmeli ve bir program dahilinde hastalık ilerledikçe ortaya çıkan gereksinimlere göre sürdürülmelidir. Bir uzman denetimi ve desteği altında hastalığa özgü, kendi kendini tedavi prensiplerine uygun olarak gerçekleştirilecek eğitimle, tedavinin etkinliği arttırılabilir. İdeal bir KOAH tedavisinde, hasta eğitimi mutlaka yer almalıdır. Doğru yanıt D’dir.

Metal işçiliğinde, ulaşım sektöründe, odun-kömür işçiliğinde, kağıt imalatında, çimento, tekstil ve tahıl işlerinde çalışanların toz maskesi gibi kişisel koruma önlemlerini almaları gerekir. Bu iş kollarında çalışanların sigara içmemelerinin sağlanması önemlidir. Çünkü sigara içimi solunan maddelerin zararlı etkilerini artırmaktadır. Isınmak veya yemek pişirmek için kullanılan odun, kömür ve gaz gibi zararlı maddelerin ortamdan uzaklaştırılması gerekir. Evin ilaçlanması ve boyanması durumunda evde bulunulmamalı ve ilaç ve boyanın etkileri temizlenmelidir. Hava kirliliğinin olduğu günlerde dışarı çıkılmamalıdır. KOAH’lı hastalara diyafragmatik solunum ve büzük dudak solunumu teknikleri öğretilmeli ve hastaların bu teknikleri doğru bir şekilde yapmaları sağlanmalıdır. KOAH’lı hastalar balgam çıkarmaya başlamadan önce bol su içerek hazırlık yapmalıdır. Doğru yanıt A’dır.

Çok yorgunluk hissedilmesi, eklem veya kaslarda aşırı ağrı olması KOAH’lı hastaların egzersizi sonlandırması gereken durumlardandır. Nebulizatör   ağızlıkla veya maskeyle kullanılabilir. Acil durumlarda maske tercih edilmelidir. KOAH’lı hastalarda kullanılan inhalasyon yöntemleri kullanılır. Kuru Toz inhaler; ilacın kuru toz içeren şeklidir. Handihaler, turbuhaler, aerosol, diskus gibi çeşitleri vardır. Çok iyi manevra kabiliyeti gerektirmezler bu nedenle nefes alıp verme gücü çok az olan hastalarda bile fayda sağlarlar. Bazı hastalar ilacı hissetmediklerinden yakınırlar ki bu ilacın tatsız ve kokusuz kuru toz halinde olmasına bağlıdır. Doğru yanıt B’dir.

KOAH’lı hastaların beslenme konusunda dikkat edilmesi gerekenler şöyle sıralanabilir: Çok yemek yenildiğinde solunum sıkıntısı yaşanabileceği için az ve sık beslenilmelidir. Yemekler yavaş ve iyi çiğnenerek yenilmelidir. Yemek yerken dik oturulmalıdır. Çiğneme ve yutmayı kolaylaştırmak için yumuşak ve sulu besinler tercih edilmelidir. Fazla sıvı alınması solunum yollarının nemlenmesini, mukusun yumuşamasını ve kolay atılmasını sağlar. Bu nedenle sıvı alımı artırılmalıdır. Posalı yiyecekler kabızlığı ve ıkınmayı önlediği için posalı (lifli) besinlerin alımı artırılmalıdır. Gaz yapıcı yiyecek ve içecekler midenin gerilmesine neden olarak solunumu zorlaştırdığı için gaz yapıcı yiyecek ve içeceklerin alımı azaltılmalıdır. Yüksek karbonhidratlı besinler (şekerli, nişastalı ve unlu besinler) solunum güçlüğüne yol açabileceğinden bu besinler mümkün olduğunca az tüketilmelidir. Doğru yanıt E’dir.

Alevlenmeler genellikle enfeksiyonun neden olduğu, KOAH’ın belirti ve bulguların kötüleştiği durumdur. KOAH hastaları yılda yaklaşık 1-4 kez alevlenme yaşarlar. Ataklar daha çok kış aylarında olmakla birlikte herhangi bir zamanda da olabilir. En sık görülen atak nedeni enfeksiyonlardır. Atakların erken fark edilmesi için enfeksiyon gelişip gelişmediği kontrol edilmelidir. Enfeksiyon belirtileri; balgamın sarı yeşil renge dönüşmesi, balgam miktarında artma, daha sık veya daha şiddetli öksürme hissi, aktivite veya istirahat durumunda kısa kısa soluk almak, solunum sırasında hışıltı sesinin olması, soğuk algınlığına ait belirtilerin olması (burun akıntısı, boğaz ağrısı, titreme ve ateş), nefes darlığında artıştır. Doğru yanıt A’dır.

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) genellikle ilerleyici ve kalıcı hava akımı kısıtlanması ile karakterize, önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. KOAH yaşlılarda sık görülen bir hastalıktır. KOAH genellikle 50’lili yaşların sonu ve 60 yaşlarındaki bireylerde ortaya çıktığı için hastaların büyük çoğunluğu yaşlı grubunda yer almaktadır.

KOAH, toksik gaz ve partiküllere karşı havayolları ve akciğerlerin kronik inflamasyonu olup, genellikle ilerleyici ve kalıcı hava akımı kısıtlanması ile karakterize, önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır.  İnflamasyon sonucunda aşırı mukus üretimi, hava yollarında fibrozis, daralma, akciğer parankim yapıda ve damarlarda hasar oluşur.  Küresel Hastalık Yükü Çalışması verilerine göre, KOAH yılda 2.9 milyon kişinin ölümüne neden olmaktadır. Dünyada 3. ölüm nedeni ve tüm ölümlerin %5.5’inden sorumludur. Doğru cevap C’dir.

KOAH’ta en iyi bilinen genetik risk faktörü alfa -1 antitripsin eksikliğidir ve hastaların %1-2’sinde görülür. Alfa -1 antitripsin akciğerin harabiyetini önler. Alfa -1 antitripsin düzeyi düşük olan kişilerde KOAH gelişebilir. Dolayısıyla Alfa -1 antitripsinin kendisi değil, eksikliği KOAH’a sebep olan etmenlerden biridir. Doğru cevap A’dır.

KOAH’ta görülen en önemli semptomlar nefes darlığı, öksürük, balgam çıkarma, hışıltılı solunum ve göğüste sıkıntı hissidir. Diğer taraftan göğüs ağrısı, yorgunluk, iştahsızlık, kilo kaybı, hipoksi, siyanoz, ödem, baş ağrısı, anksiyete ve depresyon KOAH’da görülen diğer semptomlardır. Doğru cevap D’dir.

KOAH tanı ve değerlendirmesinde spirometrenin önemli bir yeri vardır. Spirometre ile zorlu vital kapasite (FVC), bu manevranın 1. saniyesinde dışarı verilen hava hacmi (FEV1) ölçülmekte ve FEV1/FVC oranı hesaplanmaktadır. Spirometrik ölçümler yaş, boy, cins ve ırka göre belirlenen referans değerlerle karşılaştırılarak değerlendirilir. FEV1/FVC <%70 ise hastada hava akımı kısıtlanmasının olduğu doğrulanmakta ve hasta KOAH olarak değerlendirilmektedir. Doğru cevap B’dir.

KOAH’ın tedavisi ilaç tedavisi (farmakolojik), ilaç dışı tedavi (nonfarmakolojik) ve cerrahi tedavi olarak 3 grupta toplanabilir. Psikoterapi ise bunlardan biri değildir. Doğru cevap E’dir.

Antibiyotikler sadece enfeksiyona bağlı alevlenmelerin tedavisinde kullanılır. Bronkodilatörler, bronşları genişleterek hastaların daha fazla oksijen almalarını sağlayan ilaçlardır. İnhale kortikosteroidler inflamasyonu azaltmak için, sistemik kortikosteroidler ise atakların tedavisinde kullanılmaktadır. Fosfodiesteraz-4 inhibitörlerinin başlıca etkisi inflamasyonu baskılamaktır. Mukolitikler ise hastanın solunum yollarında biriken balgamın atılmasını kolaylaştırmak amacıyla kullanılır. Doğru cevap D’dir.

KOAH’lı hastanın bakımında dikkat edilmesi gereken konular şunlardır:

Cerrahi müdahale başvurulacak en son yöntem olduğu için tüm bu bakım konuları hastanın hayat kalitesini arttırmayı ve herhangi bir akciğer operasyonunu önlemeyi amaçlamaktadır. Doğru cevap C’dir.

Oksijen tedavisi alırken dikkat edilmesi gereken kurallar şunlardır:

Doğru cevap B’dir.

KOAH’lı hastaların beslenme konusunda dikkat etmesi gereken noktalar şunlardır:

Doğru cevap B’dir.

KOAH’ta enfeksi­yonun belirtileri­ şunlardır:

Doğru cevap A’dır.

KOAH, genetik yatkınlık ve çevresel etkenlerle etkileşim sonucu ortaya çıkan kronik bir hastalıktır. Sigaraiçme hastalığın en önemli nedeni olmakla birlikte toksik gaz ve partiküllere maruziyet önemli risk faktörleridir. Söz konusu risk faktörlerine ilave olarak yaş ve cinsiyet, düşük sosyoekonomik durum, yetersiz beslenme, enfeksiyonlar, akciğerlerin büyüme ve gelişimindeki sorunlar hastalığın ortaya çıkmasında etkili olan diğer risk faktörleridir. Pasif sigara içiciliği ve dış ortam hava kirliliği KOAH gelişiminde daha az önemli olup, hastalığın kötüleşmesine neden olurlar. Bu bağlamda doğru cevap E seçeneğidir.

KOAH, Türkiye’de solunum sistemi hastalıklarına bağlı ölümlerde üçüncü sırada yer almaktadır.