YAŞLILARDA GÖRÜLEBİLECEK SORUNLAR VE BAKIM HİZMETLERİ

Hipertansiyon risk faktörleri arasında; • yaşın ilerlemesi, • sigara kullanma, • menapoza girme, • kalp damar hastalıkları gibi kronik hastalık varlığı, • hipertansiyona neden olan ilaç kullanımları, • yağdan ve tuzdan zengin diyetle beslenme • ailede hipertansiyon tanısı varlığı yer almaktadır.

Önceleri esansiyel hipertansiyon, genetik açıdan değerlendirilmeye başlanmış ve yapılan çalışmalarla ailede anne ya da babadan birinin hipertansif olduğu durumda çocukta hipertansiyon gelişme riskinin iki kat arttığı saptanmıştır. Sekonder hipertansiyon risk faktörleri arasında, böbrek üstü bezi bazı hastalıkları, böbrek atardamarında daralma ve/veya tıkanma, kalp atardamarlarındaki hastalıklar, nörolojik hastalıklar ve doğum kont rol hapları, antidepresan, steroid (kortizon) ve grip/ nezlede sık kullanılan dekonjestan gibi kan basıncını yükselten ilaç kullanma durumları yer almaktadır.

Hipertansiyon belirtileri arasında; • genellikle başın arka bölgesinde gelişen baş ağrısı • burun kanaması • kulak çınlaması • baş dönmesi • çarpıntı • bayılma yer almaktadır.

Hipertansiyonun ilaçlı tedavisinde diüretik, kalsiyum kanal blokörü, anjiotensin dönüştürücü enzim inhibitörü, anjiotensin reseptör blokörü ve beta blokör gibi anti hipertansiflere yer verilmektedir. Hipertansiyonun ilaçsız tedavisinde ise yaşam biçimi değişikliklerine gidilmektedir.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), yaşam biçimi değişikliklerinin yararlarını şu şekilde özetlemiştir; • Kan basıncını düşürmek, • Antihipertansif ilaçlara olan gereksinimi azaltmak ve bu ilaçların etkilerini en üst düzeye çıkartmak, • Bireydeki diğer risk faktörlerini azaltmak, • Primer hipertansiyondan korunmaktır.

Başlıca yaşam biçimi değişiklikleri şunlardır: • Düzenli fiziksel aktivite yapma • Sigaradan uzak durma • Alkol tüketimini azaltma • Stresle baş etme • İdeal kiloda olma • DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) diyeti uygulamadır, bunlar; • Tuz tüketimini azaltma • Sebze ve meyve tüketimini arttırma • Herhangi bir sakıncası yoksa potasyumdan zengin beslenme • Herhangi bir sakıncası yoksa kalsiyumdan zengin beslenme • Balık tüketimini arttırma • Diyette lifi arttırmadır.

Yaşla birlikte kan basıncında artma görülmesinin temel nedenleri arasında ise;

• Büyük arterlerdeki elastisite kaybı

• Atheroskleroz gibi farklı nedenlerle damar rijiditesinin artması

• Kalpteki (kollejen lif ) yapısal değişiklikler

• Kalp ileti sistemindeki bozukluklar

• Kalbin hipertrofisi

• Kanın yoğunluğu sayılabilir

Kan basıncı, vücudun aktivitesine, duygu durumuna ve günün saatlerine bağlı olarak değişiklikler gösterebilmektedir. Bu değişiklikler sırasında en yüksek kan basıncı seviyesi genellikle günün 08.00 ile 12.00 saatleri arasında görülmektedir

Sistolik kan basıncının 160 mmHg ya da daha fazla olmasına karşın diyastolik kan basıncının 90 mmHg nın altında olması “izole sistolik hipertansiyon” olarak tanımlanır.

Malign hipertansiyon” ise sistolik kan basıncının ani olarak 200 mm Hg ve diyastolik kan basıncının 140 mm Hg dan daha fazla olması ve ortalama arter basıncının 150 mm Hg üzerine çıkması olarak tanımlanır

Hipertansiyon risk faktörleri arasında; • yaşın ilerlemesi, • sigara kullanma, • menapoza girme, • kalp damar hastalıkları gibi kronik hastalık varlığı, • hipertansiyona neden olan ilaç kullanımları, • yağdan ve tuzdan zengin diyetle beslenme • ailede hipertansiyon tanısı varlığı yer almaktadır

Başlıca yaşam biçimi değişiklikleri şunlardır: • Düzenli fiziksel aktivite yapma • Sigaradan uzak durma • Alkol tüketimini azaltma • Stresle baş etme • İdeal kiloda olma • DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) diyeti uygulamadır, bunlar; • Tuz tüketimini azaltma • Sebze ve meyve tüketimini arttırma • Herhangi bir sakıncası yoksa potasyumdan zengin beslenme • Herhangi bir sakıncası yoksa kalsiyumdan zengin beslenme • Balık tüketimini arttırma • Diyette lifi arttırmadır

Yaşlıda bu kadar yüksek oranda hipertansiyon gelişme nedenleri arasında; • sodyum duyarlılığının artması, • damar duvarında sertleşme oranının artması, • damar tabakalarının fonksiyon yeteneğinin azalması, • kanın daha yoğun hale gelmesi, • dolaşımın bozulması, • kalpteki yapısal değişiklikler gibi nedenler yer almaktadır

Hipertansif yaşlı bireyde daha çok ev ve bakımevi gibi ortamlarda dikkat edilmesi gereken bakım ilkeleri aşağıda belirtilmiştir. • Düzenli aralıklarla (sağlık profesyoneli tarafından belirtilen sıklıkta) yaşlı bireyin kan basıncı izlemi uygun tekniklerle yapılmalı ve kaydedilmelidir. • Düzenli aralıklarla (sağlık profesyoneli tarafından belirtilen sıklıkta) yaşlı bireyin sağlık kuruluşuna başvurması ve sağlık kontrollerini (göz, böbrek vb muayeneleri) hipertansiyon açısından yaptırması sağlanmalıdır. • Yaşlı bireyde ev izlemlerinde kan basıncı değerlerinin 140 mm Hg ve 80 mm Hg ve üzerinde olduğunda sağlık profesyonellerine bildirilmelidir. • Yalnız yaşayan yaşlıların anti hipertansif ilaçlarını doktor tarafından önerildiği şekilde ve dozda kullanması sağlanmalıdır. • Antihipertansif ilaç kullanan bireyin ilaç yan etkilerine karşı uyanık olunmalıdır. Hipotansiyon (kan basıncının normal değerin altına inmesi) gelişme durumunda göz kararması ve baş dönmesi görülebilir.

Arter kan basıncının evde izlenmesinin nedenleri aşağıda verilmiştir. a. “Beyaz önlük” hipertansiyonundan ayırt edilmesi b. Kan basıncı yükselmelerinde ve sınırda hipertansiyonda günlük kan basıncı değerlerinin belirlenmesi c. Antihipertansif ilaçların etkinliğinin değerlendirilmesi d. Hastanın tedavi planına uyumunun sağlanması e. Maliyetin azaltılması

Bireyin düşmesini önleyici tedbirler alınmış olmalıdır. Bunlar arasında; bireyin ihtiyacı olan temel eşyaların yakınına yerleştirilmesi, bireyin terlik yerine ayağından çıkmayan özellikte sandalet benzeri ayakkabı kullanması, kıyafetlerine yürürken takılmayacak aydınlatmanın yeterli olması, zeminde paspas ya da küçük benzeri örtülerin olmaması, yerlerin kaygan olmaması ve eşik yükseltilerinin varsa kaldırılması, banyo ve koridorlarda tutamakların olması ve gerekiyorsa yürüteç, baston gibi destekleyici cihazların kullanılması yer almaktadır.

Erişkin bireylerde hipertansiyon sistolik kan basıncının 140 mmHg’ dan ve/veya diyastolik kan basıncının 90 mmHg’ dan yüksekliği olarak tanımlanmaktadır

En yüksek kan basıncı seviyesi genellikle günün 08.00 ile 12.00 saatleri arasında görülmektedir.

Malign hipertansiyon sistolik kan basıncının ani olarak 200 mm Hg ve diyastolik kan basıncının 140 mm Hg'den daha fazla olması ve ortalama arter basıncının 150 mm Hg'nin üzerine çıkması olarak tanımlanır.