YAŞLILARDA GÖRÜLEBİLECEK SORUNLAR VE BAKIM HİZMETLERİ

Düşmeye Neden Olan Hastalıklar: Serebrovasküler olay, parkinson, kol ve bacak sinirlerini tutan nöropatiler, demans, deliryum ve nöbetler yaslılarda sık görülen ve düşmeye neden olan sinir sistemi hastalıklarıdır. Çoğunlukla düşme; senkop , serebrovaskülerhastalık veya bir nöbet sonrası ortaya çıkmaktadır. Kalpkrizi, postural hipotansiyon ve ritimbozukluğu yaşlılarda düsmeye neden olankalp ve damar hastalıklardandır.
I

Yaşlılarda düşmenin önemi: Yaşlıların düşmeye bağlı yaralanmalar nedeniyle hastaneye yatırılma oranı diğer yetişkin düşmeleri ne göre 5 kat fazladır.

Düşmeye Neden Olan Fizyolojik Değisiklikler: Görme keskinliğinde azalma, karanlığa uyumda azalma, göz kamaşması ve kontrast duyarlılıgında azalma gibi görme sorunları yaşlıların düşmesine zemin hazırlar. Görmede, özellikle kontrast
duyarlılığındaki bozulma önemlidir. Bu durumda kişi içinde bulunduğu ortamdaki kenarları, örneğin basamak, ağaç kökü, su oluğu ve kaldırımdaki çatlak gibi eşitsizlikleri fark edememektedir.

Bireysel Önlemler: • Önerilen kas germe ve yürüyüşle ilgili egzers izler uygun şekilde yapılmalıdır.
• Yeterli kalsiyum ve D vitamini alınmalıdır.
• Sigara içilmemelidir.
• Mümkün olduğunca alkol alınmamalıdır.
• Yeterli sıvı alınmalıdır.
• Mümkün olduğunca ağır kaldırma, tırmanma, eğilme, koşma ve atlama gibi hareketlerden kaçınılmalıdır.
• Giyinme, saç tarama, traş olma ve banyo yapma gibi denge için risk yaratabilen aktiviteler oturarak yapılmalıdır.

Bireysel önlemler: Yaşlılarda kıyafet seçimine özen gösterilmeli, etek boyları ve kol boyları uzun, geniş, iş yaparken takılmaya neden olacak şekilde olmamalı, rahat, vücudu çok sıkmayan ve pamuklu kumastan yapılmış olmalıdır.

Yatak Odası
• İyi aydınlatma ve havalandırma olanağı bulunmalıdır.
• Yatak odası, banyo ve tuvalet birbirine yakın olmalıdır.
• Sık kullanılan giysi ve eşyalar ulaşılabilecek yerlerde bulunmalı, tabure/sandalye üzerine çıkmadan kolaylıkla ulasılabilmelidir.
• Elbise dolaplarının kapaklarında, kavraması kolay kulpların kullanılması ve kapakların açılmasıyla otomatik yanan lambalar tercih edilmelidir.

• Yatak odası mobilyaları yaşlının tekerlekli sandalye, koltuk değneği ya da bastonu ile rahatça dolaşabileceği şekilde düzenlenmelidir.

Oturma Odası
• Mobilyalar, mekân geniş, ferah olacak şekilde yerlestirilmelidir.
• Elektrik kabloları yürünen alanlarda olmamalı, kenarlarda ve sabitlenmiş olmalıdır.
• Sehpalar ortada durmamalı, koltuklar arasına yerlestirilmelidir.
• Halıkaygan, kenarı düşmeye neden olacak şekilde kalkık, kıvrık olmamalı ve görme derinliğini yanıltacak karışık desenli olmamalıdır.
• Mobilya döşemeleri kolay yanmayan, kaygan olmayan kumaşlardan yapılmalı ve canlı renkler kullanılmalıdır.Sandalye, koltuk ve kanepeler sağlam ve
güvenli olmalı olmalı, çok yüksek ya da çok derin olmamalı, kolaylıkla kalkılabilecek şekilde olmalıdır.

Dısarıya Yönelik Önlemler: Sokak, cadde, kaldırım ve merdivenlerde yeterli aydınlatma olmalıdır. • Sokak ve caddelerde açılmış çukurların üzeri uygun şekilde kapatılmalı ve dikkat çekecek uyarı levhaları yerleştirilmelidir. • Yağmur/ kar yağmasıve buzlanma gibi durumlarda kaymayı önleyici güvenlik önlemleri alınmalıdır. • Sokaklarda, alışveriş merkezlerinde ve apartman girişlerinde uygun rampalar ve yürüyen merdivenler olmalıdır. • Trafik ışıkları, uyarı panoları görme ve işitme kusuru olan yaslıların gereksinimine uygun bir şekilde hazırlanmalıdır. • Merdivenlerde uygun tutunma barları ve korkuluklar yapılmalı, sağlam ve güvenli olup olmadıkları kontrol edilmelidir.

Konut İçi Düzenlemeler: Mutfak; İyi aydınlatma ve havalandırma/baca bulunmalıdır. Masa ayakları düşme ve takılmaları engellemek için dışarıya çıkıntılı olmamalıdır. Masanın kenarları keskin olmamalıdır. Kullanılan ocak, şofben gibi araç düğmelerinin açık ve kapalı konumları belirgin olmalı, rahat görülebilmelidir. Mutfakta kullanılan elektrikli araçların kabloları lavaboya veya ocağa yakın olmamalıdır.

Yaşlılarda Düşme Nedenleri:  Yaşlı nüfusun artmasına paralel olarak düşme riski de artmaktadır. Yaşlanmanın getirdiği fiziksel, psikolojik ve sosyal sorunlar düşmelere yakınlığı ve düşme sıklığını artırmaktadır. Yaşlı düşmelerinin %31 (yüzde otuzbir)’inin çevresel nedenlerle, %17 (yüzde onyedi)’sinin yürüme denge bozuklukları, zayıflık ve %13 (yüzde onüç)’ünün baş dönmesi nedeniyle meydana geldiği belirtilmektedir.

Yaşlılarda kalça kırıklarının %90’dan fazlası düşme sonrası gelişir.

Yaşlılarda düşmeler, yaşlanmaya bağlı fizyolojik değişikliklere, hastalıklara, kullanılan ilaçlara ve çevresel nedenlere bağlı olarak meydana gelmektedir.

Kısa süreli hafıza kayıpları, karmaşık bilgiyi analiz etme güçlüğü, yeni bilgileri öğrenme güçlüğü, bilgilenme süreci ve reaksiyon verme zamanında yavaşlama gibi bilişsel sorunlar yaşlıların düşmesine neden olmaktadır. Karmaşık bilgiyi analiz etme güçlüğü fizyolojik değişikliklerdendir. 

Düşmeye Neden Olan Fizyolojik Değişiklikler arasında görme keskinliğinde azalma, karanlığa uyumda azalma, göz kamaşması ve kontrast duyarlılığında azalma gibi görme sorunları sayılabilir.

Kalp krizi, postural hipotansiyon ve ritim bozukluğu yaşlılarda düşmeye neden olan kalp ve damar hastalıklardandır.

Sedatifler, nöroleptikler, benzodiazepinler, antidepresanlar, narkotikler, antihipertansifler, antiaritmikler ve diüretikler düşmeye neden olan ilaçlardır.

Cadde ve sokaklarda düzgün olmayan, kırık, yüksek kaldırımlar ve merdivenler, uygun olmayan rampalar ya da gerekli yerlerde rampaların olmamasıdır.

Çevresel önlemler konut içi düzenlemeler ve dışarıya yönelik düzenlemeleri kapsar.

Antrede elbiseleri ve bastonu asmak için kolay ulaşılabilen farklı yüksekliklerde askılar olmalıdır.

Kullanılan ilaç sayısı tespit edilmeli ve dörtten fazla ilaç kullanımının düşme riskini artırdığı unutulmamalıdır. Dörtten daha fazla ilaç kullanımı söz konusu ise ilaç sayısı ve dozları tekrar değerlendirilip mümkünse azaltılmalıdır.

Çorapla veya yalınayak yürümek tehlikeli olacağı için içerde ve dışarıda ayakkabı giyilmelidir.