YAŞLILARDA GÖRÜLEBİLECEK SORUNLAR VE BAKIM HİZMETLERİ

Mesane dolumunda sempatik sistem aktifken, maksimum mesane kapasitesine ulaşıldığında (400-500 mL) parasempatik sistem aktif hale gelir ve mesane kontraksiyonları başlar.

Yaşlanmayla birlikte üriner sistemde gelişen fizyolojik değişiklikler aşağıda belirtilmiştir; • Böbreklerin kütlesi ve fonksiyonel glomerül sayısı azalır. • Renal korteksteki kan damarlarındaki atrofiye bağlı olarak böbreklere olan kan akımı azalır. • Glomeruler bazal membranında kalınlaşmaya bağlı olarak nefronlara olan kan akımı, böbreklerin idrarı konsantre etme ve ph dengesini sürdürme yeteneği azalır. Glomerüler filtrasyon hızı düşer ve 80 yaşında %50 oranında azalmış olur. • Detrusor kasının daha az kontraktil olması ve kısmen düzensiz kasılması nedeniyle yaşlı bireylerde mesanenin tamamen boşalmaması, istemsiz mesane kasılmaları gibi sorunlar gelişir. Mesane kapasitesi azalır ve mesanede postmiksiyonel rezidü artar. • İdrar yapmayı kontrol eden pelvik kaslar zayıflar. • Mesanedeki afferent reseptörlerin yaşla birlikte duyarlılığı azalır. Yaşlılar, mesanenin %90’ı dolmadan idrar yapma isteğinin farkında olmazlar.

Kadınlarda kollajen doku ve östrojen seviyesindeki azalmaya bağlı olarak vajinal ve üretral dokuda atrofi gelişir, üretral sfinkter zayıflar. Üretral basınç düşer, üretra kısalır.

Yaşlı bireyde görülen duygusal sorunlar; hâkimiyet kaybı nedeniyle kişinin kendini çaresiz ve güçsüz hissetmesi; kısıtlılıklar ve evde bakım sorunları nedeniyle bağımlılık, işe yaramaz ve yük olarak algılanma; geleceğe yönelik endişeler, belirsizlikler ve kayıp ya da yas sürecinde yaşanan sorunlardır.

Üİ, hastada hijyen kaybı, komşu bölgede selülit ve bası yarası gelişimi, idrar yolu enfeksiyonu, uyku bozuklukları, seksuel disfonksiyon, depresyon, sosyal izolasyon, kendine güven ve saygı yitimi, kırık ile sonuçlanacak düşme riskinde artış, yaşam kalitesinin düşmesi ve bakım evine yerleştirilme riskinde artışa neden olması açısından yaşlılar için önemli bir sorundur.

Risk faktörleri kadınlarda gebelik sayısı, histerektomi (uterusun cerrahi operasyon ile alınması), menopoz, erkeklerde bening prostat hiperplazisi (prostat bezinin büyümesi), geçirilmiş prostat ameliyatları, her iki cinsiyette yaş, obezite, mobilite bozuklukları, kognitif (bilişsel) fonksiyonların bozulması, sistemik hastalıklar, nörolojik hastalıklar, ilaçlar, kabızlık, depresyon, kronik öksürük, sigara, alkol ve kafein tüketimi olarak özetlenebilir.

• Mesanenin yetersiz boşalması • Tuvalete zamanında ulaşılamaması • Acil idrar yapma hissi • Sık idrara çıkma • Gece idrar kaçırma • İstemsiz idrar yapma • Kötü hijyen ya da enfeksiyon belirtilerinin olması.

Taşma İnkontinansı: Bozulmuş mesane duvar kontraksiyonu ya da sfinkterin gevşeme kusurundan dolayı artan mesane volumunun ve intravezikal basıncın; mekanik baskı yaratarak sürekli bir idrar kaçışına neden olmasıdır. Prostat hipertrofisi, üretral striktur, genitoüriner organ prolapsusu, antimuskarinik ilaçlar, nöropati ve spinal kord yaralanması bu tip inkontinansa neden olabilmektedir.

Diyet, Bazı yiyecek ve içecekler, Mesane Eğitimi, Alışkanlık Eğitimi (Zamanlı Miksiyon, Tuvalete Gitme Programı Oluşturma), İdrar Yapmayı Teşvik Etme sayılabilir.

Kegel egzersizinin yararları; • Pelvik taban kas gücünü arttırması • Kas gücünü, tonüsünü ve elastikiyetini koruması • Üretral kapanma basıncını ve direncini arttırması • Üretral sfinktere ve detrusor kasına olan desteği arttırması • Uterus ve pelvik organ prolapsusu, pelvik taban güçsüzlüğü ve Üİ gibi pelvik sorunları önlemesi • Anal sfinkterin kas gücünü arttırarak barsak kontrolünü sağlaması • Hemoroidal ağrıyı gidermesi, seksüel hassasiyetin artması ve cinsel problemlerin azalması • Doğum sonrası vajinanın toparlanmasını sağlaması • Doğumda epizyotomi ihtiyacını azaltması.

Ülkemizde 65 yaş ve üzeri nüfusun yıllara göre oranlarına bakıldığında sırasıyla 1990, 2000 ve 2008 oranları 4.3, 5.7 ve 6.83 olup, bu oran 2014 yılında %8’e yükselmiştir.

Yaşlanmayla birlikte üriner sistemde gelişen fizyolojik değişiklikler aşağıda belirtilmiştir;

Üriner inkontinans, miktarı ne olursa olsun her türlü istemsiz idrar kaçırma olarak tanımlanmıştır. Yaşlılarda daha sık karşılaşılan bir problem gibi gö­rünse de bu patoloji yaşlanmanın doğal bir sonucu olmayıp her yaşta patolojik bir durumdur.

Yaşlanma ile birlikte üriner sistemde ortaya çıkan anatomik ve fizyolojik değişikliklerle birlikte komorbiditele­rin, fonksiyonel ve kognitif bozuklukların varlığı ve kullanılan ilaçlar Üİ gelişmesini kolaylaştırmaktadır.

Üİ, kadınlarda 80 yaşına kadar erkeklerden 1,3-2 kat daha sık görülürken, 80 yaşından sonra her iki cinsiyette benzer oranlarda görülmektedir.

Üİ, multifaktoriyel etiyolojilere sahip, yaşlılarda kompleks semptomlarla ortaya çıkabilen ve tedavi edilebilmesi için multidisipliner yaklaşıma gerek duyulan geriatrik bir sendromdur.

Üİ, hastada hij­yen kaybı, komşu bölgede selülit ve bası yarası ge­lişimi, idrar yolu enfeksiyonu, uyku bozuklukları, seksuel disfonksiyon, depresyon, sosyal izolasyon, kendine güven ve saygı yitimi, kırık ile sonuçlana­cak düşme riskinde artış, yaşam kalitesinin düşmesi ve bakım evine yerleştirilme riskinde artışa neden olması açısından yaşlılar için önemli bir sorundur.

Üriner İnkontinansın Belirti ve Bulguları

Geçici Üriner İnkontinans Nedenleri

En sık görülen geçici Üİ nedenleri, İngilizce kelimelerin baş harflerinin oluşturduğu DIAPPERS akrostişi kullanılarak kolayca hatırlanabilir.

Fonksiyonel İnkontinans: Mesane fonk­siyonel ve yapısal olarak normal olmakla birlikte; demans, depresyon ve deliryum gibi kognitif ve psikolojik problemleri olan kişilerin kontinans yeteneğini organize ede­memesinden ya da ortopedik problemler nedeni ile hareket yeteneği kısıtlanmış ki­şilerin zamanında tuvalete gitme becerileri­nin azalmasından kaynaklanmaktadır.

Stres İnkontinans: Pelvik taban kaslarının gevşemesi sonucu abdominal basıncın üret­ral sfinkter kapanma basıncını aştığı; öksür­me, gülme ve hapşırma gibi aktivitelerden sonra küçük hacimli idrar kaçışı olmasıdır. Genitoüriner atrofi veya prolapsus, travma, operasyon, obezite ve çok doğum yapmış olmak stres inkontinans gelişimi için birer risk faktörüdür.

Taşma İnkontinansı: Bozulmuş mesane duvar kontraksiyonu ya da sfinkterin gev­şeme kusurundan dolayı artan mesane vo­lumunun ve intravezikal basıncın; mekanik baskı yaratarak sürekli bir idrar kaçışına neden olmasıdır. Prostat hipertrofisi, üret­ral striktur, genitoüriner organ prolapsusu, antimuskarinik ilaçlar, nöropati ve spinal kord yaralanması bu tip inkontinansa ne­den olabilmektedir.

Miks İnkontinans: Stres tipi ve sıkışma tipi inkontinansın bir arada olduğu inkon­tinans tipidir. Kadınların yarısından fazla­sında miks tip inkontinans görülürken, er­keklerde sıkışma tipi inkontinans daha sık görülmektedir.