YAŞLILARDA DAVRANIŞ SORUNLARI VE UYUM

Ani duygu değişimi depresyonun belirtileri arasında yer almamaktadır.

Yaşlılıkta depresyon açısından önemli olan risk faktörleri; kadın olmak, yalnız yaşamak, sosyal ve toplumsal desteğin zayıf olması, yakın dönemde önemli kayıpların olması ve eşlik eden olumsuz seyreden tıbbi hastalıkların varlığıdır.

Deliryum beynin akut olarak gelişen bir yetmezlik durumu olarak da tanımlanabilir.

Şizofreni, düşünce, algılama, davranış ve motor aktivite, motivasyon ve duygu duruma ait belirtilerle tanımlanan, çoğunlukla ergenliği
takip eden dönemde başlayan önemli bir ruhsal bozukluktur.

Halk arasında kaygı olarak bilinen anksiyeteye yaşlılık döneminde sıklıkla rastlanır.

Anksiyete bozukluğu varlığında eşlik eden depresyonlar yaşlılarda intihar gelişimi açısından riski önemli ölçüde arttırmaktadır.

Manik dönemde, en az bir hafta süreyle benlik saygısında abartılı artma, uykusuzluk, taşkınlık, fikir uçuşmaları ve dikkat dağınıklığı,
zevk veren etkinlere katılımın arttığı, mesleki ve toplumsal işlevlerin bozulduğu bir duygudurum dönemini tanımlamaktadır.

Demans genellikle sinsi başlangıçlı, beyinde yaygın ve uygun tıbbi yöntemlerle gözlemlenebilir değişiklikler ile seyreden bir hastalıktır. Bu hastalıkta bilinç kaybı, bellek, zeka, düşünme, davranış ve sosyal
yeteneklerde ciddi bozulmalar meydana gelmektedir.

Psikolojik destek; can sıkıntısını giderme, daha iyi vakit geçirme, zamanını verimli kullanma, diğerleriyle paylaşımda bulunma, sevgi ve özlem gereksinimini giderme gibi göreceli olarak daha normal sınırlarda seyreden psikolojik durumlar söz konusu olduğunda günlük yaşamın rutinleri içinde sağlanabilmektedir.

Yaşlılık dönemi kişilerin çeşitli biçimlerde diğerlerinin desteğine en çok gereksinim duydukları dönemdir. Yaşlılık döneminde kişinin diğerlerinin desteğine gereksinim duyduğu en önemli sorun alanlarından birisi psikolojik destek gereksinimidir. Bu gereksinimlerin yeteri kadar giderilememesi yaşlı birey için hayati bir önem arz etmeyebilir. Ancak depresyon, intihar düşünceleri, halk arasında manik depresif olarak bilinen bipolar bozukluk, yoğun kaygıyla seyreden bazı psikolojik rahatsızlıklar, şizofreni veya deliryum ve demans gibi nörolojik temelli bazı bozukluklar bireylere acil tıbbi ve psikolojik müdahale gerektirebilmektedir.

Gerçeği değerlendirme yetisinin bozulması acil müdahale gerektiren bir durumdur. Gerçeği değerlendirme yetisinin bozulması kişinin bilinçli bir biçimde hareket edemeyeceğinin de göstergelerinden birisidir. Yaşlılık döneminde ortaya çıkan bazı psikolojik durumlar yukarıda da söz edildiği gibi tedavi gerektirir. Yaşlılıkta ortaya çıkan bu rahatsızlıkların kimileri görece daha hafifken bazıları oldukça ağır seyreder. Ayrıca ortaya çıkan hastalıkların bazılarında kişilerin bilinçlerinin kapandığını ve gerçeği değerlendirme yetilerinin bozulduğunu bazılarında ise bilincin kapanmadığını ve bireyin gerçeklerden kopmadığını görebiliriz. Bu durum psikoz ve nevroz kavramlarını gündeme getirmektedir. Kişinin gerçeği değerlendirme yetisinin bozulup bozulmaması bir açıdan durumun ciddiyetini de gösteren bir belirtidir. Ancak kişinin bilincinin açık olması ve durumun farkında olması bir sorun olmadığı anlamına gelmemektedir. Gerçeği değerlendirme yetisi tümüyle yerinde olan bir hastanın da intihar girişiminde bulunabileceği akıldan çıkarılmamalıdır. Psikotik belirtiler ya da “psikoz” kişinin gerçeklik ile bağının koptuğu bir durumdur. Böylesi bir durumda kişinin gerçek olan ile gerçek olmayanı birbirinden ayrıt etmeyebilmektedir

Psikotik belirtiler ya da “psikoz” kişinin gerçeklik ile bağının koptuğu bir durumdur. Böylesi bir durumda kişinin gerçek olan ile gerçek olmayanı birbirinden ayrıt etmeyebilmektedir. Psikoz durumunda kişi gerçekte olmayan bazı algılamalara sahiptir. Örneğin kötülük göreceğini, birilerinin kendisini takip ettiğini söyleyebilir (hezeyan) veya olmayan kişi ya da nesneleri gördüğünü (halüsinasyon) ifade edebilir.

Depresyon ana hatları ile kişinin yaşamdan zevk almadığı, mutsuz ve umutsuz olduğu bir duygu durum dönemini tanımlar.

Yaşlılıkta depresyon açısından önemli olan risk faktörleri; kadın olmak, yalnız yaşamak, sosyal ve toplumsal desteğin zayıf olması, yakın dönemde önemli kayıpların olması ve eşlik eden olumsuz seyreden tıbbi hastalıkların varlığıdır.

Yaşlı bireyin eşlik eden diğer hastalıklarının varlığı, intihar fikirleri, bilişsel işlevlerde bozukluk bulunması, sosyal ve toplumsal desteklerin azlığı hastaneye yatışı gerektirebilir. Bunların dışında yoğun bedensel uğraşılar, hezeyanların (sanrıların) varlığı, özellikle suçluluk ve kötülük görme hezeyanları, alkol kullanımının eşlik etmesi durumlarında da yatırılarak tedavi gereklidir.

Yaşlı bakım elemanları açısından bakıldığında yapılması gereken ilk şey belirtileri fark etmektir. Böyle bir durumda müdahale etmek de mümkün olmaktadır. Deliryumda ilk adımda kişinin psikiyatrik ve nörolojik açıdan muayene edilmesine olanak sağlamak gerekir. Kişinin hastaneye özellikle yaşlıların bakım ve tedavisinin yürütüldüğü geropsikiyatrik ünitelere yatırılması en uygun yoldur. Deliryum yaşamsal açıdan risk taşıyan bir durumdur ve yapılan çalışmalar %15 oranında ölümcül olabileceğini ortaya koymaktadır. Doktorun vereceği karar ile deliryumda kişi bakım aldığı kurum veya ortamda tedavi edilebilir. Bu takdirde doktorun önerileri dikkate alınmalı vereceği ilaçlar düzenli bir şekilde kullanılmalıdır. Ayrıca kişinin aşırı uyaranlardan arındırılmış, iyi havalandırılan ve ışıklandırılan bir ortamda bulunması önemlidir.

Demans yaşın ilerlemesine paralel olarak artmaktadır. Demans yaygınlığı her 5 yılda ikiye katlanmaktadır; 65-69 yaşları arasında %1 yaygınlığında iken, 95-99 yaşları arasında %35’e kadar yükselmektedir. Demans birçok farklı nedenle gelişebilir. Bunlardan en bilineni ve en yaygın olanı Alzheimer hastalığıdır.

Halk arasında kaygı olarak bilinen anksiyeteye yaşlılık döneminde sıklıkla rastlanır. Anksiyete gerçek yaşamdaki tehditle orantısız, gelecek yönelimli, hem öznel hem de nesnel ve bedensel yönleri olan olumsuz bir duygusal durumu tanımlar. Bu duygu genellikle benliği kaplayan tam tanımlanamayan bir yaşantıdır.

Yaşamın son evresi olan yaşlılık dönemi bir yandan yaşam deneyimlerinin en üst düzeye çıktığı bir dönem olarak kişilerin yaşam zorluklarıyla başa çıkmada en usta oldukları dönem olarak değerlendirilebilir. Diğer yandan ise yaşlılık dönemi kişilerin çeşitli biçimlerde diğerlerinin desteğine en çok gereksinim duydukları dönemdir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Acil ruhsal sorunlar ile başvuran yaşlı bir kişi için öncelikle sorunun ne olduğu açık bir şekilde ortaya konmalıdır. Psikiyatrik muayenede doktorların öncelikle ele aldıkları belirtiler belirgin neşesizlik, intihar düşünceleri, uyuşukluk ve dalgınlık hali, saldırganlık, bellek sorunları ve kuşkuculuktur. Doğru cevap C seçeneğidir.