YAŞLILARDA DAVRANIŞ SORUNLARI VE UYUM

Mizaç/huy: Kişiliğin duygusal, harekete geçirici (motivasyonel), uyum sağlayıcı davranış kalıplarının yapısal çekirdeğidir. Psikolojik yapının oluşmasında bir nevi temel olarak görülebilir. Doğru cevap B'dir.

Karakter: Bireyin çevresiyle etkileşiminin bir ürünü olarak, en belirleyici unsur olarak annebaba gibi temel bakım veren kişilerle yaşadığı deneyimlere bağlı olarak sosyal ortamıyla şekillenen özellikler bütünüdür. Doğru cevap C'dir.

Yüksek Olumlu Duyuş  Aktif, Coşkun, Hevesli, Heyecanlı, Tezcanlı, Güçlü gibi bazı bireysel özellikleri içermektedir. Doğru cevap D'dir.

Düşük Olumsuz Duyuş Sersemlemiş, Donuk, Uykulu, Uyuşukluk gibi bazı özellikleri içermektedir. Doğru cevap E'dir.

Costa ve McCrae tarafından gerçekleştirilmiş olup alanyazında “büyük beşli” olarak anılmaktadır. Bunlar “vicdanlılık/düşüncelilik,
deneyime açıklık, dışadönüklük, yumuşak başlılık/kolay geçimlilik ve nevrotizm’dir. Doğru cevap D'dir.

Olgun tip: İçinde bulunduğu durumu kabul ederek, başkalarıyla ilişkilerinde doyum arayarak, geçmişteki olumsuz yaşantıların yükünü taşımaksızın, elinden gelenin en iyisini yapmaya çalışan, yaşamdan zevk almaya çalışan yaşlı bireyleri ifade eder. Doğru cevap A'dir.

Sallanan sandalyeli tip: İçinde bulunduğu durumla barışık, ilişkilerinde dengeli olmakla birlikte edilgen ve içe dönük özellikler gösterir. Sorumluluktan kurtulduğu, emekli olduğu için mutlu olan bireyleri ifade eder. Doğru cevap D'dir.

Nidoterapi bireyin yatılı bakım altında ortamının bir ruh sağlığı çalışanı tarafından sistematik bir biçimde fiziksel ve sosyal anlamda psikolojik işlevlerini iyileştirmesini sağlamak üzere düzenlemesi demektir (Tyrer, 2008). Doğru cevap E'dir.

Bireyin hayatının çeşitli alanlarında çok yönlü doyum sağlaması, mutluluk ve zevkin kişisel algısı “yaşam kalitesi” olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Yaşlı bireylerle çalışırken başlangıç aşamasında da sonrasında da yaşlı bireye yaklaşım, tutum ve tavırlar açısından ortaya konması gereken bazı iletişim ilkeleri bulunmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Kişilik: Bireyleri harekete geçiren motifleri, duyguları, düşünceleri, davranışsal eğilimleri (tutum), davranış örüntüleri ve psikolojik işlevselliklerini ve bir bütün olarak işleyişini ifade eden bir kavramdır. Ayrıca bireyin zekâsı bu noktada karakter ve huyun bileşkesini oluşturmada etkin rol oynamaktadır.

A tipi kişilik özellikleri arasında rekabet etme, kendiliğinden çalışma, zamana karşı yarışma, başarı ve kazanmaya odaklı olma, işleri bir an önce en iyi şekilde bitirme eğilimi görülürken B tipi kişilikte ise rahat ve aceleci olmayan bir tarzda çalışma, rekabetten uzaklık ve işleri ertelemeye yatkınlık görülmektedir.

Yüksek Olumlu Duyuş: Aktif, Coşkun, Hevesli, Heyecanlı, Tezcanlı

Yüksek Olumsuz Duyuş:  Güçlü Stresli, Korkulu, Düşmanca, Sinirli, Gergin

Düşük Olumlu Duyuş: Rahat, Sakin, Durgun, Dingin, Gevşek

Düşük Olumsuz Duyuş: Sersemlemiş, Donuk, Uykulu, Uyuşuk

Nevrotizm bireylerin kolay heyecanlanmaları, öfkelenmeleri, depresyona girmeleri ve kararsızlık göstermeleri şeklinde ortaya çıkan kişilik özelliğidir. Nevrotizmin bir ucunda uyumluluk, güvenilirlik, sakinlik, canlılık, vicdanlılık /düşüncelilik gibi dengelilik özellikleri bulunurken diğer ucunda değişkenlik, kaygılılık, saldırganlık, alınganlık, dikkafalılık, huzursuzluk gibi dengesizlik özellikleri bulunur.

Eysenck’in araştırmalarının öncülük ettiği kişilik özellikleri bağlamının daha genişletilmiş hâli olan bir başka çalışma Costa ve McCrae tarafından gerçekleştirilmiş olup alanyazında “büyük beşli” olarak anılmaktadır. Bunlar “vicdanlılık/düşüncelilik, deneyime açıklık, dışadönüklük, yumuşak başlılık/kolay geçimlilik ve nevrotizm’dir.

Olgun tip: İçinde bulunduğu durumu kabul ederek, başkalarıyla ilişkilerinde doyum arayarak, geçmişteki olumsuz yaşantıların yükünü taşımaksızın, elinden gelenin en iyisini yapmaya çalışan, yaşamdan zevk almaya çalışan yaşlı bireyleri ifade eder.

Sallanan sandalyeli tip: İçinde bulunduğu durumla barışık, ilişkilerinde dengeli olmakla birlikte edilgen ve içe dönük özellikler gösterir. Sorumluluktan kurtulduğu, emekli olduğu için mutlu olan bireyleri ifade eder.

Zırhlı tip: Yaşlanmanın getirdiği sorunlardan ve sonuçlarından korkar, yüzleşmekten kaçınır, duygularını kontrol altında tutmaya çalışırken kısmen rahat bir yaşlılık geçiren bireyleri ifade eder.

Kızgın tip: Yaşlandığını kabulde zorlanan, kendi ve çevresiyle barışık olmayan öfkeli, ölüm korkusu içinde yaşayan bireyleri ifade eder. Kendinden nefret eden tip Yaşlanmanın sonuçlarından acı çekerek ölümü bir kurtuluş olarak gören bireyleri ifade eder.

1980’li yıllarda Neugarten’in ortaya koyduğu sınıflandırmada ise yaşlı bireylerin yaşantılarındaki aktiflikleri/etkinlikleri ve yaşam doyumları odak noktaları olarak ele alınmaktadır.

Nidoterapi bireyin yatılı bakım altında ortamının bir ruh sağlığı çalışanı tarafından sistematik bir biçimde fiziksel ve sosyal anlamda psikolojik işlevlerini iyileştirmesini sağlamak üzere düzenlemesi demektir.

Yaşlı kişilerin umudunun beslenmesinde D şıkkının tam tersine sınırlılıkların değil olanakların vurgulanması gerekmektedir.

C kümesinde kaygılılığın egemen olduğu kişilik özellikleri görülmektedir. Bu gruptaki kişilik tipinde çekingenlik, başkalarına tabi olma ve titizlikle kendini gösteren özellikler bulunmaktadır. İlki, toplumsal ketlenmenin, yetersizlik duygularının ve olumsuz değerlendirilmeye aşırı duyarlılığın olduğu sürekli bir örüntüdür.