YAŞLILARDA DAVRANIŞ SORUNLARI VE UYUM

Bununla birlikte anormal kavramını belirleyen bazı ölçütler söz konusudur. Aşağıda bu ölçütlerden kısaca söz edilmektedir.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Beklenmedik Olma: Uyaran ve ortaya çıkan davranış ile belirti arasında bir uyumsuzluk söz konusudur. Örneğin hayatında herhangi bir sorunu olmamasına rağmen bireyin her an kötü bir şey yaşayacağına ilişkin yoğun düşünceleri olabilir. Burada kaygı beklenmediktir ve var olan durumla oransızdır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yaşlılıkta sıklıkla karşımıza çıkan ruhsal rahatsızlıklardan biri de anksiyete bozukluklarıdır (Panik bozukluk, Yaygın anksiyete (kaygı, bunaltı) bozukluğu, Fobiler, Obsesif kompülsif bozukluk, Travma sonrası stres bozukluğu). Doğru cevap E seçeneğidir.

Psikotik bozukluklar, kişinin gerçeği değerlendirme yetisinin, çevreyi ve kendisini algılayışının ileri derecede bozulduğu hastalıklardır (Şizofreni, Paranoid bozukluk, Şizoaffektif bozukluk). Psikotik bozukluklarda görülen temel iki belirti sanrı ve varsanılardır. Sanrı (hezeyan) gerçeğe uymayan, mantıklı düşünce ile değiştirilemeyen ve o kültürde paylaşılmayan inanışlar demektir. Varsanı (halüsinasyon) ise bir uyaran bulunmadığı hâlde algılama olmasıdır. Beş duyuya ilişkin varsanılar olabilir ancak en sık görme ve işitme varsanıları görülür. Bu rahatsızlıkta en az bir ay süren hezeyanlar yani düşünce bozuklukları görülür. Eşi ya da sevgilisi tarafından aldatılıyor olma, izlendiğini düşünme, ciddi bir hastalığı olduğunu düşünme bu hezeyanlara örnektir. Bu düşünceler dışında kişinin işlevselliği, sosyal uyumu genellikle bozulmamıştır ve davranışlarında gariplik yoktur. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yaşlılık dönemine özgü genel özellikler olmasına karşın, her birey bireysel özellikleri doğrultusunda farklılıklar gösterirler. Yaşlanma ile birlikte algılamada bir düşüş ve dikkatsizlikler ortaya çıkıp düşünme hızında yavaşlamalar gibi bazı zihinsel değişiklikler de eklenince bu durum kişilik özelliklerinde değişiklikler yaratabilir. Bu duruma uyum sorunları eklenebilir. Yaşlı bireylerin yaşamlarındaki dinamizm gitmiş yerini durağanlık almıştır. Bu nedenle düşüncelerinde, davranışlarında ve alışkanlıklarında değişim güçleşir; yenilikler onlara zaman zaman kaygı verici hâle gelir bazen de ürkütür. Yaşlı kişi yeniliklerden ürkebilir.
Değişen durumlara uyumun zorlaşması bireyde ruhsal çöküntüye neden olur. Doğru cevap A seçeneğidir.

Uyumu bireyin kendi ihtiyaçlarıyla çevre beklentileri
arasında kurabildiği ahenk olarak tanımlayabiliriz. Doğru cevap D seçeneğidir.

Ekolojik kuram, insanların ait oldukları farklı alt kültürleri incelemektedir. Bu alt kültürler; mikro sistem, mezo sistem, ekzo sistem, makro sistemdir.  Eko sistem bunlardan biri değildir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Karşımıza çıkan ilk alt kültür mikrosistemdir. Mikrosistem; bireyin doğrudan iletişim hâlinde olduğu mevcut çevresidir. Bunun da ilk akla geleni aile, akraba, mahalle sakinleri gibi insanların yüz yüze iletişim hâlinde oldukları sosyal ağlardır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Christienson ve Sheridan'ın sistemsel yaklaşımına ait dört ilke; döngüsel nedensellik, toplanmazlık, eş sonluluk ve çok sonluluktur. Doğru cevap E seçeneğidir.

Üçüncü ilke eş sonluluk ilkesidir. Bu ilkeye göre farklı başlangıç noktalarından benzer sonuçlar çıkabilir. Bu ilke,
katı bir neden-sonuç ilişkisine karşı gelmektedir. Yaşlılarla farklı yöntemlerle etkileşime girerek sorunlarını çözmeye çalışan danışanların hepsi farklı şekillerde yardımcı olarak sorunlara çözüm üretebilirler. Doğru cevap C seçeneğidir.

Anormal kavramını belirleyen bazı ölçütler bulunmaktadır. Bunlardan biri de istatistiksel seyrekliktir. Anormal davranışın bir özelliği seyrek olmasıdır ancak seyreklik anormalliğin tek belirleyicisi de değildir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Bireyin yaşadığı anormallik sebebiyle yaşamının önemli bazı alanlarında bozulmaların olması ya da yeti yitimi anormal davranışın önemli bir parçasıdır. Doğru cevap A'dır.

Yaşlılık döneminde karşılaşılan diğer bir psikolojik sorun ise deliryumdur. Deliryum; hızlı başlayan, dalgalı seyir gösteren, çok farklı nedenlerden dolayı ortaya çıkan, bilinç, algılama, düşünce, uyku-uyanıklık döngüsü değişimlerinin eşlik ettiği bir klinik sendromdur. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yas yaşlılıkta sıklıkla karşılaşılan diğer bir psikolojik süreçtir. Yaşlılık bireylerin pek çok kayıp yaşadığı bir dönemdir. Eş, arkadaş ölümü yanı sıra işin, sağlığın, bağımsızlığın ve rollerin de kaybı yaşanmaktadır. Kaybın ilk 1 ila 6. aylarında depresyon belirtilerine benzer belirtiler görülebilir, yas yaşamakta olan birey istek ve ilgi azalması, enerji kaybı, üzüntü, dikkat ve konsantrasyon kaybı, sık ağlama isteği, her şeyin anlamsız gelmesi, devamlı kayıp nesneyi düşünme belirtilerini dile getirir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Demans tek bir hastalığı değil, hastalıklar topluluğunu ifade eden bir şemsiye terimdir. Yaşlılıkta en çok görülen ve uyum zorlukları yaratan rahatsızlıklardan biri de demanstır. Demans, birden fazla bilişsel işlev alanında, kişinin günlük yaşamını etkileyecek, sosyal ve mesleki işlevsellikte bozulmaya neden olacak ilerleyici yıkımla karakterize bir sendromdur. Doğru cevap D'dir.

Yaşlılarda en sık görülen psikolojik rahatsızlıklardan biri depresyondur. Yaşlı hastaların psikolojik muayenelerinde devam eden mutsuzluk ve keder hâli, hayattan zevk alamama, kendini yalnız ve değersiz hissetme, dikkat bozukluğu, huzursuzluk ve ölüm düşünceleri tespit edilir. Doğru cevap D'dir.

Yaşlılıkla birlikte eskiye olan özlem gittikçe artar ve yaşlanmaya başlayan bireyle genç nesiller arasındaki mesafe açılır. Her gün çeşitli yeniliklerle ve olaylarla karşılaşan ve bu yeniliklere uyum sağlayamayan yaşlı insanlar eskiyi her zaman özlem duyarlar. Adaptasyon bozukluğu, zamanla ilerlediğinde yaşlılık bunamasının belirtilerinden biri olan neofobi (yenilik korkusu) olarak ortaya çıkmaktadır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Konfüzyon, bilinç bulanıklığı anlamında kullanılan bir kavramdır. Doğru cevap E'dir.

Egzosistem, toplumda organize edilmiş yapı ve kurallardan oluşarak kişiyi doğrudan içine almayan türden düzeneklerdir. Birden fazla grupla ilişki içinde olup bütün gruplara aktif olarak katılmayan kişiler olabilir. Doğru cevap E'dir.

Doğadaki bütün varlıklar birbirini etkileyerek veya birbirinden etkilenerek doğal çevrelerinde yaşamlarını sürdürürler. Hiç bir varlık tek başına değildir. Bir bölge içerisinde bulunan canlı ve cansız varlıkların karşılıklı oluşturdukları sisteme “ekosistem” adı verilmektedir. Doğru cevap B'dir.