YAŞLILARDA DAVRANIŞ SORUNLARI VE UYUM

Yaşlanan insanların fiziksel değişimlerinin yanı sıra psikolojik yapılarında da değişiklikler meydana gelmektedir. Yaşlanmayla birlikte algılamada, yaratıcı yeteneklerde ve öğrenmede bir azalma, dikkatsizlik, yavaş düşünme görülebilir. Zihinsel değişikliklere paralel olarak kişilikte de değişiklikler olabilir. Yeni durumlara uyum sağlayabilme, yeni
düşünceleri kabul etmede güçlükler yaşanabilir. Doğru yanıt E şıkkıdır.

E şıkkı haricindeki tüm şıklar anormal olma kavramını belirleyen ölçütler arasında yer alır ve bunlara Normların ihlal edilmesi de eklenebilir. Ancak E şıkkında yer alan normlara bağlılık bu ölçütler arasında kendine yer bulamaz. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Amerika Birleşik Devletleri’nde ruh sağlığı uzmanlarının hastalarına/danışanlarına kazandırmayı istedikleri değerlerden yola çıkarak bir psikolojik sağlık ölçütleri listesi oluşturulmuştur. Buna göre psikolojik sağlık ölçütleri olarak; özgür bir birey olma,
kimlik duygusuna sahip olma, kendini değerli hissetme, kişiler arası iletişim becerisi, duyarlılık, öz bakım ve güven becerisi, aile, evlilik gibi toplumsal ilişkiye katılma, değerler ve anlamlara sahip olma, öz güven ve dürüst olma, oto kontrol ve kişisel sorumluluk gibi değerler tespit edilmiştir. Güleç  ise psikolojik sağlık kriterlerini; pozitiflik, olgunluk, yeterli duygusal ve sosyal zekâ, öznel iyilik hâli, dayanıklılık ve normallik olarak belirlemiştir. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Heikkenen ve diğerlerinin yaptıkları araştırmaya göre yaşlılık depresyonu sık olmasına rağmen, yaşlıların başvuru nedenlerindeki tablonun gençlere göre farklı olması
tanının atlanmasına sebep olmaktadır. Depresyonlu olan yaşlı hasta doktora, halsizlik, vücudun farklı yerlerinde ağrılar, baş ağrısı, karın ağrısı, eklem ağrıları, kabızlık gibi somatik (bedensel) yakınmalarla başvurmaktadır. Tanının atlanmasındaki bir diğer
neden de bu yakınmaların kronik kişilik özelliği olarak algılanmasıdır. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Deliryum; hızlı başlayan, dalgalı seyir gösteren, çok farklı nedenlerden
dolayı ortaya çıkan, bilinç, algılama, düşünce, uyku-uyanıklık döngüsü değişimlerinin eşlik ettiği bir klinik sendromdur. Nöropsikiyatrik anormalliklerle ortaya çıkar ve yaşlılarda sık görülür. Deliryumda bilinç bulanıklığı, dikkati toplama ve
devam ettirme bozukluğu, bulunduğu yeri, zamanı ve kişileri bilememe durumu, hayaller görme, bilinç düzeyinde dalgalanma, konuşma bozukluğu, ellerde titreme, istemsiz hareketler, hareket etme kusuru şeklinde durumlar gözlemlenir. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Halk arasında “bunama” olarak bilinen demans; hafıza, lisan, aritmetik, karar verme yetisi, dikkat ve diğer bilişsel fonksiyonlarda ilerleyici kayıp demektir. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Korkutma, sömürme ve ona fiziksel, duygusal ve psikolojik açıdan zarar verme durumları yaşlı istismarının genel belirleyicilerindendir. Örneğin; üşüyeceğini bilerek
yattığı odanın penceresini açık bırakmak, parasını yaşlının rızası dışında kullanmak ya da tuzlu yememesi gereken bir yaşlıya tuzlu yemekler vermek, aç ya da susuz bırakmak istismar etmektir. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Bronfenbrenner’in geliştirdiği Ekolojik Sistemler Kuramı’nda bireyin çevresi birbiri
içine yerleşmiş katmanlardan meydana gelen karmaşık ilişkiler sisteminden oluşmaktadır. Bireyin gelişimi bu katmanların birbirleriyle ve kendi içlerindeki ilişkiler, bu ilişkilerin ortaya çıktığı geniş bir toplum ile olan ilişkilerinden etkilenmektedir. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Canlıların hem kendi aralarındaki hem de çevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen bilim dalına ise “ekoloji” denmektedir. Ekolojik yaklaşım, doğa bilimlerinden uyarlanarak insan davranışını açıklamada da kullanılmıştır. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Gün geçtikçe yaşama dair her yeni şey, yaşlı bireyi ürküttüğü için alışkanlıklarını değiştiremez ve yeni durumlara uyum sağlayamaz. Bu düşüncede olan yaşlı bireyler, kendilerini dış dünyadan soyutlar ve daha fazla içe kapanırlar. Bu adaptasyon
bozukluğu, zamanla ilerlerse yaşlılık bunamasının belirtilerinden biri olan neofobi (yenilik korkusu) ortaya çıkabilir. Artık yeni ve alışamadığı her şeyden dehşet duyarcasına korkan yaşlı birey, bir türlü eski alışkanlıklarını terk edemez hâle gelir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Anormal kavramını belirleyen kriterler, beklenmedik olma, . kişisel rahatsızlık hissetme, istatistiksel seyreklik, yeti yitimi ya da işlev bozulması ve normların ihlal edilmesidir.

Dünya Sağlık Örgütüne göre psikolojik sağlığın normal olması, bireyin kendisi ve çevresiyle uyum içinde olması anlamına gelir.

Psikolojik sağlık ölçütleri olarak; özgür bir birey olma, kimlik duygusuna sahip olma, kendini değerli hissetme, kişiler arası iletişim becerisi, duyarlılık, öz bakım ve güven becerisi, aile, evlilik gibi toplumsal ilişkiye katılma, değerler ve anlamlara sahip olma, öz güven ve dürüst olma, oto kontrol ve kişisel sorumluluk gibi değerler tespit edilmiştir.

Güleç (2009) ise psikolojik sağlık kriterlerini; pozitiflik, olgunluk, yeterli duygusal ve sosyal zekâ, öznel iyilik hâli, dayanıklılık ve normallik olarak belirlemiştir.

Batı Toplumları

Distimi, en az iki yıl süren kronik bir depresyondur.

Deliryum; hızlı başlayan, dalgalı seyir gösteren, çok farklı nedenlerden dolayı ortaya çıkan, bilinç, algılama, düşünce, uyku-uyanıklık döngüsü değişimlerinin eşlik ettiği bir klinik sendromdur.

Yaşlılıkta sıklıkla karşımıza çıkan ruhsal rahatsızlıklardan biri de anksiyete bozukluklarıdır (Panik bozukluk, Yaygın anksiyete (kaygı, bunaltı) bozukluğu, Fobiler, Obsesif kompülsif bozukluk, Travma sonrası stres bozukluğu).

Psikotik bozukluklar, kişinin gerçeği değerlendirme yetisinin, çevreyi ve kendisini algılayışının ileri derecede bozulduğu hastalıklardır (Şizofreni, Paranoid bozukluk, Şizoaffektif bozukluk).

Korkutma, sömürme ve ona fiziksel, duygusal ve psikolojik açıdan zarar verme durumları yaşlı istismarının genel belirleyicilerindendir.