YAŞLILARDA DAVRANIŞ SORUNLARI VE UYUM

Sürdürülen bağlar kavramı kayıp yaşayan bireyin, ölen yakınıyla bağlarının aslında
kopmadığını, kayıptan sonra da devam ettiğini ifade eder.

Sosyal ritüeller, kaybın ardından merhumu anmak adına bir grupla birlikte yapılan
aktiviteleri ifade eder. Örneğin eşini kaybetmiş bir yaşlının evlenme yıl dönümlerinde çocukları ile birlikte yemek tertip etmesi ve yemek eşliğinde beraberce aile albümlerine göz gezdirmeleri, beraberce merhumun sevdiği şarkıları seslendirmeleri, eski anıları paylaşmaları, sosyal bir ortam içinde merhumun anılması anlamında yapılan ritüel niteliğindeki aktivitelerden olacaktır.

Beklenen yas, kişinin kendisinde ya da yakınında beliren ölümcül bir hastalıktan, boşanma, hayat yada organ kaybı riski taşıyan önemli bir ameliyat öncesi vb. bir durumdan dolayı yas sürecinin kayıptan önce başladığı ve yas sürecini içeren yaşantının
kayıptan önce gözlemlendiği yas türüne denir.

Travmatik yas, kaybın aniden ve beklenmedik şekilde yaşanması, korkunç bir şekilde meydana gelmesi ve buna tanıklık etmek gibi yaşantılar olduğunda ortaya çıkabilecek bir durumdur.

Kübler-Ross’un (1970) beş aşamalı yas modeli, bir yakının ölüm yoluyla kaybedilmesinin ardından yaşanan süreci beş aşamaya ayırır ve bu aşamaların özelliklerini tanımlar. Bu süreç sırasıyla inkâr (denial), kızgınlık (anger), pazarlık (bargaining), depresyon (depression) ve kabullenme (acceptance) aşamalarını içerir.

Worden bu modelde bir yakının kaybı sonrası yaşama uyum sürecinde dört farklı ödevden/görevden söz eder. Bunlar,
a. Kayıp gerçeğini kabul etmek,
b. Kaybın acısıyla çalışmak,
c. Kaybedilenin olmadığı bir çevreye uyum sağlamak,
d. Kaybedileni duygusal olarak farklı bir yere yerleştirmek ve hayata devam etmek olarak sayılabilir.

Worden’a göre (2001) bu, kayıp yaşayan bireyin yaptığı üç farklı uyum ile gerçekleşir. Birincisi, ‘dışsal uyum’ olarak adlandırılır ve kaybedilen kişinin artık var olmadığı dış dünyanın getirdiklerine uyum yapmayı içerir. İkincisi ‘içsel uyum’ olarak adlandırılır ve
kaybın, kayıp yaşayan kişinin kendi benliğini nasıl etkilediğini, değiştirdiğini ve kişinin bu değişime nasıl uyum sağladığını ifade eden bir kavramdır. Üçüncüsü ise ‘ruhsal’ ya da ‘manevi uyum’ olarak ve kayıp yaşayan kişinin ölüm, yaşam, gündelik hayat ve varlık nedeni gibi felsefi ve soyut konularda nasıl değişimler geçirdiğini ve bunlara nasıl uyum sağladığını ifade eden bir kavramdır.

Kadınlardan ağlamalarının beklenmesi, erkeklerden de ağlamamalarının beklenmesidir. Çünkü ağlamaya yüklenen anlam genel olarak cinsiyet farklılığı gözetmektedir. Erkeklerin ağlaması bir zayıflık göstergesi iken, kadınların ağlamaması kaybettiği yakınını aslında sevmediği şeklinde yorumlara yol açar.

Palyatif bakım yaşama umudu hemen hemen hiç olmayan hastalara yönelik ağrı/acı dindirme müdahalelerinin yapıldığı bir tür hasta bakımıdır.

Eğitimli bir çalışan olarak, kaybın hem kendimiz hem de kaybedilen kişinin yakınlarına getireceği duyguları öngörebilmek işi daha kolaylaştırır..

Duygusal yas,  yas ın türlerinden biri değildir.

Yas sürecindeki riskli faktörler  karmaşık yas türünün yaşanmasını zorlaştırır.

Kayıp yaşayan bireyin ölen yakınıyla bağlarının aslında kopmadığını kayıbdan sonra da devam ettiğini ifade eden kavram sürdürülen bağlardır.

Kübler-ROSS un yas süreci aşamalarında tanımladığı yas türü normal yas dır.

Özümseme Kübler-ROSS un 5 aşamalı yas modelinden biri değildir.

Kaybın yas sürecini kültürel özelliklere göre belirleme,  Vorden a göre bir yakının kaybı sonrası yaşama uyum sürecindeki görevlerinden biri değildir.

Herhangi bir kayıpdan sonraki  yaşantıyı belirlemede sosyal destek önemli rol oynar.

Kişinin kendisinde ve çevresinde neler olup bittiğini anlamlı gözlem yoluyla bilincinde olması farkındalığı tanımlar.

Yaşama umudu hemen hemen hiç olmadan hastalara yönelik acı dindirme müdahalelerinin yapıldığı hasta bakımına Palyatif bakım adı verilir

Palyatif bakım verilen hastalarla ilgili göz temasından kaçınılmalı ifadesi yanlıştır.