YAŞLILARDA DAVRANIŞ SORUNLARI VE UYUM

Sağlık algısı yaşlının hastalıklarını ve bedenindeki değişikleri nasıl algıladıklarıdır. Sağlık algısı bireyin gerçekte olan sağlık durumu değil kendi sağlığının nasıl olduğuyla ilgili kişisel yaklaşımı ifade etmektedir. Cevap B dir.

A şıkkı yanlıştır .Yaşlının doktor ile görüşmelerinde yanında bir kişinin olması tedaviyi kolaylaştırır , tedavide aksaklıkları önler

B şıkkı yanlıştır. yaşlı bireyin ailesindeki hastalıkların öğrenilmesi potansiyel rahatsızlıklar ile ilgili bakım veren kişiye fikir verir.

C şıkkı doğrudur. Bakım veren ilaçlar hakkında bilgili olmalı ve doğru zamanda alınmasını sağlamalıdır.

D şıkkı yanlıştır . Bakım veren kişi , yaşlı birey ilaçlarını takip edemediği durumlarda ilaçların zamanında düzenli alındığından emin olmalı.

E şıkkı yanlıştır. Kişinin sağlık geçmişi şu andaki rahatsızlıkları ile ilgili fikir oluşmasında tekrar eden hastalıklar ile ilgili bilgi edinilmesi konusunda yardımcı olur.

Görme problemi olan yaşlıların iletişimini ve günlük yaşamını kolaylaştırmak için;   

    • Bulunduğu yeri öğrenmesi için birlikte yürüyüşler yapmak, göremediği durumlarda yaşlıya yol göstermek,

Menopoz dönemindeki sorunlar fizyolojik olarak

Doğru cevap C şıkkıdır. Kas iskelet sistemindeki değişimler gözle görülür ve günlük yaşamı daha kısıtladığı için daha dikkat çekicidir. Yaşlanmanın neden olduğu fizyolojik değişiklikler ,kronik psikolojik, sosyal sorunlar ve hareketsizliğe bağlı problemleri de beraberinde getirir

Doğru cevap A şıkkıdır. Yaşlanma sürecinde ortaya çıkan kayıplar ve değişimlerin yavaş olması ve uzun bir süreye yayılarak ortaya çıkması bu süreçte yaşlı bireyin önlemlerini önceden almasına ve kendini hazırlaması açısından süreci kolaylaştırabilir.

Doğru cevap E şıkkı.Gelir düzeyi hastalıkların görülme riskinde doğrudan etkilidir.Yaşlılıkta kronik hastalıklar kaçınılmaz sonuç değildir. Erken tarama , erken önlemler ve hastalıklara yatkınlıkların belirlenmesi yaşlılıkta görülen bu hastalıkların görülme sıklığının azaltılmasında etkilidir.

Doğru cevap E şıkkı. Yaşlılıkta karşılaşılan ruhsal sorunlardan biri de  kendine güvende azalmadır. Diğer şıklar beklenen problemlerdendir.

Ülkemizde kanser ölüm nedenleri arasında 2. sıradadır.

Kanser görülme sıklığı 85 yaşına kadar yaşın ilerlemesi ile artar.

Ömür boyu kanserojen etkenlere maruz kalma sonucunda yaşlı hastalar kansere daha yatkındır.

Erken tanı hastalığın tedavisinde kritik rol  oynamaktadır.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Seçeneklerde verilenlerin tümü yaşlılarda görülen ruhsal sorunlardandır.

Ülkemizde 65 yaş ve üzeri grubun %90’ında bir, %35’inde iki, %23’ünde üç, %15’inde dört ve daha fazla kronik sağlık sorunu olduğu tahmin edilmektedir. Bazı hastalıklar (kronik akciğer hastalıkları, Alzheimer, Parkinson, duyu ve görme bozuklukları) bireyin yetisinde belirgin azalmalara neden olmaktadır ve yaşam süresinin uzaması ile gelecekte daha sık görülecektir (Özer, 2013). Yaşlılıkta vücuttaki her sistemde bir değişiklik ve bu değişikliklere bağlı olarak ortaya çıkabilen hastalık görülebilir ve bu durum yaşlıların neredeyse yaşamın ilk yıllarındaki yeterlilik düzeyine inmelerine yol açar.

Görme problemi olan yaşlıların iletişimini ve günlük yaşamını kolaylaştırmak için;

• Bulunduğu yeri öğrenmesi için birlikte yürüyüşler yapmak, göremediği durumlarda yaşlıya yol göstermek,

• Yaşlıya yaklaşırken ismiyle seslenmek, yanından ayrılırken söylemek,

• Çevredeki uyaranlarla, bulunulan ortamla, yaptıklarınızla ilgili bilgi vermek,

• Yürürken koluna girmek ya da kolunuza girmesine izin vermek,

• Ona nasıl yardımcı olabileceğinizi sormak,

• Yapabileceği işleri yapmasına fırsat vermek,

• Hareketini zorlaştıran nesneleri ortamdan kaldırmak yarar sağlar (Kanar, 2012).

İşitme problemi olan yaşlıların iletişimini ve günlük yaşamını kolaylaştırmak için;

• Yüz yüze iletişim kurmak,

• Yaşlı duymadığından, korkmasını önlemek için kendimizi fark ettirmek,

• Cihaz kullanıyorsa cihazın çalıştığından emin olmak,

• Yaşlının hangi kulağı iyi duyuyorsa o tarafta konuşmak,

• Gürültülü ve dikkat dağıtıcılı ortamlarda iletişim kurmamaya dikkat etmek, gürültüyü azaltmak,

• Yavaş, düşük ses tonuyla, bağırmadan konuşmak,

• Basit kelimeler ve kısa cümleler kullanmak, yaşlı söylenileni anlamadığında farklı şekilde ifade etmek,

• Yaşlıya cevap vermesi için zaman vermek, aceleci davranmamak,

• Gerektiğinde kağıda yazarak, görsel materyal veya beden dili kullanarak iletişim kurmak,

• Yaşlı yorgun veya hasta ise daha fazla iletişim sorunu yaşayabileceğini göz önünde bulundurmak yararlıdır (Kanar, 2012).

Yaşlılıktaki önemli duyu kayıplarından birisi de “işitme” dir. Bu durum bireyin hayattan aldığı zevki, güvenliğini olumsuz etkiler. Az işiten yaşlılar trafik kazaları ile daha sık karşı karşıya kalabilirler. İnsan sesini işitmede kayıp olması da sosyal ilişkileri etkiler (Kahveci, 2015). Yaşlılarda sıklıkla gözlenen işitme kayıpları neredeyse beklenen ve fazla ciddiye alınmayan bir yetersizliktir. Ancak işitme kaybı bireyin iletişim yetisini etkilemesi açısından beklenenden daha sıkıntılı olabilir. 65-74 yaş nüfusunun 1/3’ü, 75 yaştan daha yaşlı olanların yarısı işitme problemi yaşar.

Tatlı, tuzlu, ekşi ve acının tadını alma 60 yaşından itibaren belirgin bir şekilde azalır. Yemeklerin lezzetinin eskisi gibi alınamaması, evde şikâyet ve tartışmalara neden olabilir. Koku alan hücrelerin sayısındaki azalma ile de kokuları birbirinden ayırt etmek zorlaşır. Bireyin yediği yemekten aldığı zevk azalır, yetersiz beslenmeye başlar. Tat ve koku alma duyusunun azalması ile tuz ve şeker tüketim eğilimi artar. Yüksek tansiyon ve diyabeti olan yaşlı bireylerde tuz ve şeker tüketiminin artması sorunların ortaya çıkmasını kolaylaştıracağı için gerekli önlemler alınmalıdır.

Yaşlılarda Görülen Ruhsal Sorunlar;

-Stres yaratan durumlarla baş edememe

-Ailevi sorunlara gösterilen tepkinin artması

-Kendini çaresiz ve aciz hissetme

-Teknolojiye ayak uyduramama

-Yaşam ilgisinde azalma

-Yaşadığı mekânı değiştirememe

-Kendine güvende azalma

-İşe yaramama duygusu

-Kontrol kaybı duygusu

-Değişime tolerans gösterememe

-Karamsarlık

-Topluma uyumda zorluklar

60 Yaş ve Üzeri Grupta Görülen Hastalıklar

Yüksek Gelir Düzeyine Sahip Ülkeler - Orta ve Düşük Gelir Düzeyine Sahip Ülkeler

İşitme kaybı 18,5 - 43,9

Osteoartrit 8, - 19,4

Katarakt 1,1 - 31,4

Kırma kusuru 6,4 - 39,8

Alzheimer ve diğer demans tipleri 6,2 - 7,0

Makula dejenerasyonu 6,0 - 15,1

İskemik kalp hastalığı 2,2 - 11,9

60 Yaş ve Üzeri Grupta Görülen Hastalıklar

Yüksek Gelir Düzeyine Sahip Ülkeler - Orta ve Düşük Gelir Düzeyine Sahip Ülkeler

İşitme kaybı 18,5 - 43,9

Osteoartrit 8, - 19,4

Katarakt 1,1 - 31,4

Kırma kusuru 6,4 - 39,8

Alzheimer ve diğer demans tipleri 6,2 - 7,0

Makula dejenerasyonu 6,0 - 15,1

İskemik kalp hastalığı 2,2 - 11,9

Tedaviyi reddeden yaşlı ile iletişimde;

• Sağlık durumu ile ilgili doğru bilgi vermek, uzmanlardan bilgi alınmasını sağlamak,

• Merak ettiği sorulara yanıt vermek,

• İlaca karşı olumsuz yaklaşımı varsa ilacı kullanmanın yararını ve kullanmamanın zararını anlatmak,

• Sağlık personeline karşı olumsuz bir tutumu varsa düzeltmek yerinde olur.

• Sinirlilik, kaygı, endişe, depresyon yerine iyimserlik, yeniliklere yönelme, sevgi gibi olumlu duygulara sahip olması yaşlıyı geliştirir.

Yaşlının yaşadığı üzüntü, umutsuzluk, özgüven yetersizliği ise hastalığın şiddetini, gidişini olumsuz etkileyebilir.

Bedendeki tüm değişiklikler ve çevresel koşullar hareket sistemini etkiler.

Kemiklerdeki ve eklemlerdeki bozulmalar, yaşlının hareket yeteneğini kısıtlar. Yaşlı sosyal ilişkilerini sürdürdüğü ortamlara gidemez, sınırlı sosyal ilişki kurar, yalnızlık ve yetersizlik duyguları yaşar. Yaşlıların bazıları hareket etmede hiçbir güçlük yaşamazken, bazıları yürürken güçlük çeker, bazıları ise yatalaktır. Yaşlı yıkanırken veya giyinirken bazı güçlükler yaşayabilir ya da bu becerileri kendi kendine yapacak durumda olmayabilir, zamanla bağımlı hâle gelebilir. Bağımsız olarak yaşamını sürdürmede hareket edebilmek çok önemli bir role sahiptir. Hareket yeterliliğinin azalması sonucunda birey öz bakım ve günlük aktiviteleri sürdürmede ilgisini ve gücünü kaybeder, günlük yaşam aktiviteleri kısıtlanır, ev işlerini yapmada sorun yaşar, sorumluluklarını yerine getiremez. Tüm bunların sonucunda da kendini çaresiz ve aciz hisseder, kendine güveni azalır.