YAŞLILARDA DAVRANIŞ SORUNLARI VE UYUM - Deneme Sınavı - 13

Travmatik yas, kaybın aniden ve beklenmedik şekilde yaşanması, korkunç bir şekilde meydana gelmesi ve buna tanıklık etmek gibi yaşantılar olduğunda ortaya çıkabilecek bir durumdur.

Kübler-Ross’un (1970) beş aşamalı yas modeli, bir yakının ölüm yoluyla kaybedilmesinin ardından yaşanan süreci beş aşamaya ayırır ve bu aşamaların özelliklerini tanımlar. Bu süreç sırasıyla inkâr (denial), kızgınlık (anger), pazarlık (bargaining), depresyon (depression) ve kabullenme (acceptance) aşamalarını içerir.

Worden bu modelde bir yakının kaybı sonrası yaşama uyum sürecinde dört farklı ödevden/görevden söz eder. Bunlar,
a. Kayıp gerçeğini kabul etmek,
b. Kaybın acısıyla çalışmak,
c. Kaybedilenin olmadığı bir çevreye uyum sağlamak,
d. Kaybedileni duygusal olarak farklı bir yere yerleştirmek ve hayata devam etmek olarak sayılabilir.

Worden’a göre (2001) bu, kayıp yaşayan bireyin yaptığı üç farklı uyum ile gerçekleşir. Birincisi, ‘dışsal uyum’ olarak adlandırılır ve kaybedilen kişinin artık var olmadığı dış dünyanın getirdiklerine uyum yapmayı içerir. İkincisi ‘içsel uyum’ olarak adlandırılır ve
kaybın, kayıp yaşayan kişinin kendi benliğini nasıl etkilediğini, değiştirdiğini ve kişinin bu değişime nasıl uyum sağladığını ifade eden bir kavramdır. Üçüncüsü ise ‘ruhsal’ ya da ‘manevi uyum’ olarak ve kayıp yaşayan kişinin ölüm, yaşam, gündelik hayat ve varlık nedeni gibi felsefi ve soyut konularda nasıl değişimler geçirdiğini ve bunlara nasıl uyum sağladığını ifade eden bir kavramdır.

Kadınlardan ağlamalarının beklenmesi, erkeklerden de ağlamamalarının beklenmesidir. Çünkü ağlamaya yüklenen anlam genel olarak cinsiyet farklılığı gözetmektedir. Erkeklerin ağlaması bir zayıflık göstergesi iken, kadınların ağlamaması kaybettiği yakınını aslında sevmediği şeklinde yorumlara yol açar.

Palyatif bakım yaşama umudu hemen hemen hiç olmayan hastalara yönelik ağrı/acı dindirme müdahalelerinin yapıldığı bir tür hasta bakımıdır.

Eğitimli bir çalışan olarak, kaybın hem kendimiz hem de kaybedilen kişinin yakınlarına getireceği duyguları öngörebilmek işi daha kolaylaştırır..

Yaşlanan insanların fiziksel değişimlerinin yanı sıra psikolojik yapılarında da değişiklikler meydana gelmektedir. Yaşlanmayla birlikte algılamada, yaratıcı yeteneklerde ve öğrenmede bir azalma, dikkatsizlik, yavaş düşünme görülebilir. Zihinsel değişikliklere paralel olarak kişilikte de değişiklikler olabilir. Yeni durumlara uyum sağlayabilme, yeni
düşünceleri kabul etmede güçlükler yaşanabilir. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Duygusal yas,  yas ın türlerinden biri değildir.

Yas sürecindeki riskli faktörler  karmaşık yas türünün yaşanmasını zorlaştırır.

Kayıp yaşayan bireyin ölen yakınıyla bağlarının aslında kopmadığını kayıbdan sonra da devam ettiğini ifade eden kavram sürdürülen bağlardır.

Kübler-ROSS un yas süreci aşamalarında tanımladığı yas türü normal yas dır.

E şıkkı haricindeki tüm şıklar anormal olma kavramını belirleyen ölçütler arasında yer alır ve bunlara Normların ihlal edilmesi de eklenebilir. Ancak E şıkkında yer alan normlara bağlılık bu ölçütler arasında kendine yer bulamaz. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Özümseme Kübler-ROSS un 5 aşamalı yas modelinden biri değildir.

Kaybın yas sürecini kültürel özelliklere göre belirleme,  Vorden a göre bir yakının kaybı sonrası yaşama uyum sürecindeki görevlerinden biri değildir.

Amerika Birleşik Devletleri’nde ruh sağlığı uzmanlarının hastalarına/danışanlarına kazandırmayı istedikleri değerlerden yola çıkarak bir psikolojik sağlık ölçütleri listesi oluşturulmuştur. Buna göre psikolojik sağlık ölçütleri olarak; özgür bir birey olma,
kimlik duygusuna sahip olma, kendini değerli hissetme, kişiler arası iletişim becerisi, duyarlılık, öz bakım ve güven becerisi, aile, evlilik gibi toplumsal ilişkiye katılma, değerler ve anlamlara sahip olma, öz güven ve dürüst olma, oto kontrol ve kişisel sorumluluk gibi değerler tespit edilmiştir. Güleç  ise psikolojik sağlık kriterlerini; pozitiflik, olgunluk, yeterli duygusal ve sosyal zekâ, öznel iyilik hâli, dayanıklılık ve normallik olarak belirlemiştir. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Heikkenen ve diğerlerinin yaptıkları araştırmaya göre yaşlılık depresyonu sık olmasına rağmen, yaşlıların başvuru nedenlerindeki tablonun gençlere göre farklı olması
tanının atlanmasına sebep olmaktadır. Depresyonlu olan yaşlı hasta doktora, halsizlik, vücudun farklı yerlerinde ağrılar, baş ağrısı, karın ağrısı, eklem ağrıları, kabızlık gibi somatik (bedensel) yakınmalarla başvurmaktadır. Tanının atlanmasındaki bir diğer
neden de bu yakınmaların kronik kişilik özelliği olarak algılanmasıdır. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Herhangi bir kayıpdan sonraki  yaşantıyı belirlemede sosyal destek önemli rol oynar.

Deliryum; hızlı başlayan, dalgalı seyir gösteren, çok farklı nedenlerden
dolayı ortaya çıkan, bilinç, algılama, düşünce, uyku-uyanıklık döngüsü değişimlerinin eşlik ettiği bir klinik sendromdur. Nöropsikiyatrik anormalliklerle ortaya çıkar ve yaşlılarda sık görülür. Deliryumda bilinç bulanıklığı, dikkati toplama ve
devam ettirme bozukluğu, bulunduğu yeri, zamanı ve kişileri bilememe durumu, hayaller görme, bilinç düzeyinde dalgalanma, konuşma bozukluğu, ellerde titreme, istemsiz hareketler, hareket etme kusuru şeklinde durumlar gözlemlenir. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Kişinin kendisinde ve çevresinde neler olup bittiğini anlamlı gözlem yoluyla bilincinde olması farkındalığı tanımlar.