YAŞLILARDA DAVRANIŞ SORUNLARI VE UYUM - Deneme Sınavı - 11

Psikotik bozukluklar, kişinin gerçeği değerlendirme yetisinin, çevreyi ve kendisini algılayışının ileri derecede bozulduğu hastalıklardır (Şizofreni, Paranoid bozukluk, Şizoaffektif bozukluk). Psikotik bozukluklarda görülen temel iki belirti sanrı ve varsanılardır. Sanrı (hezeyan) gerçeğe uymayan, mantıklı düşünce ile değiştirilemeyen ve o kültürde paylaşılmayan inanışlar demektir. Varsanı (halüsinasyon) ise bir uyaran bulunmadığı hâlde algılama olmasıdır. Beş duyuya ilişkin varsanılar olabilir ancak en sık görme ve işitme varsanıları görülür. Bu rahatsızlıkta en az bir ay süren hezeyanlar yani düşünce bozuklukları görülür. Eşi ya da sevgilisi tarafından aldatılıyor olma, izlendiğini düşünme, ciddi bir hastalığı olduğunu düşünme bu hezeyanlara örnektir. Bu düşünceler dışında kişinin işlevselliği, sosyal uyumu genellikle bozulmamıştır ve davranışlarında gariplik yoktur. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yaşlılık dönemine özgü genel özellikler olmasına karşın, her birey bireysel özellikleri doğrultusunda farklılıklar gösterirler. Yaşlanma ile birlikte algılamada bir düşüş ve dikkatsizlikler ortaya çıkıp düşünme hızında yavaşlamalar gibi bazı zihinsel değişiklikler de eklenince bu durum kişilik özelliklerinde değişiklikler yaratabilir. Bu duruma uyum sorunları eklenebilir. Yaşlı bireylerin yaşamlarındaki dinamizm gitmiş yerini durağanlık almıştır. Bu nedenle düşüncelerinde, davranışlarında ve alışkanlıklarında değişim güçleşir; yenilikler onlara zaman zaman kaygı verici hâle gelir bazen de ürkütür. Yaşlı kişi yeniliklerden ürkebilir.
Değişen durumlara uyumun zorlaşması bireyde ruhsal çöküntüye neden olur. Doğru cevap A seçeneğidir.

Uyumu bireyin kendi ihtiyaçlarıyla çevre beklentileri
arasında kurabildiği ahenk olarak tanımlayabiliriz. Doğru cevap D seçeneğidir.

Ekolojik kuram, insanların ait oldukları farklı alt kültürleri incelemektedir. Bu alt kültürler; mikro sistem, mezo sistem, ekzo sistem, makro sistemdir.  Eko sistem bunlardan biri değildir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Karşımıza çıkan ilk alt kültür mikrosistemdir. Mikrosistem; bireyin doğrudan iletişim hâlinde olduğu mevcut çevresidir. Bunun da ilk akla geleni aile, akraba, mahalle sakinleri gibi insanların yüz yüze iletişim hâlinde oldukları sosyal ağlardır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Christienson ve Sheridan'ın sistemsel yaklaşımına ait dört ilke; döngüsel nedensellik, toplanmazlık, eş sonluluk ve çok sonluluktur. Doğru cevap E seçeneğidir.

Üçüncü ilke eş sonluluk ilkesidir. Bu ilkeye göre farklı başlangıç noktalarından benzer sonuçlar çıkabilir. Bu ilke,
katı bir neden-sonuç ilişkisine karşı gelmektedir. Yaşlılarla farklı yöntemlerle etkileşime girerek sorunlarını çözmeye çalışan danışanların hepsi farklı şekillerde yardımcı olarak sorunlara çözüm üretebilirler. Doğru cevap C seçeneğidir.

Kararlılık evresi: Bu evrede bireyler gerek sosyal yaşama katılım, gerekse kişisel gelişim açısından rahat edebilecekleri ve doyum sağlayabilecekleri bir düzen kurmuşlardır. Bireyler bu düzeni bir kere oluşturduktan sonra yılarca emekliliğin bu evresinde gelişimlerini devam ettirmektedirler. Kimi bireyler balayı evresinin ardından doğrudan kararlılık evresine geçmektedirler. Bu bireyler gerçekçi amaçları olan ve bu amaçlarına emeklilik öncesi dönemde hazırlanan bireylerdir. Bazıları da yeniden yönelim evresindeki çeşitli arayışların ve farklı denemelerin ardından kendilerine uygun emeklilik rolünü bularak bu evreye geçmiştir. Kararlılık evresindeki bireyler kendilerine uygun emeklilik rolü bulmayı başarmış olan ve kendi kendine yetebilen bireylerdir. Bu sayede emeklilik yaşamından da doyum almaktadırlar.

Mizaç/huy: Kişiliğin duygusal, harekete geçirici (motivasyonel), uyum sağlayıcı davranış kalıplarının yapısal çekirdeğidir. Psikolojik yapının oluşmasında bir nevi temel olarak görülebilir. Doğru cevap B'dir.

Karakter: Bireyin çevresiyle etkileşiminin bir ürünü olarak, en belirleyici unsur olarak annebaba gibi temel bakım veren kişilerle yaşadığı deneyimlere bağlı olarak sosyal ortamıyla şekillenen özellikler bütünüdür. Doğru cevap C'dir.

Yüksek Olumlu Duyuş  Aktif, Coşkun, Hevesli, Heyecanlı, Tezcanlı, Güçlü gibi bazı bireysel özellikleri içermektedir. Doğru cevap D'dir.

Düşük Olumsuz Duyuş Sersemlemiş, Donuk, Uykulu, Uyuşukluk gibi bazı özellikleri içermektedir. Doğru cevap E'dir.

Costa ve McCrae tarafından gerçekleştirilmiş olup alanyazında “büyük beşli” olarak anılmaktadır. Bunlar “vicdanlılık/düşüncelilik,
deneyime açıklık, dışadönüklük, yumuşak başlılık/kolay geçimlilik ve nevrotizm’dir. Doğru cevap D'dir.

Olgun tip: İçinde bulunduğu durumu kabul ederek, başkalarıyla ilişkilerinde doyum arayarak, geçmişteki olumsuz yaşantıların yükünü taşımaksızın, elinden gelenin en iyisini yapmaya çalışan, yaşamdan zevk almaya çalışan yaşlı bireyleri ifade eder. Doğru cevap A'dir.

Sallanan sandalyeli tip: İçinde bulunduğu durumla barışık, ilişkilerinde dengeli olmakla birlikte edilgen ve içe dönük özellikler gösterir. Sorumluluktan kurtulduğu, emekli olduğu için mutlu olan bireyleri ifade eder. Doğru cevap D'dir.

Nidoterapi bireyin yatılı bakım altında ortamının bir ruh sağlığı çalışanı tarafından sistematik bir biçimde fiziksel ve sosyal anlamda psikolojik işlevlerini iyileştirmesini sağlamak üzere düzenlemesi demektir (Tyrer, 2008). Doğru cevap E'dir.

Bireyin hayatının çeşitli alanlarında çok yönlü doyum sağlaması, mutluluk ve zevkin kişisel algısı “yaşam kalitesi” olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Yaşlı bireylerle çalışırken başlangıç aşamasında da sonrasında da yaşlı bireye yaklaşım, tutum ve tavırlar açısından ortaya konması gereken bazı iletişim ilkeleri bulunmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Yaşlı yetişkinlerin bilişsel süreçlerinin/işlevlerinin devam etmesinde ya da gelişmesine katkıda bulunan etkinlikler gerçekleştirmeleri yaşla ortaya çıkan atro­fi etkisinin azalmasına katkı sağladığı bilinmektedir. Bu etkinlikler içerisinde en yaygın olarak bilinenler kitap okumak, bulmaca çözmek, eğitim hayatına de­vam etmek ve sosyal etkinliklere katılmaktır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Emekliliğe uyum emeklilik öncesi evre, balayı evresi, hayal kırıklığı
evresi, yeniden yönelim evresi, kararlılık evresi ve sonlandırma evresi olarak adlandırılan altı evre çerçevesinde
incelenmektedir. Doğru cevap B'dir.