YAŞLILARDA DAVRANIŞ SORUNLARI VE UYUM - Deneme Sınavı - 9

Yaşlılıkta uyumu bozan birincil faktörlerden biri "Sindirim ve Boşaltım Sistemindeki Değişimler ve Uyuma Etkileri"dir. Doğru cevap E'dir.

"Hormonal sistem", "enerjinin azalması", "vücut ısısı ve kan şekeri düzenlemede sorunlar " gibi değişimler ve kavramlar "yaşlılıkta uyumu bozan birincil faktörlerden "Bağışıklık Sistemindeki Değişimler ve Uyuma Etkileri"dir. Doğru cevap D'dir.

Seçeneklerde belirtilenlerin tümü gelişim görevlerinin fonksiyonlarındandır.

Yaşlılar telafi etme süreci ile sağlıklarını ve bağımsızlıklarını sürdürmelerini sağlayan temel etkinliklere ve rutinlere daha fazla zaman ve enerji harcamakta veya yeni kaynaklar oluşturmaktadırlar. Örneğin, azalan fiziksel güçleri nedeni ile gün içerisinde daha çabuk yorulan yaşlılar enerjilerini geri kazanmak için fazla uyuklamaktadırlar. Bu yolla kaybolan enerjilerine geri kavuşmaktadırlar. Telafi etme stratejisi, aynı amaca ulaşmayı sağlayan alternatif kaynaklar ve yöntemler olduğunda kullanılmaktadı

Bir yaşlının sinir hücrelerinin zarar görmesi sonucunda görme yetisini kaybetmesi içsel kaynaklı önemli yaşam olaylarına örnek olarak verilebilir çünkü yaşlı vücudunda meydana gelen bu değişime göre yaşamında yeni düzenleme ve değişiklikler yaparak uyum sağlamak zorunda kalmaktadır. Öte yandan, aile üyelerinden birinin ölümü gibi bireyin dışındaki faktörlerden kaynaklanan olaylar da bireylerin derinden etkilenmesine yol açmakta ve yeni yaşamına uyum sağlaması için yeni düzenlemeler yapmasını gerektirmektedir.

Yeniden yorumlama stratejisinde olumsuz bir olayın olumlu olarak yeniden yorumlanması sürecinde gerçeğin çarpıtılmaması çok önemlidir. Önemli olan gerçeklik sınırları içerisinde olumlu alternatif düşünce ve çözüm üretilmesidir.

Bireylerin başa çıkma sürecinde pasif olduğu kaçma, durumu görmezden gelme gibi yöntemler bireyin uyum sağlamasına katkıda bulunmamaktadır. Dolayısıyla bireylerin stres kaynağını değiştiremediği durumlarda etkin bir şekilde duygu odaklı başa çıkma stratejilerini kullanmaları onların kendileri ve çevreleri ile barışık bir yaşam sürmelerini kolaylaştırmaktadır. Stres kaynağının birey tarafından kontrol edilemediği durumlarda problem odaklı başa çıkma stratejileri işlevselliğini yitirmektedir.

Yaşlı kişilerin sağlık durumuyla ilgili en önemli kavramlardan birisi “sağlık öyküsü” dür. Sağlık öyküsünün içeriğinde özgeçmiş, soy geçmişi, şu anki durumu ve ilaç kullanımı ile ilgili bilgiler yer almaktadır.

Yaşlı kişilerin sağlık durumuyla ilgili diğer bir kavram da “sağlık algısı” dır. Sağlık algısı yaşlının hastalıklarını ve bedenindeki değişimleri nasıl algıladığıdır. Sağlık algısı bireyin gerçekte olan sağlık durumunu değil kendi sağlığının nasıl olduğuyla ilgili kişisel yaklaşımını ifade etmektedir.

Sağlık davranışı, bireyin zararlı alışkanlıkları, sağlık problemi ile ilgili bilgisi, hastalığının günlük yaşamını kısıtlayıp kısıtlamaması gibi durumları içerir.

Yaşlanmayla birlikte insan vücudunda görme, işitme ve hareket yeteneği gibi fonksiyonlarda fizyolojik değişiklikler, kronik hastalıklar, ağrılar, bilişsel bozukluklar görülür. Bağışıklık sistemi zayıflar, hormon düzeylerinin ve solunum sisteminin kapasitesi azalır.

Yaşlılıkta “duyu sisteminde” meydana gelen değişimler yaşlının uyumu açısından önemlidir. Çünkü etkili bir iletişim kurma yetisi büyük ölçüde duyulara (görme, işitme, dokunma, tat alma, koklama) bağlıdır. Duyu işlevleri içinde “görme” yaşa bağlı değişimleri en çok belli eden alandır.

İşitme problemi olan yaşlıların iletişimini ve günlük yaşamını kolaylaştırmak için;

Yaşlılıkta “dolaşım sistemi” nin kapasitesinde azalma, damarların esnekliğinde azalma, kan basıncında yükselme görülebilmektedir. Dolaşım sisteminde oluşan bu bozulmalar, yaşlılık döneminde kalp hastalığı, yüksek tansiyon gibi kronik hastalıkların gelişimi için risk faktörüdür. Yaşlılıkta kalbin pompalama fonksiyonunda azalma, kalp atım sayısında düşme ve kalpte büyüme görülür. Ayrıca damarlar yüksek tansiyon nedeniyle yaşlanır. Damarların yaşlanarak kanın uyguladığı yüksek basınca dayanıksız hâle gelmesi sonucu kalp krizi, felç, organ hasarı, böbrek yetmezliği, körlük görülebilir.

Yaşlılıkta görülen psikolojik değişiklikler; eskiye aşırı bağlılık, yeni durumlara uyum sağlayamama ve egoizm (bencillik) görülebilir. Yaşlılıkta egoizm (benmerkezcilik), yaşlının kendisinden başkasına önem vermemesi, yalnız kendini sevmesidir. Bazı yaşlılar hiç kimse için sıkıntıya girmek, kendini yormak istemeyebilir. Sürekli gençleri eleştirip kendi gençliklerini övebilirler.

Yaşlılardan bazıları hasta olmalarını ilgi çekme aracı olarak bile kullanabilirler. Bazı yaşlılar ise, tam tersine yaşlılığı inkâr etme, doktora ya da hastaneye gitmeme yönünde davranışlar sergileyebilirler. Bu iki durum da yaşlının sağlığı açısından bir takım tehlikeleri barındırmaktadır. En sağlıklı tutum ise yaşlılığın kabul edilmesidir. Böylece yaşlı hastalığının gereklerini yerine getirir ve daha uyumlu olur, tedaviye katılır. Hastalığının etkilerini azaltabilme ile ilgili önerilere açık olur, doktorla ve bakım verenle işbirliği yapar.

Akut hastalıklar kısa süreli ve tedavi edilebilir, kronik hastalıklar ise uzun süreli ve tedavi edilmesi ya imkânsız ya da çok uzun süren hastalıklardır. Kronik hastalıklar yaşlılığın doğal sonucu değildir. Sağlık önlemleri ve tedavilerle hastalıkların yol açtığı ölümler önlenebilir, geciktirilebilir.

Verilenlerden I ve III numaralı olanlar doğrudur. Doğru cevap C'dir.

Verilen ifadelerin hepsi doğrudur. Doğu cevap E'dir.

"Yaşadığı mekânı değiştirme" yaşlılarda görülen ruhsal bir sorun değildir. Doğru cevap B'dir.