YAŞLILARDA DAVRANIŞ SORUNLARI VE UYUM - Deneme Sınavı - 3

Yaşlılık dönemi, ilerleyen yaş ile birlikte hücre, doku, organ ve sistemlerde meydana gelen geri dönüşü olmayan kayıpların olduğu dönemdir. Yaşlılık hem biyolojik, hem bilişsel, hem de psikososyal yönleri ile değerlendirilmesi gereken bir süreçtir. Yaşla birlikte görülen fiziksel değişim, yaşlılığın biyolojik boyutunu; algı, öğrenme, problem çözme ve kişilik özellikleri açısından insanın uyum sağlama kapasitesindeki değişimler yaşlılığın bilişsel boyutunu oluşturur. Çevredeki diğer bireylerle etkileşim ise, yaşlılığın psiko-sosyal boyutunu oluşturur.

Sağlık Öyküsü Yaşlı kişilerin sağlık durumuyla ilgili en önemli kavramlardan birisi “sağlık öyküsü” dür. Sağlık öyküsünün içeriğinde özgeçmiş, soy geçmişi, şu anki durumu ve ilaç kullanımı ile ilgili bilgiler yer almaktadır.

Duyusal Sistemlerdeki Değişimler ve Uyuma Etkileri: 40 yaşından sonra koku duyarlılığı da önemli ölçüde azalmaktadır. 60 yaşındaki kişinin kokuları ayırt etme yeteneği 20 yaşındakinden %50 daha azdır. Yaşlı, koku duyusundaki azalma sonucunda evdeki yanık, yangın ve hava gazı kokusunu alamadığı için kendini tehlikelerden koruma konusunda sorun yaşayabilir.

İşitme problemi olan yaşlıların iletişimini ve günlük yaşamını kolaylaştırmak için; • Yüz yüze iletişim kurmak, • Yaşlı duymadığından, korkmasını önlemek için kendimizi fark ettirmek, • Cihaz kullanıyorsa cihazın çalıştığından emin olmak, • Yaşlının hangi kulağı iyi duyuyorsa o tarafta konuşmak, • Gürültülü ve dikkat dağıtıcılı ortamlarda iletişim kurmamaya dikkat etmek, gürültüyü azaltmak, • Yavaş, düşük ses tonuyla, bağırmadan konuşmak, • Basit kelimeler ve kısa cümleler kullanmak, yaşlı söylenileni anlamadığında farklı şekilde ifade etmek, • Yaşlıya cevap vermesi için zaman vermek, aceleci davranmamak, • Gerektiğinde kağıda yazarak, görsel materyal veya beden dili kullanarak iletişim kurmak, • Yaşlı yorgun veya hasta ise daha fazla iletişim sorunu yaşayabileceğini göz önünde bulundurmak yararlıdır.

“Hormonal sistem” yaşlılıkta önemini arttıran bir sistemdir. Hormonlardaki azalma enerjinin azalmasına, vücut ısısı ve kan şekeri düzenlemede sorunlar yaşanmasına yol açabilir. Diyabet hastalığı ve troid hormonundaki düzensizliklere bağlı çeşitli hastalıklar görülebilir. Halsizlik, yorgunluk, zihinsel yavaşlama troid hormonu düzensizliklerinin sonucunda ortaya çıkabilir. Saçlarda beyazlama, deride kırışıklıklar ve kilo almada vücuttaki düşük hormon düzeylerinin sonucudur. Vücudundaki insülin hormonlarında dengesizlik olan birey sinirli olur. Bu nedenlerle hormon düzeylerinin düzenli kontrolü ve aksaklıkların hızla giderilmesi sağlıkla ve uyumla doğrudan ilişkilidir.

Kemiklerdeki ve eklemlerdeki bozulmalar, yaşlının hareket yeteneğini kısıtlar. Yaşlı sosyal ilişkilerini sürdürdüğü ortamlara gidemez, sınırlı sosyal ilişki kurar, yalnızlık ve yetersizlik duyguları yaşar.Yaşlıların bazıları hareket etmede hiçbir güçlük yaşamazken, bazıları yürürken güçlük çeker, bazıları ise yatalaktır.

60 Yaş ve Üzeri Grupta Görülen
Hastalıklar Orta ve Düşük Gelir Düzeyine
Sahip Ülkeler İşitme kaybı 43,9

Duyu işlevleri içinde “görme” yaşa bağlı değişimleri en çok belli eden alandır.

Yaşlılar, koku duyusundaki azalma sonucunda evdeki yanık, yangın ve hava gazı kokusunu alamadığı için kendini tehlikelerden koruma konusunda sorun yaşayabilirler. Koku alamama durumunda beslenme bozukluğu, zaman zaman depresyon gelişebildiği gibi besin zehirlenmesi riski de oluşabilir.

Kanser
Ülkemizdeki ölüm nedenleri arasında ikinci
sırada yer alan kanser hastalığının (TUİK, 2014)
görülme oranı, yaşın ilerlemesi ile birlikte artmaktadır.
85 yaşına kadar olan dönemde kanser oranları
yaşla birlikte artar (MEB, 2011b).

Yaşlılarda ilerleyen fiziksel gerileme ile birlikte, özellikle psikolojik bakımdan sosyal rollerini, kendilerine olan güvenlerini ve otoritelerini kaybetme, yetersizlik, çaresizlik ve işe yaramama duyguları, başkalarına muhtaç olma, yalnız kalma korkusu ve ölüm korkuları belirmektedir.

Yaşlı kişilerin sağlık durumuyla ilgili en önemli kavramlardan birisi “sağlık öyküsü” dür. Sağlık öyküsünün içeriğinde özgeçmiş, soy geçmişi, şu
anki durumu ve ilaç kullanımı ile ilgili bilgiler yer almaktadır

Kalp yetmezliği, koroner arter hastalıkları, hipertansiyon, diabetes mellitus ve diğer endokrin hastalıklar, gastrointestinal ve pulmoner sistemin kronik hastalıkları, kronik böbrek hastalıkları, hematolojik hastalıklar, kanser gibi hastalıklar yaşlılıkta görülebilen kronik hastalıklardandır.

Sağlık davranışı, bireyin zararlı alışkanlıkları, sağlık problemi ile ilgili bilgisi, hastalığının günlük yaşamını kısıtlayıp kısıtlamaması gibi durumları içerir. Dolayısıyla doğru yanıt sağlık davranışıdır.

Ülkelerin ekonomik durumlarına göre 60 yaş ve üzeri grupta görülen hastalıklar incelendiğinde, orta ve düşük gelir düzeyine sahip ülkelerde kırma kusurunun görülme sıklığı, işitme kaybından hemen sonra gelmektedir.

Görme problemi olan yaşlıların iletişimini ve günlük yaşamını kolaylaştırmak için;
• Bulunduğu yeri öğrenmesi için birlikte yürüyüşler yapmak, göremediği durumlarda yaşlıya yol göstermek,
• Yaşlıya yaklaşırken ismiyle seslenmek, yanından ayrılırken söylemek,
• Çevredeki uyaranlarla, bulunulan ortamla, yaptıklarınızla ilgili bilgi vermek,
• Yürürken koluna girmek ya da kolunuza girmesine izin vermek,
• Ona nasıl yardımcı olabileceğinizi sormak,
• Yapabileceği işleri yapmasına fırsat vermek,
• Hareketini zorlaştıran nesneleri ortamdan kaldırmak yarar sağlar 

Dolayısıyla doğru yanıt B seçeneğini içermektedir.

65-74 yaş nüfusunun 1/3’ü, 75 yaştan daha yaşlı olanların yarısı işitme problemi yaşar.

İlerleyen yaşla birlikte, “sindirim sisteminde”, salgı ve emilim kapasitesinde azalmalar oluşabilmekte, böbreklerde kan dolaşımı azalarak süzme hızı yavaşlayabilmektedir. Bu değişiklikler kalp hastalığı, diyabet, yüksek tansiyon ve osteoporoz gibi kronik hastalıkların yaşlı nüfusta görülme riskini arttırabilmektedir. Kanser bunlar arasında yer almamaktadır.

Yaşlılıkta egoizm (benmerkezcilik), yaşlının kendisinden başkasına önem vermemesi, yalnız kendini sevmesidir. Bazı yaşlılar hiç kimse için sıkıntıya girmek, kendini yormak istemeyebilir. Sürekli gençleri eleştirip kendi gençliklerini övebilirler. Paraya ve maddi şeylere karşı olan düşkünlüğü, bağlılığı artabilir, geçmişte var olan ancak kontrol edebilen cimrilik, tutuculuk gibi kişisel özellikler
üzerindeki kontrol kaybedilebilir.