YAŞLILARDA DAVRANIŞ SORUNLARI VE UYUM - Deneme Sınavı - 10

Emeklilik yaşı her ülkede değişmekle birlikte yaşlılık döneminin 60 yaşında başladığı belirtilmektedir. Buna bağlı olarak da 60-65 yaş arasındaki çalışanlar yaşlı çalışanlar olarak sınıflandırılmaktadırlar. Doğru cevap C'dir.

Bireyler yeniden yönelim evresinde, emeklilik koşullarını tekrar gözden geçirerek, bu koşullara uygun emeklilik rolleri geliştirmeye yönelmektedir. Bu roller sosyal yardım kuruluşlarında ya da sivil toplum örgütlerinde çalışma; yemek yapma, pasta yapımı, el sanatları gibi yeni ilgi alanları edinme ve kurslara katılma; torunlara bakma gibi etkinlikler olabilmektedir. Bu evredeki bireylerin amacı kendilerine keyif alabilecekleri yeni roller edinmektir. Doğru cevap D'dir.

Yaşlılığa uyum sağlayamayan bireyler kızgınlar ve kendilerinden nefret edenler olarak iki gruba ayrılmaktadırlar. Bunlar içinde kızgınlar en büyük grubu oluşturmaktadır. Kızgın bireyler yaşamın daha önceki evrelerinde amaçlarına ulaşamamış olan bireylerden oluşmaktadır. Bu gruptaki bireyler gerçekleştiremedikleri hayalleri için ya kendilerine kızmakta ya da başkalarını suçlamaktadırlar. Kendinden nefret eden kişilik tipindeki
emekliler ise geçmiş yaşantılarına baktıklarında düşkırıklığı ve başarısızlık duygusu yaşayan bireylerden oluşmaktadır. Bu bireyler suçluluk duymakta ve kendilerine kızmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Zırhlı bireylerin en önemli özelliği kaygıya karşı düzenli işleyen bir
sisteme sahip olmalarıdır. Bu sistem çerçevesinde zırhlı bireyler, sürekli etkin olmaya çabalamaktadırlar. Bu bireyler kayıplara odaklanmak yerine
varolan yeterliliklerini sürdürmektirler. Bu sayede yaşlılıkta ortaya çıkan hareketlerin sınırlanması, sağlık problemleri, kayıplar ve gerilemeler ile başa çıkabilmektedirler.

Kararlılık evresinde bireyler gerek sosyal yaşama katılım, gerekse kişisel gelişim açısından rahat edebilecekleri ve doyum sağlayabilecekleri bir düzen kurmuşlardır. Bireyler bu düzeni bir kere oluşturduktan sonra
yılarca emekliliğin bu evresinde gelişimlerini devam ettirmektedirler.

Genel olarak bakıldığında çalışan birey üstlendiği görevler aracılığı ile toplumun çeşitligereksinimlerini karşılamakta ve toplumda saygınlık kazanmaktadır. Böylece iş aracılığı ile elde edilen toplumsal konum, bireylerin yaşamını anlamlı kılmaktadır. Bu durum işlerini kaybeden bireylerin statülerini kaybetmeleri sonucunu da beraberinde
getirmektedir.

Hayal kırıklığı evresindeki bireyler çalışma yaşamının anlamını ve önemini özlemektedirler. Bu evredeki bireylerin, daha çok çalışmanın verdiği üretkenlik ve yararlılık duygusunu özledikleri belirtilmektedir.
Bununla birlikte hayal kırıklığı evresinin ortaya çıkmasında eşin kaybı, boşanma ya da yeni bir yere taşınma gibi kritik olayların rolü büyüktür.

Emekliliğe uyumu etkileyen faktörlerden biri de sosyo-ekonomik faktörlerdir. Sosyoekonomik faktörler toplumsal yaşamda hem devlet yönetim sistemi içinde hem de vatandaşlar arasında emeklilere yönelik algı ve tutumları içermektedir. Sanayi toplumu içinde emekli bireyler genellikle üretkenlikleri sona ermiş kişiler olarak görülmektedir. Emekliler aynı zamanda da yaşı kişiler oldukları için emeklilere yönelik tutumlar ile yaşlılara yönelik tutumlar arasında bir ilişki vardır.

Yaşlılık dönemindeki fiziksel gelişim alanındaki değişiklikler sonucunda fiziksel gücün azalması, vücutta güç kaybı ve defarmosyanların ortaya çıkması, duyusal kayıplar ve kronik hastalıkların ortaya çıkması, uyku düzeninde bozulmalar, psikomotor becerilerdeki kayıplar nedeniyle tepki zamanında artış gibi sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bilişsel gelişim alanında ise sinir hücrelerinin kaybı veya azalması nedeniyle hafıza ve dikkat sorunları, muhakeme becerilerinin azalması gibi durumlarla karşılaşılmaktadır. Psikososyal gelişim alanında ise benlik kavramındaki değişiklikler, eş kaybı, akranların ölümü, emeklilik ve emeklilikle ortaya çıkan gelirde azalma, statüde değişiklik, huzurevinde veya yaşlı bakım evine yerleşmek zorunda kalma gibi değişiklikler bireylerin yaşamlarını güçleştirmekte, uyum düzeylerini düşürmektedir. Doğru yanıt E’dir.

Yaşlılık dönemindeki fiziksel gelişim alanındaki değişiklikler sonucunda fiziksel gücün azalması, vücutta güç kaybı ve defarmosyanların ortaya çıkması, duyusal kayıplar ve kronik hastalıkların ortaya çıkması, uyku düzeninde bozulmalar, psikomotor becerilerdeki kayıplar nedeniyle tepki zamanında artış gibi sorunlar ortaya çıkmaktadır. Psikososyal gelişim alanında ise benlik kavramındaki değişiklikler, eş kaybı, akranların ölümü, emeklilik ve emeklilikle ortaya çıkan gelirde azalma, statüde değişiklik, huzurevinde veya yaşlı bakım evine yerleşmek zorunda kalma gibi değişiklikler bireylerin yaşamlarını güçleştirmekte, uyum düzeylerini düşürmektedir. Doğru yanıt B’dir.

Depresyonla Birlikte Seyreden Uyum Bozukluğu, depresif duygu durumu, ağlama, kederli olma, umutsuzluk ve çaresizlik gibi belirtilerle gözlenmektedir. Bu alt türde yer alan bireylerin depresyon belirtileri depresyon tanısı alacak kadar belirgin ve yoğun olmamakla birlikte, bireylerin yaşadıkları stresten olumsuz etkilenmiş ve işlevselliklerini yitirmiş olması nedeni ile psikolojik desteğe ve müdahaleye ihtiyaç duyması söz konusudur. Doğru yanıt A’dır.

Karışık veya Belirsiz Uyum Bozukluğu alt türünde ise duygusal ve davranışsal belirtiler aynı anda görülebileceği gibi, diğer uyum bozukluğu alt tiplerinin hiç birisinde yer almayan belirtiler de gözlenebilmektedir. Algılanan stres sonrasında sosyal çekilme ya da katılım beklenen etkinliklerde (çalışma hayatı) ketlenme yaşanması bunlardan bazılarıdır. Doğru yanıt E’dir.

Problem odaklı başa çıkma stratejileri, bireyin herhangi bir stres kaynağı ile karşılaştığında stres kaynağını ortadan kaldırmak ya da stres kaynağının etkisini azaltmak için doğrudan stres oluşturan olaya ya da duruma yönelik tepkilerini içermektedir. Problem odaklı stratejiler bireylerin aktif olmasını gerektiren, stresli durumla baş etme için planlama yapma, baş etmeyi olumsuz yönde etkileyen başka bir etkinliği durdurma, sorunun çözümünde kendisine yardımcı olacak destek mekanizmalarını harekete geçirme gibi durumun kontrolünü ele almaya yönelik yöntemlerle ortaya konmaktadır. Duygu odaklı başa çıkma stratejileri genellikle stres kaynağı kontrol edilemez, değiştirilemez olarak algılandığında daha fazla tercih edilmektedir. Problem odaklı başa çıkma stratejilerinin aksine, duygu odaklı başa çıkma stratejilerinde birey uyum sağlama sürecinde başarılı olmak için kendi düşünce ve duyguları üzerine odaklanmaktadır. Bireyler Durumu ya da Olayı Yeniden Yorumlama, Durumu Kabul Etme, Sosyal Karşılaştırma, Sosyal Destek Arama ve Bulma, Durumu Görmezden Gelme, Durumdan Kaçınma gibi yöntemleri kullanarak olumsuz duygularını kontrol etmeye, azaltmaya çalışmaktadırlar. Doğru yanıt B’dir.

Yaşlılığa uyum süreci; seçim yapma, telafi etme, etkili ya da fonksiyonel kılma olmak üzere üç bileşenle açıklanmaktadır. Seçim yapma süreci ile yaşlılar günlük yaşamlarında kendileri için çok önemli ve öne çıkan alanlara daha fazla odaklanmak için bazı etkinlikler, amaçlar veya boyutların sayısını azaltma yolunda adımlar atarlar. Kayıp ve azalan işlevselliklerinin yanı sıra, yaşamlarındaki zaman kısıtlılığı nedeni ile de yaşlılar kendileri için daha anlamlı amaçlarını ön plana çıkararak yaşamlarını daha anlamlı kılmaya çalışırlar. Bu kapsamda seçim yapma süreci yaşlıların aynı zamanda serbest zaman etkinliklerinde de kısıtlamalara gitmesine, bazı etkinlikleri diğerlerine tercih etmesine yol açmaktadır. Telafi etme ise yaşlılığın getirdiği kayıplarla ve olumsuzluklarla baş edebilmek, istenen düzeyde işlevsel olabilmek için yeni ve alternatif yollar, yöntemler kullanılması ile gerçekleştirilmektedir. Telafi etme stratejisi, aynı amaca ulaşmayı sağlayan alternatif kaynaklar ve yöntemler olduğunda kullanılmaktadır. Etkili ya da fonksiyonel kılma stratejisi ise bireylerin önemli bulduğu alanlarda işlevselliğini arttırmak için kendi kaynaklarını en üst seviyeye çıkarmak, daha da arttırmak ve zenginleştirmek için kullandığı bir yöntemdir. Bu stratejide birey bir kayıp yaşamamakta, yaşamına daha iyi uyum sağlamak için var olan kaynaklarını daha da geliştirip iyileştirmektedir. Doğru yanıt E’dir.

Yaşlılığa uyum süreci; seçim yapma, telafi etme, etkili ya da fonksiyonel kılma olmak üzere üç bileşenle açıklanmaktadır. Seçim yapma süreci ile yaşlılar günlük yaşamlarında kendileri için çok önemli ve öne çıkan alanlara daha fazla odaklanmak için bazı etkinlikler, amaçlar veya boyutların sayısını azaltma yolunda adımlar atarlar. Kayıp ve azalan işlevselliklerinin yanı sıra, yaşamlarındaki zaman kısıtlılığı nedeni ile de yaşlılar kendileri için daha anlamlı amaçlarını ön plana çıkararak yaşamlarını daha anlamlı kılmaya çalışırlar. Telafi etme ise yaşlılığın getirdiği kayıplarla ve olumsuzluklarla baş edebilmek, istenen düzeyde işlevsel olabilmek için yeni ve alternatif yollar, yöntemler kullanılması ile gerçekleştirilmektedir. Telafi etme stratejisi, aynı amaca ulaşmayı sağlayan alternatif kaynaklar ve yöntemler olduğunda kullanılmaktadır. Etkili ya da fonksiyonel kılma stratejisi ise bireylerin önemli bulduğu alanlarda işlevselliğini arttırmak için kendi kaynaklarını en üst seviyeye çıkarmak, daha da arttırmak ve zenginleştirmek için kullandığı bir yöntemdir. Bu stratejiyi diğer iki uyum stratejisinden ayıran en önemli özellik, bu stratejinin bir kayıp karşısında işe koşulmamasıdır. Aksine birey bir kayıp yaşamamakta, yaşamına daha iyi uyum sağlamak için var olan kaynaklarını daha da geliştirip iyileştirmektedir. Doğru yanıt A’dır.

Yaşama aktif katılım bireyin tüm yaşam alanlarında girişken, dışsal gözlemci gibi davranmak yerine yaşamın içinde olmasını, çaba ve emek harcayarak sürece dahil olmasını ifade etmektedir. Örneğin, bireyin sosyal yaşama tüm benliği ile katılması, çaba ve emek harcayarak kişilerarası ilişki ve iletişimlere yatırım yapması bireyin sosyal yaşama aktif katılmasını ve kendisini bir bütünün parçası olarak hissetmesini sağlamaktadır. Bireydeki bu aidiyet ve bağlılık duygusu ise bireyin kendisini daha güçlü hissetmesine ve stres kaynaklarına daha fazla direnç göstermesine imkân sağlamakta, sonuçta uyum sağlamasını kolaylaştırmaktadır. Doğru yanıt D’dir.

Kabullenmeyi aynı zamanda uyum sağlama sürecini kolaylaştıran bir diğer özellik ise yeniliklere açık olmadır. Yeniliklere açık olma, yaşlının fiziksel, bilişsel ve psikososyal gelişim alanlarındaki eski alışkanlıklarını bırakarak, bu alanlardaki değişimlere yönelik yeni tavır ve tutumlar geliştirmesini sağlamaktadır. Yeniliklere açık olmayan bir yaşlı ise eski alışkanlıklarına ve davranış örüntülerine saplanıp kalmakta, yeni durumlara direnç göstermekte, yeni duruma uyum sağlamak için harcayacağı enerjiyi direnmek için harcamakta ve sonunda direnişi başarısızlıkla sonuçlanınca da büyük bir olasılıkla tükenmişlik yaşamaktadır. Doğru yanıt C’dir.

Uyum bozukluğu belirtileri gösteren bir bireye daha etkili olarak yaklaşabilmek için öncelikle bireyin hangi olay ya da durumu stres verici olarak algıladığı belirlenmelidir. Daha sonra, bu olayı neye ya da kendisinin hangi özelliklerine dayanarak stres verici, tehdit edici olarak algıladığı saptanmalı, bir sonraki aşamada ise bireyin bu olaya uyum sağlaması için müdahale edilmelidir. Müdahale aşamasında, bireyin durumu ya da olayı yeni ve farklı bir bakış açısı ile anlamlandırması konusunda destek olunabileceği gibi, bireyin bu durumla baş etmesi için bir takım becerilerle donatılarak güçlendirilmesi de söz konusu olabilmektedir. Doğru yanıt C’dir.

Sözü edilen kavram "sağlık algısı"dır. Doğru cevap A'dır.

Verilen ifadelerden I ve II numaralı olanlar doğrudur. Doğru cevap C'dir.