YAŞLILARDA ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ II

Problem en genel anlamıyla “içinde bulunulan durumla olması istenilen durum arasındaki farklılık ve çeşitli engeller nedeniyle istenilen duruma ulaşamama durumudur”. Bir başka deyişle “olanla”, “olması istenilen” arasındaki fark ve olması istenilene ulaşma sürecinde bir takım engeller nedeniyle hedefe ulaşamama durumunda yaşanılan durumdur. Doğru cevap E'dir.

Problem çözmenin bilişsel ögeleri;

Problemin farklı çözümlerini düşünebilme,

Aşamalı bir şekilde hedefe ulaşmayı bilme,

Davranışın sonuçlarını kestirebilme,

Sosyal olaylarda neden ve sonucun karmaşıklığını düşünebilme;

Perspektif alabilmedir.

Doğru cevap D'dir.

Bu programların bakıcılar üzerindeki etkileri şunlardır: Müdahale sonunda benlik saygılarında ve yaşamın niteliğinde artma, kaygı ve depresyon düzeylerinde azalma belirlenmektedir. Problem çözme becerileri gelişmekte ve bakım vermenin olumsuz etkisi azalmaktadır. Katılanların tümü kuruma gelenlerin hepsine bu eğitimin verilmesi gerektiğini ifade etmektedir. Tekniğin olumlu bir yanı, bakım veren aile üyesinin ve hastanede yaşlıya bakan hemşirelerin doyumunun artmasıdır. Bakıcıların stresinin ve tükenmişliklerinin azalması da önemli bir sonuç olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak program maddi masraf unsurlarında bir azalmayı doğrudan hedeflememektedir. Doğru cevap D'dir.

Problem çözmede bakım verme işinden başka bir kişisel anlamı olan konulara odaklaşılırsa kişi amacına ulaşma duygusunu daha kolay yaşayabilir.

Örneğin bir çalışmada problem çözme sürecinin birinci aşamasında amaç belirleme üzerinde çalışılmış ve “Kendime daha çok zaman ayırmak istiyorum” yerine “Haftada bir kez kiliseye gitmek istiyorum” gibi belirgin bir amaç belirlemesi konusunda yardım edilmiştir.

Olası amaçlar sınırsız görünmesine rağmen ortak amaçlar belirleme yolu seçilmiştir. Örneğin bu çalışmada sağlıkla ilgili, özellikle egzersiz yapma amacını seçtiler. Burada da yürüme gibi belirli bir egzersiz belirlemesi için sorular soruldu. Diğer bir ortak amaç hoşlanılan veya rahatlatan bir etkinliğe katılmaktı. Daha sonra bu amaçlarının önündeki engeller adlandırıldı ve problem çözme adımları kullanarak engeller aşıldı.

İkinci adımda beyin fırtınası yöntemi kullanılarak tüm olası çözümleri düşünmeye teşvik edildi. Engel bazen bakım verme durumunun kendisiydi. Bakım verenin kendisi sürece diğer kişileri katmayarak sadece kendisinin daha iyi bakacağını düşünerek bir engel oluşturmaktaydı.

Üçüncü adım listedeki çözümlerinin olumlu ve olumsuz yanlarını birlikte tartışmaktı. Ancak bazen yetersiz bilgi nedeniyle, örneğin kendisi kiliseye gittiğinde yaşlıya bakması için bir bakıcıdan yardım istemenin ücreti bilinmediği için bunu araştırması istendi.

Daha sonra bir seçeneğe yönelme, deneme ve sonuçları araştırmacı ile birlikte değerlendirdiler. Görüldüğü gibi iş birlikçi bir yaklaşımla adım adım somut amaçların belirlenmesi ve bu amaçların önündeki engeller üzerinde konuşulması ve seçeneklerin tartışılması söz konusudur.

C seçeneği hariç tüm seçenekler, "Bir kişisel anlamı olan konulara odaklaşılırsa kişi amacına ulaşma duygusunu daha kolay yaşayabilir." fikrine odaklanıyor. Örneğin “Her gün aynı döngüyü yaşıyorum” yerine “Günlük programa değişik faaliyetler serpiştirmek". gibi. Yani kişi soruna değil sorunu giderecek (hafifletecek) bir çözüme odaklanıyor. Ancak C seçeneğinde soruna çözüm üretilmediği gibi (anlamı olan konulara odaklanılmadığı gibi) sorun görmezden gelinerek belkide sorunun daha da içinden çıkılmaz bir hal almasına yol açılıyor. 

Doğru cevap C'dir.

Gündelik yaşamda stres ve çatışma yaşanılması kaçınılmaz olan durumlardır. Çatışma kavramıyla çok bağlantılı bir kavram da arabuluculuktur. Arabuluculuk aslında alternatif uyuşmazlık çözüm yollarının bir türüdür, yani uyuşmazlık- anlaşmazlık durumlarında kullanılan geleneksel olmayan bir çatışma çözüm yoludur. Mahkeme dışı uyuşmazlık çözüm yöntemleri, alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri olarak da tanınmaktadır. Bu yaklaşım haksızlığı uğramış kişilerin mevcut uyuşmazlığını toplumsal huzur ve barışı bozmadan ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır. Doğru cevap B'dir.

Alternatif uyuşmazlık çözüm yollarından biri olan arabuluculuk ‘bir karar uygulama yetkisi olmayan tarafsız bir üçüncü tarafın, tartışmalı tarafların mutabık kalınmış bir çözüme ulaşmalarına destek verdiği gayri resmî bir süreç’ olarak tanımlanmaktadır. Tanımdan da görüleceği üzere tarafsızlık arabuluculukta aranan en önemli özelliktir. Doğru cevap B'dir.

Arabulucu anlaşmazlık ve çatışma yaşayan kişilere yardım eden, müdahalede bulunan kişidir. Ara bulucu olan kişinin iki konu hakkında düşünmesi gerekir. Çatışma ne hakkındadır, yani yardım etmekle sorumlu olduğum konu nedir? ve tarafların nasıl bir desteğe gereksinimi bulunmaktadır?

Temel olarak üç tür arabuluculuk vardır. Bunlar değerlendirici, kolaylaştırıcı ve dönüştürücü tarzlardır. Kolaylaştırıcı tarz, daha çok tarafsızlığını her durumda koruyan, taraflara sadece yardımcı olan, farklılıkları görmelerini sağlayan, hiçbir şekilde soruna ve çözüme müdahalede bulunmayan ara bulucuların uyguladıkları tarz olarak ön plana çıkmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Arabuluculuğun aşamaları beş aşamalı problem çözme modelinin aşamalarına benzemektedir. Arabuluculuğa başlama ve açılış, arabuluculuk yapılacak konunun ayrıntılı konuşulması, beyin fırtınası tekniğiyle seçeneklerin belirlenmesi ve anlaşma. Tanışma bu sürecin aşamalarından biri değildir. Doğru cevap A'dır.

Yaşlılarla ilgili problem çözme ve arabuluculuk yapma konularında neler yapmakı, neler yapmamalıyım:

Neleri Yapalım?

Neleri Yapmayalım?

Doğru cevap A'dır.

Durumun karmaşıklığı, amaçların çatışması, beceri yetersizliği, belirsizlik, duygusal zorluklar da probleme neden olabilmektedir. Problemler dört grupta gruplanmaktadır: bireysel, kişiler arası, bireysel olmayan ve toplumsal problem. Doğru ceap E'dir.

Kişiler arası problemler insan ilişkilerinde yaşadığımız sorunlardır. İnsan ilişkileri yaşamı güzel ve anlamlı kılan en önemli doyum kaynaklarından biri olduğu gibi, en büyük sorun kaynağıdır da. Yaşamda karşılaşılan en yaygın sorunlardan birisidir aynı zamanda. Annelerinin bakımını paylaşmadığı için kardeşler arasında yaşanan tartışmalar bu gruba girebilir. Doğru cevap B'dir.

Bireysel olmayan problemler çözümü, tanımlanması en kolay sorunlardır. Arabanın tamiri, evde herhangi bir malzemenin bitmesi, yaşlı yakınınıza giysi alma gibidir. Doğru cevap C'dir.

Problem çözmenin birinci bileşeni olan bilişsel bileşeni kişinin sorunu doğru bir şekilde algılayıp-algılamadığını etkiler. Doğru cevap A'dır.

Yaşlı bakıcılarına yapılan müdahalelerde de en yaygın kullanılan yaklaşım Beş Aşamalı Problem Çözme Modeli’dir. Doğru cevap A'dır

Kişilerin gündelik hayatta karşılaştıkları sosyal problemleri ele almak, probleme ilişkin yönelimlerini ve problem çözme tarzlarını belirlemek için “Beş Aşamalı Problem Çözme Yaklaşımı” problem çözme alanyazınında önemli bir nokta olarak kabul edilmektedir. Doğru cevap A 'dır.

Müzakere, üçüncü bir kişinin katılımı olmadan tarafların uyuşmazlığı çözmeye çalışmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Arabuluculuk ‘bir karar uygulama yetkisi olmayan tarafsız bir üçüncü tarafın, tartışmalı tarafların mutabık kalınmış bir çözüme ulaşmalarına destek verdiği gayriresmî bir süreç’ olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Arabuluculuğun birkaç türü bulunmaktadır. Burada değerlendirici, kolaylaştırıcı ve dönüştürücü arabuluculuk hakkında kısa bir bilgi verilmiştir. Doğru cevap B'dir.

Yaşlılara hizmet veren kurumların yöneticileri ve hizmet veren bakıcılardan elde edilen sonuçlara göre yaşlı arabulucuları ,yaşlının söz hakkı olmalı  ve  arabuluculuk sürecinde yaşlının söz hakkını ortaya koyması için ortam hazırlayabilmelidir. Doğru cevap E'dir.