YAŞLILARDA ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ II

Tükenmişlik 1970’lerin ortalarında Amerika Birleşik Devletleri’nde kullanılmaya başlanmış bir kavramdır.

Maslach tükenmişlik kavramını üç bileşene dayalı olarak açıklamıştır. Bu üç bileşen duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarının azalmasıdır.

Duyarsızlaşma ögesi tükenmişliğin kişiler arası boyutunu temsil eder ve kişi iş ve iş ortamındaki değişik unsurlara karşı olumsuz, katı ve ilgisiz bir tepki içerisindedir.

Golembiewski ve Munzenrider’e göre tükenmişliğin gelişme süreci duyarsızlaşma ile başlamakta, bunu etkisizlik ve başarısızlık duygusu izlemekte ve son olarak duygusal tükenme yaşanmaktadır. Bu modelde, tükenmişliğin azdan çoğa doğru ilerlemesi hem iş hem de kişisel iyi oluşa ait göstergelerin kötüleşmesiyle de ilişkilidir. Doğru sıralama A seçeneğinde verilmiştir.

Yaşlılara bakım veren birincil derece yakınların tükenmişlikleri konusunda yapılan araştırmaların sonuçlarına göre bireysel, çevresel ve kişiler arası faktörler tükenmişliği açıklamaktadır. Bireysel Faktörler arasında cinsiyet, yaş ve yaşanan stres yer almaktadır. Genç yaşta bakım verenlerin daha çok duygusal tükenme yaşadığını gösteren araştırma sonuçları bulunmaktadır. Yaşı genç olan bakım verenler tükenmişlik için risk grubundadır. Genç bireylerin evde çocuk bakımı ve iş yerinde de işle ilgili sorumlulukları vardır ve bakım sürecindeki rol değişiminden yaşı büyük olan bakıcılardan daha çok etkilenmektedirler. Bakım ve diğer rollerine ilişkin görevleri yerine getirme konusunda sıkıntı yaşamaktadırlar. Bakım verenlerin yaşları arttıkça kendilerinin sağlık sorunları olma olasılığı da artmaktadır.

Duquette, Kérouac, Sandhu and Beaudet, profesyonel bakım verenler üzerinde yapılmış tükenmişlikle ilgili araştırmaları inceleyerek, üç kategorinin etkili olduğunu belirlemiştir. İlk kategori bireyin duygusal tükenmesiyle ilişkili olan örgütten kaynaklanan stres yaratan faktörlerdir. İkinci kategori birinci kategoriyle de etkileşen yaş, eğitim, çalışma durumu, cinsiyet gibi sosyodemografik değişkenlerdir. Üçüncü kategori koruyucu faktörler olarak adlandırılan profesyonel elemanların sosyal destek ya da baş etme biçimleri gibi faktörlerdir. Koruyucu faktörler bireyi tükenmişlikten korur ve stres yaratan faktörlerin etkisini düzenler. Doğru cevap C'dir.

Profesyonel bakım veren çalışanların kişilik özelliklerinin de yaşadıkları tükenmişliği etkileyen ögelerden olduğu belirtilmektedir. Değişime açık olmayanlar, olayları kontrol edemeyeceğine inananlar tükenmişlikte daha yüksek puanlar almışlardır. Profesyonel olarak bakım işini üstlenen kişilerin pasif, savunucu ve düşük benlik saygısına sahip olmaları da tükenmişlikle ilişkilidir. Bakım veren profesyonelin kaygılı, kırılgan, düşmanca tutumları da tükenmişliğe yardımcı olan bir faktördür, yani kendine güveni az olan ve başkalarına yönelik olumsuz duyguları fazla olan profesyoneller daha çok tükenmektedirler. Doğru cevap C'dir.

Tükenmişlik yaşayan bakım elemanı kendisini sürekli yorgun hisseder, daha önce tepki vermediği olaylara çabucak öfkelenebilir ya da hiç tepki vermeyebilir. İş arkadaşlarıyla ilişkileri bozulabilir. Bunlar arasında B seçeneğinde verilen "Aile ve çocuklarına karşı olan sorumluluklarını yerine getiremez" ifadesi bulunmamaktadır. Ancak, profesyonel bakım verenlerin aile ve çocuklarına karşı olan sorumluluklarının fazla olması da tükenmişlikle ilişkilidir. Doğru cevap B'dir.

İncelenen deneysel çalışmalarda en sık kullanılan müdahale çeşitleri davranışların pekiştireçlerle sürdürüldüğünü ileri süren davranışsal yaklaşım, davranış problemleriyle baş etmek için iletişim stratejilerinin öğretilmesine dayalı iletişim yaklaşımı, bireysel gereksinim ve yeteneklere odaklaşan kişi merkezli yaklaşım ve bakım elemanlarının yaşlıların duygularını anlama ve onaylamasına dayalı duygu odaklı yaklaşımdır. Bunlar arasında E seçeneğinde verilen "bütüncül yaklaşım" yer almamaktadır. Doğru cevap E'dir.

Felaketleştirme bir durum veya olaya hak ettiğinden daha fazla değer vermek ve bu durum ya da olayı olduğundan daha olumsuz olarak değerlendirmektir. Felaketleştirme tarzındaki düşünce hatalarını da değiştirmek yararlı olacaktır. Felaketleştiren bireyler bir durumda meydana gelebilecek en kötü olasılığı akıllarına getirirler. Felaketleştirme, tükenmişliğin azaltılmasında örgütlere yönelik değil, birey odaklı müdahaleler arasında yer almaktadır. Doğru cevap C'dir.

Tükenmişlik kavramını ilk tanımlayanlardan birisi olan Herbert Freudenberger, bir psikiyatrist olarak çalıştığı klinikte, gönüllü çalışan bireylerde gözlediği iş yerine ait olma duygusunun, yani bağlılığın azalması, çalışmaya karşı isteğin kaybolması ve hizmet götürdüğü kişilere karşı duyarsızlaşma şeklinde gözlenen belirtileri adlandırmak için bu kavramı kullanmıştır.

Freudenberger ile aynı dönemde, Christina Maslach’ın tükenmişlik kavramından bahsettiği görülmektedir. Fakat Maslach, tükenmişlik kavramını, duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarının azalması şeklinde üç bileşene dayalı olarak açıklamıştır.

Dolayısıyla doğru cevap A şıkkıdır.

Christina Maslach, tükenmişlik kavramını, duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarının azalması şeklinde üç bileşene dayalı olarak açıklamıştır. 

Dolayısıyla doğru cevap A şıkkıdır.

Christina Maslach, tükenmişlik kavramını, duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarının azalması şeklinde üç bileşene dayalı olarak açıklamıştır.

Dolayısıyla doğru cevap C şıkkıdır.

Profesyonel bakım verenler üzerinde yapılmış tükenmişlikle ilgili araştırmalar doğrultusunda, profesyonel bakım hizmeti verenlerin duygusal tükenmesine neden olan faktörler üç kategoriye ayrılmıştır. İlk kategori bireyin duygusal tükenmesiyle ilişkili olan örgütten kaynaklanan stres yaratan faktörlerdir. İkinci kategori birinci kategoriyle de etkileşen yaş, eğitim, çalışma durumu, cinsiyet gibi sosyo-demografik değişkenlerdir. Üçüncü kategori koruyucu faktörler olarak adlandırılan profesyonel elemanların sosyal destek ya da baş etme biçimleri gibi faktörlerdir.

İş yerlerinde tükenmişlik stresin bir türü olarak tanımlandığı için iş yükünün artması, rollerdeki belirsizlik, rol çatışmaları, zaman baskısı, iş yerindeki kaynakların yetersizliği, yönetimin çalışanları desteklememesi gibi faktörlerin çalışanların stresini ve tükenmişliğini arttırdığı ileri sürülür. Bunlar örgütten kaynaklanan stres yaratan faktörlerdir. Oysa bakım veren personelin yaşı ve eğitim durumu sosyo-ekonomik değişkenlerdir.

Bu sebeple, doğru cevap B şıkkıdır.

Bu müdahale biçiminde çalışan kişinin yaşlılara yönelik algılarının ele alınması, kendi çalışma yaşamıyla ilgili beklenti ve amaçlarının gözden geçirilmesi ve kaygılarının azaltılmasına yönelik çalışmalar yapılır. Burada odak noktası çalışandır, yani doğrudan personelle ilgilenme söz konusudur. 

Bu bilgilere göre, I. maddede verilen ifade yanlıştır. Çünkü bu müdahale biçiminde bakım alan yaşlıya değil, bakım veren personele odaklanılır ve onun yaşadığı tükenmişlik iyileştirilmeye çalışılır. 

III. ve IV. maddede verilen ifadeler de yanlıştır. Çünkü bu ifadeler, profesyonel bakım verenlerin tükenmişliğinin azaltılmasına yönelik örgütsel düzeydeki müdahalelerdir. 

Dolayısıyla doğru cevap C şıkkıdır.

Felaketleştirme; bir durum veya olaya hak ettiğinden daha fazla değer vermek ve bu durum ya da olayı olduğundan daha olumsuz olarak değerlendirmektir.

Dolayısıyla, doğru yanıt E şıkkıdır.

Yurt dışında bakım evlerinde çalışan personelin tükenmişliğinin azaltılmasıyla ilgili birçok araştırma yapılmaktadır. Bu araştırmalar sonucunda personelin tükenmişliğinin azaltılmasında etkili ve yararlı olduğu belirlenen müdahale türleri farklı özellikler taşıyan huzur evlerinde kullanılmaktadır.

Bu müdahale türleri arasında davranışların pekiştireçlerle sürdürüldüğünü ileri süren yaklaşım, davranışsal yaklaşımdır. Davranış problemleriyle baş etmek için iletişim stratejilerinin öğretilmesine dayalı yaklaşım iletişim yaklaşımı iken;  bakım elemanlarının yaşlıların duygularını anlama ve onaylamasına dayalı yaklaşım ise duygu odaklı yaklaşımdır. 

Duygusal tükenme ve duyarsızlaşma ise Christina Maslach'ın tükenmişlik modelini oluşturan üç farklı bileşenden ikisinin adıdır.  Duygusal tükenme, tükenmişliğin en kritik ve belirleyici boyutu olarak ifade edilmektedir. Duyarsızlaşma, hizmet götürülen kişilere karşı katı, soğuk, ilgisiz ve olumsuz bir tutum sergilemeyle kendini gösterir.

Bu sebeple, doğru cevap A şıkkıdır.

Yurt dışında bakım evlerinde çalışan personelin tükenmişliğinin azaltılmasıyla ilgili birçok araştırma yapılmaktadır. Bu araştırmalar sonucunda personelin tükenmişliğinin azaltılmasında etkili ve yararlı olduğu belirlenen müdahale türleri farklı özellikler taşıyan huzur evlerinde kullanılmaktadır.

Bu müdahale türleri arasında davranışların bakım elemanlarının yaşlıların duygularını anlama ve onaylamasına dayalı duygu odaklı yaklaşımdır. 

Davranış problemleriyle baş etmek için iletişim stratejilerinin öğretilmesine dayalı yaklaşım iletişim yaklaşımı iken;  bireysel gereksinim ve yeteneklere odaklaşan kişi merkezli yaklaşım ise kişi merkezli yaklaşımdır. 

Duyarsızlaşma ise Christina Maslach'ın tükenmişlik modelini oluşturan üç farklı bileşenden birinin adıdır. Duyarsızlaşma, hizmet götürülen kişilere karşı katı, soğuk, ilgisiz ve olumsuz bir tutum sergilemeyle kendini gösterir.

Bu sebeple doğru cevap C şıkkıdır.

Davranış problemleriyle baş etmek için iletişim stratejilerinin öğretilmesine dayalı yaklaşım iletişim yaklaşımıdır. 

Bireysel gereksinim ve yeteneklere odaklanan yaklaşım kişi merkezli yaklaşım iken; bakım elemanlarının yaşlıların duygularını anlama ve onaylamasına dayalı yaklaşım ise duygu odaklı yaklaşımdır. 

Dolayısıyla, doğru cevap A şıkkıdır.