YAŞLILARDA ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ II

Öznel iyi oluş kavramı yaşam doyumu, olumlu duygular ve düşük düzeyde olumsuz
duygular olmak üzere üç temel ögeyle birlikte açıklanmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Psikolojik İyi Oluş Yaklaşımı, olumlu psikolojik işlevsellik olarak nitelendirilen
altı farklı psikolojik boyutla iyi oluşu tanımlamıştır: (1) diğerleri ile olumlu ilişkiler,
(2) çevresel hâkimiyet, (3) kendini kabul, (4) özerklik, (5) kişisel gelişim ve büyüme,
(6) yaşam amacı. Doğru cevap B'dir.

Davranışsal özerklik kavramıyla, bireyin karar verme süreci ve sonrasındaki bireyin
seçimleri vurgulanmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Ayten Hanım hayatındaki en belirleyici olan değerlerden birinin ‘elalem ne der’ olduğunu belirtmektedir. Bu Öz Belirleme Kuramında konu edinilen değer özerkliği boyutuna bir örnektir. Doğru cevap C'dir.

Bakım verenin ilişkilerinin önemini vurgulayan ve Carbonneau, Caron ve Desrosiers tarafından geliştirilen modele göre öz belirleme yaklaşımındaki ilişkilerin niteliği ve yeterlik gereksinimi vurgulanmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Rol gelişimi görüşü, insanların aldıkları farklı rollerden yararlandığını, enerjilerini
rollere göre düzenleyebildiğini, üstlenilen rollerden birinde başarısızlık söz konusu
olduğunda, burada oluşan kayıpları diğer roldeki kazanımlarıyla ödünleyebildiğini ileri
sürmektedir. Doğru cevap B'dir.

Bakım veren yakınların gereksinimleri dört temel kategoride toplanmaktadır: bilgi ve eğitim gereksinimi, profesyonel destek, etkili iletişim ve yasal ve maddi destek. Doğru cevap D'dir.

Yaşlı yakınlarına yönelik müdahale programları bilgi verici, destek sağlayıcı, gün içerisinde bakıma ara verme gibi değişik amaçlarla yapılmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Pozitif psikoloji stratejileri, bireylerde olumlu duyguları, davranışları, düşünceleri geliştirmeyi amaçlayan istemli eylemler olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Keyfini çıkarmayı arttırmak için önerilen stratejiler arasında başkalarıyla paylaşma, hatıra oluşturma, kendini kutlama ve şükretme yer alır. Doğru cevap E'dir.

Psikolojik İyi Oluş Yaklaşımı, olumlu psikolojik işlevsellik olarak nitelendirilen altı farklı psikolojik boyutla iyi oluşu tanımlamıştır: (1) diğerleri ile olumlu ilişkiler, (2) çevresel hâkimiyet, (3) kendini kabul, (4) özerklik, (5) kişisel gelişim ve büyüme, (6) yaşam amacı. Diğerleriyle olumlu ilişkiler, kişinin diğerleriyle sıcak ilişkiler ge­liştirmesi ve sürdürmesi, empati ve yakınlık kurabilmesi ve diğerlerinin mutluluğuyla ilgilenmesiyle ilgiliyken; çevresel hâkimiyet bireyin kendisini ve çevresini etkin bir şe­kilde yönetme yeteneğidir. Kendini kabul, bireyin kendisini ve yaşamını olumlu ola­rak değerlendirmesidir. Özerklik, kişinin sosyal çevresinde bireyselliğini elde etmek için kişisel özerklik araması, sosyal baskıya rağmen düşünce ve davranışlarını kendi standartlarına göre düzenleyebilmesidir. Yaşam amaçları, kişinin yaşamının anlamı ve yaşam amaçları olmasını; kişisel gelişim, kişinin kapasitesinin farkında olmasını, yete­neklerini geliştirme çabasını, yaşantılara açık olmasını içermektedir.

Aile üyelerine, yakınlarına bakım veren kişilerle yapılan görüşmeler sonucunda bireyin yaşam olaylarıyla başetmesini ve iyi olu­şunu arttırmasını sağlayan dört konu olduğu belirlenmiştir: bedensel sağlık, duygusal sağlık, anlamlı etkinliklere katılma, yeni beceriler öğrenme ve son olarak sosyal des­tek.

Çalışma yaşamı da bireyin yaşam amaçlarıyla doğrudan ilişkilidir. Hem ev dışında çalışmak hem de bir aile üyesine bakmak bireylerde çatışma ve gerilime ya da bütün ek yüklere rağmen kendisini iyi hissetmesine de yol açabilir. Orta yaşlarında bakım verme işini üstlenen çalışan bireylerin iki sorumluluk alanıyla baş etme ve bu alanlar arasında denge kurma çabaları sandviç duygusu olarak tanımlanmaktadırlar.

Hatıra Oluşturma: Olumlu olaylar yaşamak ve bunları hatırlamak için zihninize yerleştirmek yararlıdır. Aile üyeleri geçmişi yaşlıyla birlikte hatırlayabilir, olaylar üzerinde birlikte konuşabilir. Yaşanılan deneyimin zihinde canlandırılması iyi oluş için çok etkilidir. İkinci yararlı bir teknik ise anıların, anlık yaşantıların yazıya dökülmesidir.

Mutlu olan kişilerde görülen özellikler; aktif olma, sosyalleşme, anlamlı işler yaparak üretken olma, işleri planlama ve organize, hareket etme, endişelenmeyi bırakma, gerçekçi beklenti ve istekler, iyimser düşünmeyi geliştirme, şu ana odaklanma, sağlıklı kişilik geliştirme, dışa dönük ve sosyal olma, kendin olma, olumsuz duygu ve düşünceleri azaltma, yakın ilişkiler kurma, mutluluğa değer vermedir.

Yaşlı Bakımı Verenlere Yönelik Bilgi Verici Eğitim Grupları: Psiko-eğitim programları dünyada yaygındır ve yaşlanan akrabalarına bakım verme ile karşılaşan evlat ve eşlerin gereksinim duyduğu bilgiyi karşılamaya yöneliktir. Programlar doğal yaşlanma süreci, kronik hastalıklar, toplum kaynakları, yaşlıların davranış problem­leriyle baş etmek için davranış yönetimi, iletişim becerileri gibi konuları kapsar.

Etkili iletişim konusunda bilgi alabilecekleri kaynaklara gerek duymaktadırlar. Yaşlı aileleri tarafından, bakım web sitelerinin yoluyla profesyonellerle etkili iletişim kurmanın önemi belirtilmiştir. Yaşlı yakınlarının bakım sağlayan profesyonellerle iş birliği ve yaşlı kişilerle nasıl sağlıklı ilişki kuracakları hakkında iletişimle ilgili bilgi gereksinimleri bulunmaktadır.

Ülkemizde yapılan bir araştırmada da bakım verenlerin neredeyse yarısının bilgiye ge­reksinim duyduğu, gereksinim duyulan bilgi alanlarının sırasıyla öz bakım uygulamaları, davranış değişikliği ile baş etme ve gereksinimleri planlama olduğu belirlenmiştir. Başka bir araştırmada da boşaltım, beslenme ve ilaçlarına ilişkin bil­gi gereksinimi yoğun bir şekilde karşımıza çıkmaktadır. Araştırma sonuçları ülkemizde de yaşlı yakınlarının hasta bakımına ilişkin bilgiye gereksinim duyduklarını göstermektedir. Ülkemizde yaşlıya bakım verenlerin 50 yaş üstü olduğu ve sağlık hizmetlerinin hasta ve yakınını bilgilendirmeye ağırlık vermediği göz önüne alındığında bilgiye duyulan gereksinimin fazla olduğu söylenebilir.

Öz Belirleme Kuramı’nda öne sürülen bir diğer psikolojik ihtiyaç olan yeterlik bir işi yapmak için güce, bilgiye, yeteneğe sahip olduğuna inanmadır.

Öznel iyi oluş kavramı yaşam doyumu, olumlu duygular ve düşük düzeyde olumsuz duygular olmak üzere üç temel ögeyle birlikte açıklanmaktadır. Öznel iyi oluş içerisindeki bu üç temel yön kendi içlerinde farklı bölümlere ayrılmaktadır. Yaşam doyumu, hoş vakit geçirme, aşk, evlilik, arkadaşlık vb. yaşamın doyum alınabilecek yanlarını anlatmaktadır. Olumlu duygular; hoşlanma, gurur, bağlılık, sevinç ve haz gibi duyguları kapsamaktadır. Olumsuz duygular ise utanç, suçluluk, üzüntü, kızgınlık ve kaygı gibi rahatsız edici olabi­len duyguları içermektedir.