YAŞLILARDA ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ II

Yaşam sürecinde gelişen kişisel özellikler olarak tanımlanan psikolojik sağlamlık, son zamanlarda baş etme, hayatta kalma, zor durumların üstesinden gelme yeteneği olarak ele alınmaktadır. Daha geniş bir bakış açısıyla psikolojik sağlamlık, zorluklarla, stresle ve kayıplarla mücadele etme becerisi, sıkıntılı koşullar altındayken gösterilen içsel ve dışsal uyum, hoşa gitmeyen hayat olayları ya da yaşanan stresle başa çıkma ve bu olumsuz du- ruma uyum sağlama becerisi olarak tanımlanmaktadır.

Kişiler arası ilişki tarzı, bireyin çeşitli ilişki ve durumlarda sergilediği genel davranış eğilimi ve kişilik örüntüsünü temsil etmektedir. Ketleyici ilişki tarzı gibi olumsuz kişiler arası ilişki tarzları, bireylerin hayat kalitesini ve yaşam doyumunu olumsuz yönde etkilemekte, ilişkilerinde çatışma ve sorun yaşamalarına zemin hazırlamaktadır. Besleyici ilişki tarzı gibi olumlu ilişki tarzları da, bireylerin yaşam kalitesini ve yaşam doyumunu olumlu etkilemekte, ilişkilerinde çatışma yaşadıklarında olumlu çözümler bulmalarını sağlamaktadır.

Ketleyici ilişki tarzı, kişiler arası ilişkilerde saygı ve empatiden yoksun, karşılıklı çıkar ve üstünlük kurmaya dayanan bir ilişki tarzıdır. Ketleyici ilişki tarzına sahip olan kişiler, karşısındakinin görüşlerini dikkate almaz, insanlara sözle sataşır, kendini kolayca kaybedip öfkelenir, başkalarıyla alay eder, kendini başkalarından üstün görür ve her fırsatta bunu göstermekten çekinmezler.

Besleyici ilişki tarzı, karşılıklı saygı ve empatiye dayalı bir ilişki tarzıdır. Besleyici iliş- ki tarzını benimseyenler, istek ve ihtiyaçlarını karşısındakine açıkça beli eder, ona saygı duyduğunu ve onu kabullendiğine ilişkin mesajlar verir, neşeli ve yapıcı şakalar yapar, otomatik tepkilerini erteleyebilir ve kendini kaybetmeden, düşünce ve duygularını dürüstçe paylaşabilir ve yapıcı konuşabilir. Besleyici ilişki, karşılıklı anlayışla sağlanırken, ketleyici ilişkide zorlama, yönetme isteği ve baskı vardır. Dolayısıyla besleyici ilişki tarzları bireylerin birbirlerini daha iyi anlamalarına yardımcı olurken, ketleyici ilişki tarzları tam tersi bir etki yaratarak sağlıklı bir ilişki sürdürmeyi güçleştirmektedir

Sosyal bir varlık olan insanoğlu, yaşam boyu sosyal desteğe ihtiyaç duymaktadır. Sosyal destek, bireye; aile, arkadaş, komşular ve kurumdan sağlanan fiziksel ve psikolojik bir yardım olarak tanımlanır. Sosyal destek, bireylerin sevgi, şefkat, yeterlik, benlik saygısı, bir gruba ait olma gibi sosyal gereksinimleri karşılayarak fizik ve ruh sağlığını olumlu bir biçimde etkilemektedir.

Bireyin ailesi, arkadaşları, komşuları, iş arkadaşları, akrabaları, bireyin içinde yaşadığı toplum ve uzman kimseler, o bireyin sosyal destek kaynaklarını oluşturmaktadır. Sosyal destek kaynaklarının bireylere maddi, duygusal ve zihinsel destekler gibi farklı şekillerde yardım sağladığı belirtilmiştir.

Kendine bakım davranışları, aile üyeleri ve profesyonel bakıcıların, bir uzman desteği olsun ya da olmasın sağlığı geliştirme ve koruma, hastalıkları önleme, hastalıkların üstesinden gelebilme etkinlikleri ya da yeterlikleridir (WHO, 2009). Kendine bakım davranışları sağlığı geliştirme etkinlikleri, beslenme, fiziksel etkinlik ve sağlık sorumluluğu ve ilaç alma, randevu tutma gibi hastalığın kontrolü ve önleme etkinlikleridir.

Bakıcıların hissettikleri stres düzeyleri, kendine bakım davranışlarını etkilemektedir. Konuyla ilgili yapılan bir çalışmada, bakıcıların algıladığı stres düzeyi ve kendine bakım davranışları arasında ilişki bulunmuştur. Stres düzeyleri yüksek olan bakıcıların daha az fiziksel etkinlik yaptıkları ve daha az diyete uydukları görülmüştür.

Bireyin kendini diğer bireyin yerine geçici olarak koyarak onu anlaması ve bunu ona hissettirmesi empati olarak adlandırılır. Ayşe hanım, Suna hanımın yerine kendini koymuş ve onu anlamaya çalışmştır.

Mizah; olayların komik yönlerine odaklanarak olduğundan farklı görmemize, böylece başa çıkma gücümüzü kullanmamıza ortam yaratan özelliktir.

Yaşlı bakımı yapan kişilerin çevrelerindeki kişilerden destek almaları sosyal destek kaynakları olarak düşünülebilir ancak tüm vaktini yaşlı kişiye ayırmaları bakıcının stresle başa çıkmasını güçleştirecektir.

Geleneksel kültürlerde aile bağları kuvvetli olduğundan yaşlı bakımı genellikle aile üyeleri tarafından sağlanır.Bireysel kültürlerde kültürel aktarımın nesiller boyu devam etmesinden çok bireylerin gelişimlerine önem verilir. Bu kültürdeki bireyler, birbirlerinin gelişimlerini desteklemek­ten sorumludurlar. Yaşlıların bakımı geleneksel kültürlerde olduğu gibi aile üyeleri tara­fından birncil görev olarak algılanmaz. Bu nedenle yaşlıların bakımı, aile üyelerinin kişisel gelişimini engelleyeceği düşüncesiyle yaşlıların kendi talepleriyle kurumlarda yapılır.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Besleyici ilişki tarzı, karşılıklı saygı ve empatiye dayalı bir ilişki tarzıdır. Besleyici iliş­ki tarzını benimseyenler, istek ve ihtiyaçlarını karşısındakine açıkça beli eder, ona saygı duyduğunu ve onu kabullendiğine ilişkin mesajlar verir, neşeli ve yapıcı şakalar yapar, otomatik tepkilerini erteleyebilir ve kendini kaybetmeden, düşünce ve duygularını dü­rüstçe paylaşabilir ve yapıcı konuşabilir.

Doğru cevap E şıkkıdır.

Ketleyici ilişki tarzı, kişiler arası ilişkilerde saygı ve empatiden yoksun, karşılıklı çıkar ve üstünlük kurmaya dayanan bir ilişki tarzıdır. Ketleyici ilişki tarzına sahip olan kişiler, karşısındakinin görüşlerini dikkate almaz, insanlara sözle sataşır, kendini kolayca kay­bedip öfkelenir, başkalarıyla alay eder, kendini başkalarından üstün görür ve her fırsatta bunu göstermekten çekinmezler. Cevap B'dir.

Beş Faktör Kişilik Kuramı’na göre kişilik özellikleri; dışa dönüklük, içe dönüklük, yumuşak başlılık, nörotizm, öz denetim ve gelişime açıklık olarak adlandırılmaktadır.

Dışa dönük insanlar sosyal, aktif, konuşkan, kişi odaklı, iyimser ve heyecan arama özellikleri sergilemektedirler.

Nörotizm kişilik özelliği, depresif ve hüzünlü olma, gerginlik, kaygılı olma, sıklıkla duygusal iniş çıkışlar yaşama, tedirginlik, huzursuzluk ve sabırsızlık gibi kişilik özelliklerini kapsamaktadır.

Nörotik kişilik özelliğine sahip kişilerin, bakıcı tükenmişliği ve depresyonu sıklıkla yaşadıkları, dışa dönük ve yumuşak başlı kişilik özelliğindeki kişilerin bu sorunları daha az yaşadıkları belirtilmektedir.

Kendilik değeri, bireyin sahip olduğu özellikleri değerlendirmesi sonucu kendine yönelik hissettiği duygudur.

Empati, bireyin kendini diğer bireyin yerine geçici olarak koyarak onu anlaması ve bunu ona hissettirmesi sürecidir.

Ketleyici ilişki tarzına sahip olan kişiler, karşısındakinin görüşlerini dikkate almaz, insanlara sözle sataşır, kendini kolayca kaybedip öfkelenir, başkalarıyla alay eder, kendini başkalarından üstün görür ve her fırsatta bunu göstermekten çekinmezler.

Bakıcıların kullandıkları dört başa çıkma tepkisi, aktif başa çıkma, olumlu yeniden yapılandırma, kabul etme ve inkar etmedir.

Zihinsel destek, bireye kişisel ve çevresel birtakım sorunlarla ilgili olarak bilgi, yol gösterme ve rehberlik etme gibi davranışları kapsamaktadır.

Ben dili, kişilerin birbirlerine yönelik mesajlarını, karşı tarafı suçlamadan, kendi duygu ve düşüncelerini aktararak iletme yoludur.