YAŞLILARDA ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ II

Dışa dönüklük, sosyal etkileşim ve aktivitelere eğilim anlamına gelmektedir. Dışa dönük kişilik özelliği, enerjik, konuşkan, sıcakkanlı, heyecanlı, coşkulu ve sosyal olma gibi özelliklerden oluşmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Nörotizm kişilik özelliği, depresif ve hüzünlü olma, gerginlik, kaygılı olma, sıklıkla duygusal iniş çıkışlar yaşama, tedirginlik, huzursuzluk ve sabırsızlık gibi kişilik özelliklerini kapsamaktadır (Bacanlı ve diğerleri, 2009; Benet-Martinez ve John, 1998). Nörotik kişiler, genellikle anksiyete, depresyon, kızgınlık, sıkıntı gibi olumsuz duygular ve mantıklı olmayan düşünceler ve başa çıkma mekanizmalarında yetersizlik hissetmektedirler. Doğru cevap D'dir.

İyimser ve kötümser kişilik özelliklerine sahip kişilerin, stres verici olaylara ilişkin tepkilerini karşılaştıran araştırma bulguları, iyimserlerin daha çok problem odaklı başa çıkma stratejilerini kullandıklarını, eğer problem odaklı başa çıkma stratejisini kullanmak olanaklı değilse durumu kabul etme, mizahı kullanma ve duruma farklı yorumlar getirme gibi duygu odaklı başa çıkma stratejilerine yöneldiklerini göstermiştir. Buna karşın, kötümserlerin, problemi çözmek için yapılabilecek bir şeyler olup olmadığına bakmaksızın, ilgili hedeflerle zihinsel ve davranışsal olarak meşgul olmama ve durumu açıkça inkâr etme gibi çabalarla stresle başa çıkmaya çalıştıkları belirtilmektedir (Scheier, Carver ve Bridges, 1994; Akt. Türküm, 2000). Doğru cevap D'dir.

Kendilik değeri, bireyin sahip olduğu özellikleri değerlendirmesi sonucu kendine yönelik hissettiği duygudur. Doğru cevap B'dir.

Empati, karşıdaki kişinin duygu ve düşüncelerin anlaşılması için yapılırken sempati ise karşıdaki kişiyle özdeşim kurmak, yandaş olmak ve hak vermek için yapılır. Doğru cevap E'dir.

Bakıcıların kullandıkları dört başa çıkma tepkisi, aktif başa çıkma, olumlu yeniden yapılandırma, kabul etme ve inkar etmedir. Doğru cevap E'dir.

Geleneksel kültürlerde kadın bakıcıların, yaşlı anne-babasına ya da eşine bakmak yerine kendi isteklerine zaman ayırmaları bencillik, suçluluk ve utanç duyguları hissettirmektedir (Weinblatt ve Navon, 1995). Doğru cevap C'dir.

Bireysel kültürde, kültürel aktarımın nesiller boyu devam etmesinden çok bireylerin gelişimlerine önem verilir. Bu kültürdeki bireyler, birbirlerinin gelişimlerini desteklemekten sorumludurlar. Doğru cevap C'dir.

Bakıcının fiziksel sağlığının bakıcılıktan dolayı oluşan stres ve sonuçları arasında aracı
olduğu ifade edildiği gibi, bakıcılık stresi sonucu yaşandığı da belirtilmektedir. Yapılan
çalışmalar; kalp krizi, kalp hastalıkları, diabet ve artrit gibi kronik fiziksel rahatsızlıkların bakıcılarda iki kat fazla görüldüğünü belirtmektedirler (Ho ve diğerleri, 2005 ). Doğru cevap D'dir.

Uyumlu, sakin, kendiyle ve çevreyle barışık, hobileri ve meşguliyetleri olan yaşlılarla birlikte yaşamak ve bakım vermek daha kolay görünmektedir. Bunun aksine kendisiyle ve diğerleriyle barışık olmayan, geçinemeyen, asabi, sürekli otorite kurmak isteyen yaşlılara bakım vermek oldukça stres verici olduğu gibi bakım verenlerin hayatını da yaşam kalitesini de zorlaştırmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Dışa dönüklük, sosyal etkileşim ve aktivitelere eğilim anlamına gelmektedir. Dışa dönük kişilik özelliği, enerjik, konuşkan, sıcakkanlı, heyecanlı, coşkulu ve sosyal olma gibi özelliklerden oluşmaktadır. Dışa dönük insanlar sosyal, aktif, konuşkan, kişi odaklı, iyimser ve heyecan arama özellikleri sergilemektedirler. Dışa dönük bireyler insanlarla kolay ilişki kurabilen, insanlarla olmayı seven, iş birliğine yat­kın, sempatik bireyler olarak değerlendirilmektedir. Dışa dönük bakıcılar, yaşlıyla iletişim kurarak onun hoşça zaman geçirmesini sağlarken kendileri de geniş sosyal çevrelerinden kolaylıkla destek alabilme özelliğindedirler.

Yumuşak başlılık, iyi kalpli, iyi huylu, nazik, saygılı, ince, güvenli, yardımsever, ba­ğıslayıcı, esnek, açık kalpli, saf ve dürüst olarak tanımlanmaktadır (Bacanlı ve ark., 2009). Yumuşak başlılık düzeyi yüksek olan bireyler diğer insanları seven, verici ve merhametli bireyler olarak değerlendirilmektedir (Somer ve ark., 2002). Bakıcılıkta yumuşak başlılı­ğın tükenmişliği azalttığı bilinmektedir (Melo ve diğerleri, 2011). Yumuşak başlılık düzeyi düşük olan bireyler ise kindar, kibirli, inatçı, rekabetçi, geçimsiz, uzlaşması zor bireyler olarak değerlendirilmektedir (Bacanlı ve ark., 2009; Costa ve McCrae, 1995). Yumuşak başlılık özelliği düşük bakıcılar, hastalarla iş birlikçi bir ilişki kurmakta güçlük yaşayabil­mektedirler. Bu bağlamda Cevap B'dir.

A tipi davranış biçimine sahip bireyler, agresif, sabırsız ve işlerine düşkündürler. Pek çok güdüye sahiptir ve mümkün olduğu kadar çok kısa sürede mümkün olduğu kadar başarılı olmak istemektedirle. Cevap E'dir.

Kendilik değeri, bireyin kendine yönelik geliştirdiği olumlu ya da olumsuz olarak varsa­yılan bir tutum, görüş, davranış olarak ele alınmaktadı. Cevap C'dir.

Yaşlı bakımıyla ilgilenen bakıcılar ve bakıcı olmayan kişilerin karşılaştırıldığı bir ça- lışma, bakıcıların genel sağlık problemleri konusunda daha fazla risk taşıdıkları, psiko- lojik sağlıklarının olumsuz etkilendiği, hayata daha olumsuz ve daha öfkeli baktıklarını ortaya koymuştur (Vitaliano, Zhang ve Scanlan, 2003). Bir taraftan da çalışmalar, uzun süreden beri yaşlı aile üyelerine bakım veren kişilerin, bakıcılık rolüyle ilgili doyum ve huzur duydukları, yeterlilik, başarı ve ustalık duygularında artış olduğu, yaşamı anlamlı ve amaçlı buldukları, kişisel büyüme gerçekleştirdikleri ve yaşlıyla ilişkilerinin kalitesinin arttığını vurgulamaktadırlar

Kişilik, bireyin doğuştan getirdiği ve yaşantı sonucu kazandığı, onu diğer bireylerden ayıran özelliklerin tamamı olarak tanımlanabilir. Kişilik, bireyin farklı durumlarda ortaya koyduğu davranışları açıklayan, sürekliliği olan, kişiler arası, duygusal, motivasyonel, deneyime dayalı etkileşim tarzı olarak tanımlanmıştır. Kişiliği açıklayan Beş Faktör Kişilik Kuramı, A/B tipi kişilik özellikleri, iyimserlik-kötümserlik kişilik özellikleri gibi farklı yaklaşımlar vardır.

Beş Faktör Kişilik Kuramı, “özellik yaklaşımına” dayanmaktadır ve kişiliğin ölçülmesinde bireylerin kendilerini ve diğerlerini tanımlamada kullandıkları “sıfatlardan” yararlanmaktadır.

Yumuşak başlılık, iyi kalpli, iyi huylu, nazik, saygılı, ince, güvenli, yardımsever, bağıslayıcı, esnek, açık kalpli, saf ve dürüst olarak tanımlanmaktadır. Yumuşak başlılık düzeyi yüksek olan bireyler diğer insanları seven, verici ve merhametli bireyler olarak değerlendirilmektedir. Bakıcılıkta yumuşak başlılığın tükenmişliği azalttığı bilinmektedir. Yumuşak başlılık düzeyi düşük olan bireyler ise kindar, kibirli, inatçı, rekabetçi, geçimsiz, uzlaşması zor bireyler olarak değerlendirilmektedir. Yumuşak başlılık özelliği düşük bakıcılar, hastalarla iş birlikçi bir ilişki kurmakta güçlük yaşayabilmektedirler.

Nörotizm kişilik özelliği, depresif ve hüzünlü olma, gerginlik, kaygılı olma, sıklıkla duygusal iniş çıkışlar yaşama, tedirginlik, huzursuzluk ve sabırsızlık gibi kişilik özelliklerini kapsamaktadır. Nörotik kişiler, genellikle anksiyete, depresyon, kızgınlık, sıkıntı gibi olumsuz duygular ve mantıklı olmayan düşünceler ve başa çıkma mekanizmalarında yetersizlik hissetmektedirler. Bu kişiler sıklıkla karmaşık duygularla uğraşmak zorunda olduklarından, daha çok kurun- tulu düşünceler ve düşmanca tepkiler gibi uygun olmayan başa çıkma mekanizmalarına başvurmaktadırlar. Nörotik kişiler, belirsiz çevresel koşullarda olumsuz değerlendirmeler yapma eğilimindedirler. Bu kişilik özelliğinde bakıcılar hasta- lara sabırsız, öfkeli ve rahatsız edici şekilde yaklaşmakta ve hasta ile oluşan problemleri görmezden gelerek ya da çevreyle ilgili belirsiz durumlarda karşı çıkarak baş etme eği- limindedirler. Ayrıca nörotik kişilik özelliğindeki kişiler, kendi kaygılarını, olumsuz düşüncelerini çevresindekilere de bulaştırma eğilimindedirler. Bu nedenle nörotik bakıcıların hasta davranışlarıyla başa çıkmada daha uyumsuz stratejiler kullandıkları ve daha yüksek düzeyde depresyon ve tükenmişlik yaşadıkları belirtilmiştir

A tipi kişilik özelliğindeki kişiler, enerjik, sabırsız, rekabeti
seven, saldırgan ve düşmanca duygulara sahipken, B tipi kişilik özelliğindeki kişiler ise daha rahat, dengeli ve uzlaşmacı tavır içindedirler.

Kendilik değeri, bireyin kendine yönelik geliştirdiği olumlu ya da olumsuz olarak varsayılan bir tutum, görüş, davranış olarak ele alınmaktadır. Bu görüş, kişinin kendi değerine ya da yeterliliğine ilişkin sahip olduğu inançtan kaynaklanmaktadır. Kendilik değeri, insanların kendilerine ve hayata bakış açılarını, olaylar karşısındaki tavırlarını ve davranışlarını belirleyen en önemli kişilik özelliklerinden biridir. Bu özellik kişiliğin ve sosyal uyumun en önemli belirleyicilerindendir. Pek çok kuramcı, kişinin kendisine ve çevreye yönelik düşünce ve davranışlarının, kendisi hakkındaki görüş ve duygularından etkilendiğini kabul etmektedir.