YAŞLILARDA ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ II - Deneme Sınavı - 1

Nesnel yük; ailenin, yaşlının durumuna bağlı olarak yapmakta zorlandığı günlük işlerine yardımcı olma, ulaşım gibi vakit ayırmayı gerektirecek durumlar ile gelir kaybı ve sosyal etkinliklerin kısıtlanmasına yol açacak yaşam düzenindeki değişimlerdir.

Sosyo-kültürel içerikle ilgili stres kaynakları ise bakıcılıkla ilgili inançlar ve beklentiler, ulaşılabilen kaynaklar, programlar, engeller, erişimler ve fırsatlar diğer stres kaynaklarıdır.

Öznel yükle yaşlıyla ilgili olarak yaşanan öznel sıkıntı düzeyi, üzüntü, kaygı, bitkinlik gibi duygusal tepkiler anlatılmak istenilmektedir. Bakım gerektiren durumların farklı özellikleri incelendiğinde bakım gerektiren durumun özelliklerinin ve bakım sağlayan kişiden kaynaklanan faktörlerin bakım verenin yükünde etkili oldukları görülmektedir.

Subjektif stres kaynakları, bakım verenlerin rol yüklenmesi, bakım verenlerin rol esareti, yakınlığın kaybıdır.

Bakım verenin yaşı, etnik kökeni, cinsiyeti, yaşlıya olan yakınlığı, bakım vermeye gönüllü olup olmaması, eğitim durumu, ekonomik yapısı, hastalığının olup olmaması, baş etme yetenekleri, inançları, sosyal desteği, yaşadığı toplumun kültürel özellikleri bakım verene ait faktörler arasında sayılabilir.

Bakım verenlerin rol yüklenmesi, bakım vermeyle ilgili görev ve sorumlulukların yaşlı bakımıyla ilgilenen kişiler tarafından aşırı yüklenmesi sonucu hissedilen içsel yaşantılardır

Bakım yükünün yaşlılardan kaynaklandığı bilişsel yetersizlikler; yaşlının düşünme, konuşma ve anlama gibi zihinsel faaliyetleri gerçekleştirememesi şeklindedir.

Yakınlığın kaybı; yaşlının bilişsel bozukluğu nedeniyle yakınlarını hatırlamaması sonucu oluşur. Bilişsel bozukluğu olan hastalarda hafıza kayıplarıyla birlikte kişilik ve davranışlarda da değişim gerçekleşir.

İkincil stres kaynakları; aile ilişkilerinin bozulması, iş çatışması, iş kaybı, mali sorunlar ve intrapsişik stres kaynakları olarak gruplandırılır.

Schulz ve Salthouse’un Stres ve Başa Çıkma Modeli: Schulz ve Salthouse (1999) tarafından bakıcılara yönelik olarak geliştirilmiştir. Bu stres modeli, bakım ihtiyacını ortaya çıkaran stresli durumlarda ardışık ve döngüsel bir model sunmaktadır. Bu modele göre potansiyel bakıcı öncelikle durumu değerlendirmektedir.

Osterkamp (1989) yaşlı bakımıyla ilgilenen kişilerin, sağlıklı olabilmeleri ve sağlıklarını sürdürebilmeleri için bazı özelliklere sahip olmaları gerektiğini belirtmektedir. Bu özellikler: 1. Bakıcının bakım alan yaşlının bakış açısından bakabilmeyi, bakım alanla empati kurarak, onun yaşadığı zorlukları görebilmeyi ve anlayabilmeyi sağlayan stratejiler kullanması, 2. Bakıcının yaptığı işi doyumlu ve anlamlı bulması, 3. Bakıcının başarılarını tanımlayabilmesi, problemleri etkili şekilde çözebilme yeteneğini, yaşlılara yardım etme davranışını ifade edebilmesi, 4. Bakıcılığın kişisel yararlarını keşfetmesi, 5. Bakıcının kendi sınırlarını kabul etmesi.

İntrapsişik stres kaynakları ise bakım verme sorumluluklarının aile üyelerinin içsel süreçlerini etkilemesiyle ilgili bir kavramdır. Zorlayan bakım verme koşulları ve yaşlı talepleri aile üyelerinde stres faktörleri oluşturmakta ve bu durum benlik kaybı, bakıcılık yeterliliğinin olmayışı gibi benliğin olumlu yanlarını azaltma eğilimindedir