YAŞLILARDA ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ I

• Kendini, başkalarını ve doğayı olduğu gibi kabullenebilme,
• Gerçeği olduğu gibi algılama ve içinde bulunan ortama uyum sağlama,
• Derin kişilerarası ilişkiler kurabilme,
• Yaşamdan zevk alabilme,
• Çevresinden bağımsız olma ve özerk bir yapı gösterme,
• Yaratıcı olma,
• Demokratik karakter yapısına sahip olma,
• Kendiliğinden, doğal davranabilme,
• Kendileri dışında sorunlarla ilgilenme ve sorumluluk alabilme,
• Amacı araçtan ayırabilme,
• Sempati, empati gibi şefkat duygularını geliştirmiş olma.

Murray’ a Göre İhtiyaç Kavramı
Diğer önemli bir ihtiyaç kuramcısı ise Murray’dır. Murray, ihtiyacı “kendi başına güç oluşturan varsayımsal yapılar” olarak tanımlamaktadır. Ona göre insan, içinde 20 tane temel ihtiyaç barındırmaktadır.

Glasser (1998)’e göre insanın bütün davranışlarının altında yatan neden, varlığını sürdürebilme isteğidir. Bu ihtiyaçlarının altında yatan, aslında
insanın varlığını sürdürebilme isteğidir.

Özgürlük ihtiyacı; insanın hayatını nasıl yaşamak, kendini nasıl ifade etmek, kiminle ilişki kurmak, ne yazmak veya okumak, nasıl ibadet etmek istediğini ve insanların diğer alanlardaki yaşantılarını ifade eder.

Ryan ve Deci (2000) tarafından oluşturulan Öz belirleme kuramına göre; insanlar, evrensel olarak özerklik, yetkinlik ve ilişkili olma şeklinde ifade edilen üç temel psikolojik ihtiyaca sahiptir. Bu ihtiyaçlardan özerklik, bireyin kendi eylemlerini başlatması ve seçim yapması; yetkinlik ihtiyacı, bireyin çevresini iyi bir şekilde etkileme isteği; İlişkili olma ihtiyacı
ise bireyin başkaları ile bağlantılı olma ihtiyacıdır

Ryan ve Deci (2000) tarafından oluşturulmuştur.

Murray, ihtiyacı “kendi başına güç oluşturan varsayımsal yapılar” olarak tanımlamaktadır. Ona göre insan, içinde 20 tane temel ihtiyaç barındırmaktadır.

Yaşlılığın olumlu ve olumsuz bir takım sosyal yanlarından bahsetmek mümkündür. Örneğin bu dönem, birçok kişi tarafından torunlara daha fazla zaman ayrılabildiği ve boş zamanların hobilerle geçirilmesi gibi hayatı anlamlı kıldığı düşünülen ve zevk verici yanları bulunan bir dönemdir. Fakat bununla birlikte bu dönem, mesleki ve sosyal statü kaybının yaşandığı, sosyal soyutlanma riskinin arttığı, sağlıkta gerileme ve başkalarına bağımlılığın artması gibi sorunların yaşandığı bir zaman dilimine de işaret etmektedir.

Havighurts (1972) yaşlılıkta karşılaşılan sorunları azalan fiziksel güç ve sağlığa uyum sağlama, emeklilikle birlikte azalan gelire uyum sağlama ve eş kaybına uyum sağlama olarak tanımlar.

Erikson'a göre geçmişine yönelik olumlu bir
değerlendirme yaparak benlik bütünlüğü sağlayan
kişi, geçirdiği hayattan doyum sağlamakta ve memnuniyet
duymaktadır

Kasser ve Ryan (1993, 1996), içsel ve dışsal amaç olmak üzere iki tür
amaçtan söz etmişlerdir: Topluma katkı, kişisel gelişim, kişiler arası ilişki ve fiziksel sağlık gibi amaçları içsel yaşam amacı; ünlü olma, çekici olma ve zengin olma gibi amaçları ise dışsal yaşam amacı olarak adlandırmışlardır.

Kendini gerçekleştirme ihtiyacı bireyin tüm kapasitesini en üst
düzeyde geliştirme ihtiyacını kapsamaktadır.

Glasser ve Maslow, sevgi ihtiyacını temel ihtiyaçlardan biri olarak kabul eder ve ihtiyaçların doğuştan geldiğini, dolayısıyla evrensel olduğunu ifade etmeleri bakımından benzerlik gösterirler

İhtiyaçların doyurulmasında veya doyurulmada hissedilen eksikliklerde sosyal çevre, destek olma veya engelleyici olma noktasında önem kazanmaktadır. Temel ihtiyaçlar doyurulursa ve gerek sosyal çevreden gerekse toplumdan yeterli destek sağlanırsa gelişme eğilimi de kendini göstermektedir.

Gelişmekte olan ya da geleneklerine bağlı toplumlarda,
yaşlılar genellikle aile içinde yaşamaktadır. İhtiyaçları aile bireyleri tarafından karşılanmaktadır.
Bu toplumların bir diğer özelliği, üretim
faaliyetlerinin yaşlılar tarafından kontrol edilmesidir.
Örneğin tarım toplumlarında yaşlılar, üretime
katıldıklarından dolayı, söz sahibi olmayı da devam
ettirmektedir. Ancak sanayileşmeyle birlikte, yaşlıların
çalışabilecekleri alanlar daralarak belli bir
yaştan sonra tamamen ortadan kalkmaktadır. Bu
da yaşlıları tüketici durumuna düşürmektedir ve
çalışmayan her bireyin aileye yük olmasından söz
edilebilmektedir.

Eşlerin çalışma yaşamında birlikte
yer almasıyla, eşler işe giderken yaşlılar, kentlerde
çocuk bakıcısı olarak tampon fonksiyonlar üstlenmeye
başlamıştır ve bir statü değişikliği söz konusu
olmuştur. Büyükanneler, çalışan çocuklarının ev
işlerine yardımcı olurken, dedeler torunlarını parka
götürme, gezdirme ve onlara oyun oynatma gibi
görevler yerine getirmektedirler

Toplulukçu kültürleri bireyci kültürlerden
ayıran temel özellik, toplulukçu kültürlerde kişinin
kendisini bağımsız bir birey olarak değil; aile,
kavim, ulus vb. bir grubun parçası olarak görmesidir.

Hem bireycilik hem de
toplulukçuluk özellikleri gösteren çağcıl Türk toplumunda,
yaşlıların ihtiyaçlarının karşılanmasında
ailelerinin önemli bir rol alacağı ve ailelerinden
destek görmeyen yaşlıların oranının oldukça düşük
olacağı söylenebilir. Bu durumun görece olumsuz
bir yanı, ailelerin yaşlılara yönelik hizmetlerle ilgili
kurumsal yardımı aramada ve kabul etmede görece
isteksiz davranmalarıdır