YAŞLILARDA ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ I

Şerife Hanım, doğup büyüdügü yer olan İstanbul’a taşınarak, akrabaları, oğlu, gelini ve torunuyla bir arada olma fırsatı yakalamıştır. Böylece yaşamının önemli kısmında merhaba dediği insanlarla bir arada olabilmiştir. Resim kursuna giderek ilgisini çeken br uğraş edinmiş ve komşularının ihtiyaç duydukları zamanlarda çocuk bakımı konusundak tecrübelerini onlara aktarmıştır.Böylece sevgi, saygı ve kendini gerçekleştirme ihtiyaçlarını karşılama olanağı elde etmiştir.

Örneğimizde Şefika Hanım, resim kursuna devam ederek kendini sergileme, yardım alma ve öğrenme ihtiyaçlarını karşılamaktadır.

Öz belirleme kuramına göre; insanlar, evrensel olarak özerklik, yetkinlik ve ilişkili olma şeklinde ifade edilen üç temel psikolojik ihtiyaca sahiptir. Bu ihtiyaçlardan özerklik, bireyin kendi eylemlerini başlatması ve seçim yapması; yetkinlik ihtiyacı, bireyin çevresini iyi bir şekilde etkileme isteği; ilişkili olma ihtiyacı ise bireyin başkaları şle bağlantılı olma ihtiyacıdır.

Çocuk ve eş yokluğu (dulluk/ bosanmışlık) ya da bekârlık bakımevine yerleşme oranını artırmaktadır.

Özer (2001) tarafından yapılan araştırmada, huzurevinde yaşayan yaşlıların aile ortamında yaşayanlara göre öz bakım gücünün daha fazla olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Toplulukçu kültürleri bireyci kültürlerden ayıran temel özellik, toplulukçu kültürlerde kişinin kendisinin bağımsız bir birey olarak değil; aile, kavim, ulus benzeri bir grubun parçası olarak görmesidir.

Eğlence ihtiyacı gülme, sakalaşma, spor aktiviteleri, okuma, derleme ve kişinin birçok başka yaşam alanını içermektedir.

İnsanın hayatını nasıl yaşamak, kendini nasıl ifade etmek, kiminle ilişki kurmak ve diğer alanlardaki yaşantılarını özgürlük ihtiyacı olarak ifade edilmektedir.

Havighurts yaşlılıkta karşılaşılan sorun ve görevleri altı başlıkta ele almıştır. Bunlar; azalan fiziksel güce, azalan gelire, eşin ölümüne uyum sağlama ile yaş grubu ile yakınlık kurma, vatandaşlık yükümlülüklerini yerine getirme, doyurucu fiziksel yaşam düzenlemesi oluşturmadır. Teknolojiye uyum sağlamak bu sorun ve görevler arasında yer almaz.

Kasser ve Ryan içsel ve dışsal olarak iki amaç belirlemiştir. İçsel amaçlar; topluma katkı, kişisel gelişim, kişiler arası ilişki ve fiziksel sağlık gibi amaçları belirtirken dışsal amaçlar; ünlü olma, çekici olma ve zengin olma gibi amaçları ifade etmektedir.

Moslow'un ihtiyaçlar hiyerarşisi beş basamaktan oluşmaktadır. En alttan başlayarak sırasıyla; fizyolojik, güvenlik, sevgi, saygı ve son olarak kendini gerçekleştirme ihtiyacı kuramın basamaklarıdır. Kültürel ihtiyaçlar bu basamaklardan biri değildir.

Murray ihtiyacı, kendi başına güç oluşturan varsayımsal yapılar olarak tanımlamaktadır.

Murray yirmi temel ihtiyaç belirlemiştir. Bunlar; kabul etme, başarı, dostluk, saldırganlık, bağımsızlık, karşıt tepki kurma, savunma, yüceltme, hükmetme, kendini sergileme, zarardan kaçınma, vericilik, küçük düşmekten kaçınma, düzen, oyun ve eğlence, reddetme, cinsellik, zevk, yardım alma ve öğrenme olarak sıralanmaktadır. Sağlık bu ihtiyaçlar sıralamasında yer almaz.

Glasser’in seçim kuramına göre birey davranışlarını kendisi seçer. İnsan hayatta kalma, ait olma, güçlü özgür olma ve eğlence ihtiyacı olarak sıralanan beş ihtiyaç tarafından yönlendirilir ve yaşamı boyunca bu ihtiyaçlarını en iyi biçimde karşılamaya çalışır.

Öz belirme, Davranışların toplum normlarından, grup baskısından, gelenek ve görenekler gibi dış etkenlerden ziyade, kişinin kendi kişisel inançlarıyla ve değer yargılarıyla kişilerin kararlarını kendi iradesiyle vermesi olarak tanımlanır.

Öz belirleme kuramına göre insanların üç temel psikolojik ihtiyacı; Özerklik-Yetkinlik-İlişkili olma olarak belirlenmiştir. Diğer şıklar ise Murray’ın belirlediği yirmi temel ihtiyaç içinde yer alır.

Toplulukçu kültürleri bireyci kültürlerden ayıran temel özellik, toplulukçu kültürlerde kişinin kendisini bağımsız bir birey olarak değil; aile, kavim, ulus vb. bir grubun parçası olarak görmesidir.

Yaşam doyumu, kişinin kendi seçtiği kriterlere göre yaşamının niteliği hakkındaki genel değerlendirmesi olarak tanımlanmaktadır.

Psikososyal gelişimin sekizinci aşaması olan yaşlılık döneminde kişi, bu döneme özgü gelişimsel krizin bir parçası olarak geriye dönüp geçmişine bakmakta ve yaşadığı hayata ilişkin bir değerlendirme yapmaktadır. Geçmişi- ne yönelik olumlu bir değerlendirme yaparak benlik bütünlüğü sağlayan kişi, geçirdiği hayattan doyum sağlamakta ve memnuniyet duymaktadır.

Tüm canlılarda olduğu gibi, insan da doğası gereği dışarıdan gelen tehlikelere karşı kendi bütünlüğünü korumak ister. Maslow (1970), insanların sahip olduğu ihtiyaçları beş kategoriye ayırmıştır ve bunları basit biyolojik ihtiyaçlardan karmaşık ihtiyaçlara doğru sıralamıştır.