YAŞLILARDA ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ I

Kendini gerçekleştirmekte olan bireyin sahip olduğu bir takım özellikler bulunmaktadır. Bu özellikler şu şekilde sıralanabilir: • Kendini, başkalarını ve doğayı olduğu gibi kabullenebilme, • Gerçeği olduğu gibi algılama ve içinde bulunan ortama uyum sağlama, • Derin kişilerarası ilişkiler kurabilme, • Yaşamdan zevk alabilme, • Çevresinden bağımsız olma ve özerk bir yapı gösterme, • Yaratıcı olma, • Demokratik karakter yapısına sahip olma, • Kendiliğinden, doğal davranabilme, • Kendileri dışında sorunlarla ilgilenme ve sorumluluk alabilme, • Kendine özgü bir yaşamının olması, • Toplumsal kalıplara karşı direnç gösterme ve herhangi bir kültürü aşabilme, • Düşmanca olmayan, ince bir mizah anlayışına sahip olma, • Yaşamın değişik boyutlarını görebilmeyi sağlayacak derin duygular yaşama, • Amacı araçtan ayırabilme, • Sempati, empati gibi şefkat duygularını geliştirmiş olma. Doğru yanıt B’dir.

Maslow’un ihtiyaçlar piramidinde yer alan ilk basamak, fizyolojik ihtiyaçların karşılanmasıdır ve bu ihtiyaçlar fiziksel yaşamın devamını sağlamak için karşılanması gereken beslenme, su, nefes alma ve cinsellik gibi temel biyolojik ihtiyaçlardır. İkinci sırada güvenlik ihtiyacı gelmektedir. Bu ihtiyaç ise insanların kendilerini güvende ve tehlikeden uzak hissetmelerine dayanır. Maslow, birinci ve ikinci basamaktaki ihtiyaçları vurgularken yaşamın devamı için zorunlu olan harekete geçme güdüsüne de atıf yapmaktadır. Üçüncü ihtiyaç olan sevgi ve ait olma ihtiyacı ise diğer insanlar ile sevgi temelinde bir ilişki kurmaya ve sosyal bir gruba ait olmaya yönelik bir ihtiyaçtır. Dördüncü ihtiyaç saygı ihtiyacıdır. Saygı ihtiyacı, öz güven ve saygınlık çabalarını kapsamaktadır. Son ihtiyaç ise kendini gerçekleştirme ihtiyacı olarak tanımlanmış olup, bireyin tüm kapasitesini en üst düzeyde geliştirme ihtiyacını kapsamaktadır. Doğru yanıt B’dir.

Diğer önemli bir ihtiyaç kuramcısı ise Murray’dır. Murray, ihtiyacı “kendi başına güç oluşturan varsayımsal yapılar” olarak tanımlamaktadır. Ona göre insan, içinde 20 tane temel ihtiyaç barındırmaktadır. Bunlar birbirinden daha etkili olmayıp her biri yerine ve kişiye göre baskınlık göstermektedir. Murray’ ın saptadığı 20 ihtiyaç; kabul etme, başarı, dostluk, saldırganlık, bağımsızlık, karşıt tepki kurma, savunma, yüceltme, hükmetme, kendini sergileme, zarardan kaçınma, vericilik, küçük düşmekten kaçınma, düzen, oyun ve eğlence, reddetme, cinsellik, zevk, yardım alma ve öğrenme olarak sıralanmaktadır. Doğru yanıt E’dir.

Glasser (1998) tarafından oluşturulan bu kurama göre birey davranışlarını kendisi seçer. İnsan hayatta kalma, ait olma, güçlü özgür olma ve eğlence ihtiyacı olarak sıralanan beş ihtiyaç tarafından yönlendirilir ve yaşamı boyunca bu ihtiyaçlarını en iyi biçimde karşılamaya çalışır. Hayatta kalma ihtiyacı yeme içme, barınma, hastalıklardan korunma anlamına gelir. Ait olma ihtiyacı sevgi, paylaşma ve iş birliği yapma ihtiyacını içerir. Güçlü olma ihtiyacı ise bireyin diğer insanlarla kurduğu ilişkilerde ait olma ihtiyacının giderilmesinin ardından güçlü olma ve ilişkiyi kontrol etme ihtiyacını ifade eder. Özgürlük ihtiyacı; insanın hayatını nasıl yaşamak, kendini nasıl ifade etmek, kiminle ilişki kurmak, ne yazmak veya okumak, nasıl ibadet etmek istediğini ve insanların diğer alanlardaki yaşantılarını ifade eder. Eğlence ihtiyacı gülme, şakalaşma, spor aktiviteleri, okuma, derleme ve kişinin birçok başka yaşam alanını içerebilir. Doğru yanıt C’dir.

Glasser (1998) tarafından oluşturulan bu kurama göre birey davranışlarını kendisi seçer. İnsan hayatta kalma, ait olma, güçlü özgür olma ve eğlence ihtiyacı olarak sıralanan beş ihtiyaç tarafından yönlendirilir ve yaşamı boyunca bu ihtiyaçlarını en iyi biçimde karşılamaya çalışır. Hayatta kalma ihtiyacı yeme içme, barınma, hastalıklardan korunma anlamına gelir. Ait olma ihtiyacı sevgi, paylaşma ve iş birliği yapma ihtiyacını içerir. Güçlü olma ihtiyacı ise bireyin diğer insanlarla kurduğu ilişkilerde ait olma ihtiyacının giderilmesinin ardından güçlü olma ve ilişkiyi kontrol etme ihtiyacını ifade eder. Özgürlük ihtiyacı; insanın hayatını nasıl yaşamak, kendini nasıl ifade etmek, kiminle ilişki kurmak, ne yazmak veya okumak, nasıl ibadet etmek istediğini ve insanların diğer alanlardaki yaşantılarını ifade eder. Eğlence ihtiyacı gülme, şakalaşma, spor aktiviteleri, okuma, derleme ve kişinin birçok başka yaşam alanını içerebilir.  Glasser (1998)’e göre insanın bütün davranışlarının altında yatan neden, varlığını sürdürebilme isteğidir. Bu ihtiyaçlarının altında yatan, aslında insanın varlığını sürdürebilme isteğidir. Doğru yanıt A’dır.

Öz belirleme kuramına göre; insanlar, evrensel olarak özerklik, yetkinlik ve ilişkili olma şeklinde ifade edilen üç temel psikolojik ihtiyaca sahiptir. Bu ihtiyaçlardan özerklik, bireyin kendi eylemlerini başlatması ve seçim yapması; yetkinlik ihtiyacı, bireyin çevresini iyi bir şekilde etkileme isteği; İlişkili olma ihtiyacı ise bireyin başkaları ile bağlantılı olma ihtiyacıdır. Doğru yanıt B’dir.

Yaşlılığın kendine özgü avantajları vardır. Bir tanesi büyük baba- büyük anne veya koruyucu aile olmaktır. Gerek kendi çocuklarının çocukları gerek başka çocuklarla haşır neşir olmak, yaşlılardaki hassasiyeti su yüzüne çıkarır ve yaşlı çiftlerin kendilerinin ilgiye olan ihtiyaçlarını fark etmelerine olanak sağlar. Yaşlılık döneminin diğer bir avantajı da bireyin yapmak istediklerini kendi hızında yapabilmesiyle ilgilidir. Yeni evlenen çiftler gibi, yaşlı çiftler de diledikleri gibi gezme ve diledikleri gibi zaman geçirme özgürlüğüne sahiptirler. Son olarak, yaşlı aileler onca yaşam döngüsündeki yaşantılara katılmış olmanın tadını çıkarabilecekleri heyecan verici bir dönemdedirler. Yaşlılığın olumlu ve olumsuz bir takım sosyal yanlarından bahsetmek de mümkündür. Örneğin bu dönem, birçok kişi tarafından torunlara daha fazla zaman ayrılabildiği ve boş zamanların hobilerle geçirilmesi gibi hayatı anlamlı kıldığı düşünülen ve zevk verici yanları bulunan bir dönemdir. Fakat bununla birlikte bu dönem, mesleki ve sosyal statü kaybının yaşandığı, sosyal soyutlanma riskinin arttığı, sağlıkta gerileme ve başkalarına bağımlılığın artması gibi sorunların yaşandığı bir zaman dilimine de işaret etmektedir. Doğru yanıt E’dir.

Öz belirleme kuramına göre; insanlar, evrensel olarak özerklik, yetkinlik ve ilişkili olma şeklinde ifade edilen üç temel psikolojik ihtiyaca sahiptir. Bu ihtiyaçlardan özerklik, bireyin kendi eylemlerini başlatması ve seçim yapması; yetkinlik ihtiyacı, bireyin çevresini iyi bir şekilde etkileme isteği; ilişkili olma ihtiyacı ise bireyin başkaları ile bağlantılı olma ihtiyacıdır. Doğru yanıt A’dır.

Öz belirleme kuramına göre; insanlar, evrensel olarak özerklik, yetkinlik ve ilişkili olma şeklinde ifade edilen üç temel psikolojik ihtiyaca sahiptir. Bu ihtiyaçlardan özerklik, bireyin kendi eylemlerini başlatması ve seçim yapması; yetkinlik ihtiyacı, bireyin çevresini iyi bir şekilde etkileme isteği; ilişkili olma ihtiyacı ise bireyin başkaları ile bağlantılı olma ihtiyacıdır.

Yaşlılık dönemi gelişim görevleri arasında Azalan fiziksel güç ve sağlığına uyum yapma, Emeklilik ve azalan gelire uyum sağlama, Eşin ölümüne uyum sağlama, Yaş grubu ile açık bir yakınlık kurma, Toplumsal ve vatandaşlık yükümlülüklerini yerine getirme ve Doyurucu fiziksel yaşam düzenlemesi oluşturma yer almaktadır. Bununla birlikte daha önceki dönemlerde olduğu gibi, bu dönemde de kişiden bek­lenen görevlerden biri, toplumsal sorumlu­luklarını yerine getirmesidir. Dolayısıyla doğru cevap D’dir.

Bireyin yaşamda bir amacı olmasının psikolojik ihtiyaçların karşılanmasına katkı sağladığı ifade edilmektedir. Kasser ve Ryan (1993, 1996), içsel ve dışsal amaç olmak üzere iki tür amaçtan söz etmişlerdir: Topluma katkı, kişisel gelişim, kişiler arası ilişki ve fiziksel sağlık gibi amaçları içsel yaşam amacı; ünlü olma, çekici olma ve zengin olma gibi amaçları ise dışsal yaşam amacı olarak adlandırmışlardır. Doğru cevap A’dır.

Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramına göre üçüncü ihtiyaç olan sevgi ve ait olma ihtiyacı diğer insanlar ile sevgi temelinde bir ilişki kurmaya ve sosyal bir gruba ait olmaya yönelik bir ihtiyaç­tır. Dolayısıyla doğru cevap C’dir.

Maslow’a göre çevre, ihtiyaçların doyumunu kolay­laştırır ya da zorlaştırır. Benzer şekilde Murray’da İhtiyaçların doyumunda çevrenin önemli bir rol oynadığını ileri sürmektedir. Dolayısıyla doğru cevap B’dir.

Ryan ve Deci (2000) tarafından oluşturulan Öz belirleme kuramına göre; insanlar, evrensel olarak özerklik, yetkinlik ve ilişkili olma şeklinde ifade edi­len üç temel psikolojik ihtiyaca sahiptir. Bu ihtiyaç­lardan özerklik, bireyin kendi eylemlerini başlatması ve seçim yapması; yetkinlik ihtiyacı, bireyin çevresi­ni iyi bir şekilde etkileme isteği; İlişkili olma ihtiyacı ise bireyin başkaları ile bağlantılı olma ihtiyacıdır. Dolayısıyla doğru cevap A’dır.

Glasser (1998) tarafından oluşturulan Seçim ku­ramına göre birey davranışlarını kendisi seçer. İnsan hayatta kalma, ait olma, güçlü özgür olma ve eğlen­ce ihtiyacı olarak sıralanan beş ihtiyaç tarafından yönlendirilir ve yaşamı boyunca bu ihtiyaçlarını en iyi biçimde karşılamaya çalışır. Bununla birlikte Özgürlük ihtiyacı; insanın hayatını nasıl yaşamak, kendini nasıl ifade etmek, kiminle ilişki kurmak, ne yazmak veya okumak, nasıl iba­det etmek istediğini ve insanların diğer alanlardaki yaşantılarını ifade eder. Dolayısıyla doğru cevap D’dir.

Gelişmekte olan ya da geleneklerine bağlı top­lumlarda, yaşlılar genellikle aile içinde yaşamak­tadır. İhtiyaçları aile bireyleri tarafından karşılan­maktadır. Bu toplumların bir diğer özelliği, üretim faaliyetlerinin yaşlılar tarafından kontrol edilmesi­dir. Örneğin tarım toplumlarında yaşlılar, üretime katıldıklarından dolayı, söz sahibi olmayı da devam ettirmektedir. Ancak sanayileşmeyle birlikte, yaş­lıların çalışabilecekleri alanlar daralarak belli bir yaştan sonra tamamen ortadan kalkmaktadır. Bu da yaşlıları tüketici durumuna düşürmektedir ve çalışmayan her bireyin aileye yük olmasından söz edilebilmektedir. Dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Bireylerde, aile bağları ve sevgi gereksi­nimi yaşamın tüm gelişimsel süreçlerinde geçerli­dir. Yaşlılıkta aile bağları ve sevgi gereksiniminin olmadığı düşüncesi yaşlıyı daha çok yalnızlığa ve depresyona iter. Eş kaybı yaşayan Ayşe Hanım’ın evlatlarından ve akrabalarından uzak olması onu yalnızlığa ve sonrasında da depresyona itebilir. Dolayısıyla doğru cevap B’dir.

Cevap: Yaşam doyumu, kişinin kendi seçtiği kriterlere göre yaşamının niteliği hakkın­daki genel değerlendirmesi olarak tanımlanmaktadır. Dolayısıyla doğru cevap C’dir.

Cevap: Türkiye’de yaşlı bireylerin ve onların çocuk­larının evde bakımı tercih ettiği, yaşlı bakımevine yerleşmede bekârlık ve çocuk/eş yokluğunun belir­leyici bir faktör olduğu ifade edilmektedir. Dolayısıyla doğru cevap A’dır.

Yaş grubu le açık bir yakınlık kurma: Yaşlıların, sonrak nesillere uyum yapmaları
zor olduğundan, kendi yaşıtlarıyla yakınlık kurmaları beklenir. Onların zamanları
çoktur, birbirlerini dinleyecek kadar vakitleri vardır. Sonrak nesillerin onlara bu
kadar zaman ayırmaları zor olur.