YAŞLILARDA ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ I

Kişinin sahip olduğu kaynakları zorlayan veya aşan bir uyarıcı olarak gördüğü bir durumla karşılaşmasına Stres adı verilir. Doğru cevap B’dir.

Strese neden olan içsel kaynaklar; bireyin kişilik ve kişisel özelliklerinden oluşmaktadır. Örneğin, çabuk heyecanlanan, çabucak öfkelenebilen, kırılgan, başkaları tarafından onaylanmayı bekleyen kişilerin yaşamda karşılaştıkları durumları, bu özelliklere sahip olmayanlara göre daha “stresli’’ algılamaktadırlar. Doğru cevap D’dir.

Durumun-olayın yordanabilir olması; beklenmedik bir anda bir durumla, bir olayla karşılaşıldığında kişinin bu yeni duruma kendini hazırlamış olması olayın/durumun stresli olarak algılanmasına ortam hazırlar. Örneğin; giderek yaşlanan yalnız yaşayan bir bireyin yaşamında ona destek veren bir bakıcı ile yaşaması fikrine hazırlanması ile aynı kişinin kalça kemiğini kırması sonucu bir bakıcı ile yaşamaya başlaması durumunda olduğu gibi. Doğru cevap A’dır.

Yapıcı stres, bireyin biyolojik olarak yaşamının devamını ve çevreye uyumunu sağlama işlevini yansıtmaktadır. Örneğin, karda yolda kalan bir kişi iletişim kuramıyor ve hiç araç geçmiyor. Yaşadığı stres onu varolan koşullarda hayatta kalma ve kıt koşullar içinde sorun çözmeye yöneltecektir. Doğru cevap C’dir.

Olumsuz işlevi içeren yıkıcı stres ise birey için sağlıksız, yararsız ve hatta yıkıcı sonuçları içeren bir yapıdır. Bilinçli biçimde yönetilemeyen ve bireyde aşırı uyarılmaya yol açan stres alkol bağımlılığı, kazaya yatkınlık, saldırganlık, uyku bozukluğu, depresyon, aile ilişkilerinde sorunlar, ülser ve kalp gibi sağlık sorunlarına neden olabilmektedir. Doğru cevap E’dir.

Bireyin stresle karşılaşması durumunda fark ettiği bedensel değişimler; nabzın hızlanması, kalbin hızlı çarpması, hızlı nefes alma, nefeste daralma hissi, artan terleme, midede kasılma, dişlerin sıkılması- gıcırdatılması, dikkat toplama güçlüğü, aşırı gerginlik, huzursuzluk, duyguları yoğun biçimde hissetme, boğaz-ağız kuruluğu, sık idrar yapma, sık adet görme, cinsel istekte azalma, süreğen yorgunluk, kulak çınlaması, baş-boyun ağrıları, uyku problemleri, iştah değişimi, ani kilo değişimi, konuşma akışında bozukluk-kekeleme biçimindedir. Doğru cevap B’dir. Doğru cevap B’dir.

Beş Faktörlü Kişilik Kuramı ile başa çıkma arasındaki ilişkiler çeşitli açılardan incelenmiştir. Nörotizm, dışa dönüklük, deneyime açıklık gibi faktörlerin kişiliğin öz boyutları olduğu yaygın bir şekilde kabul görmesine karşın, bu faktörlerin başa çıkma üzerindeki etkisinin incelenmemiş olduğu da vurgulanmaktadır. Doğru cevap A’dır.

Duygu odaklı başa çıkma başlığı altında kaçma-kaçınma, inkâr, sorundan uzak durma, haz almacı kaçınmacılık, sosyal destek arama, yüzleştirici başa çıkma, kuruntulu düşünme, zihinsel anlamda sorunla meşgul olmama gibi eğilimler bulunmaktadır. Doğru cevap E’dir.

Kişi kendisine ölüm riski çok yüksek bir hastalık teşhisi konduğunda inkâr biçimindeki başa çıkma yolunu/stratejisini kullanabilir. Doğru cevap C’dir.

Stresli durumlarla ilgilenirken erkeklerin alkol, ilaç kullanımı gibi haz almaya yönelik yani sorunla uğraşmaktan kaçmayı içeren yaklaşımları; kadınların ise daha çok sosyal destek aramayı içeren başa çıkma yollarını kullandıkları görülmüştür. Doğru cevap D’dir.

Gündelik yaşamda, yaşanan zorlanma-güçlüğün stres kavramı ile eş anlamlı olarak kullanıldığı görülmektedir. Doğru yanıt "A" seçeneğidir.

Psikoloji bilim dalında strese ilişkin en tanınmış ve birçok çalışmaya temel oluşturmuş olan yaklaşımlardan biri Lazarus’a aittir. Doğru yanıt "B" seçeneğidir.

Ççsel kaynaklar; bireyin kişilik ve kişisel özelliklerinden oluşmaktadır. Örneğin, çabuk heyecanlanan, çabucak öfkelenebilen, kırılgan, başkaları tarafından onaylanmayı bekleyen kişilerin yaşamda karşılaştıkları durumları, bu özelliklere sahip olmayanlara göre daha “stresli’’ algıladıklarını bilinmektedir. Doğru yanıt "C" seçeneğidir.

Durumun-olayın yordanabilir olması, yani bireyin bu durumun ortaya .ıkacağına ilişkin tahminlerde bulunabiliyor olması, bu durumu-olayı kontrol etme gücü-olanağı olması bile stresi daha az etkili ya da daha az şiddetli algılamasına ortam yaratır. Doğru yanıt "D" seçeneğidir.

Stres, insan vücudunda bir seri değişime neden olur. Solunum hızlanır, böylece akciğere daha fazla oksijen sağlanır. Kalp atışı hızlanır, kan basıncı yükselir ve bedende ihtiyaç duyulan bölgelere gerekli kan gönderilmiş olur. Doğru yanıt "E" seçeneğidir.

Stresin yaşanma süresine dayalı olarak kısa süreli (akut) ve süreğen (kronik) stres biçiminde sınıflamak mümkündür. Doğru yanıt "A" seçeneğidir.

İkincil değerlendirme  “Bu sorunla başa çıkmak için gerekli becerilere sahip miyim?” sorgulamasında olduğu gibi durumla etkili bir biçimde uğraşmak için kişinin kaynakları ve pozisyonuyla ilgili bir seri biliş olarak görülmektedir. Doğru yanıt "C" seçeneğidir.

Duygu odaklı başa çıkma olarak isimlendirilen bu yaklaşım tarzında, başarılı biçimde düşünmekten kaçındığımız tehdit, geçici bir süreyle de olsa bizi bunaltmaz. İnkar ve sorundan uzak durma, kişiye daha sakin bir biçimde soruna yaklaşma fırsatı verdiği i.in psikolojik stresi kontrol etmede güçlü tekniklerdir. Doğru yanıt "C" seçeneğidir.

Stresli durumlarla ilgilenirken erkeklerin alkol, ilaç kullanımı gibi haz almaya yönelik yani sorunla uğraşmaktan kaçmayı içeren yaklaşımları; kadınların ise daha çok sosyal destek aramayı içeren başa çıkma yollarını kullandıkları görülmüştür. Doğru yanıt "D" seçeneğidir.

Fiziksel yapımızdaki olağan dışı değişimler, sürekli veya kısa süreli hastalıklarla veya kesin tedavisi bulunmamış veya ölüm riski çok yüksek hastalıklarla veya ameliyatlarla karşılaşma kuşkusuz dengemizi bozabilen, bizde stres yaratabilen durumlardır. Doğru yanıt "E" seçeneğidir.