YAŞLILARDA ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ I

Emeklilik yaşı artırılarak yaşlıların daha çok çalışma hayatında kalmaları teşvik edilebilir.

Yaşlanmanın fiziksel anlamdaki
özellikleri şu şekildedir (Gökçe-Kutsal, 2007):
• Organ sistemlerinin rezerv kapasitelerinde
azalma,
• Homeostatik kontrolde azalma (vücut ısısı
gibi),
• Çevresel faktörlere uyum sağlayabilme yeteneğinde
azalma (Hareketlerde zorlanama,
tansiyon, değişen ısıya adapte olamama gibi),
• Bağışıklık sisteminde bozulmalar.

B seçeneğindeki alzheimer hastalığı ile ilgili "Artan bilgi birikimi sonucu son eklenen bilgilerin belleğe sığmaması" durumu bu değişen fiziksel özelliklerden biri değildir. 

Doğru cevap B seçeneğidir.

Yaşlılıkta sık rastlanan depresyon, bunalım ve durgunluk bir patoloji olarak değil, bu gelişim döneminin beraberinde getirdiği kronik sağlık sorunları ile psikolojik kayıplara (eşin, yakınların, işin kaybı gibi) verilen insanca ve doğal tepkiler olarak kabul edilir. Bu durum çoğu kez ‘yaşlanmanın depresyonu taklit ettiği’ şeklinde de ifade edilmektedir. Eş ve yakınların ölümü, emeklilik, andropoz ve menopoz, kronik hastalıklar,
başkalarına bağımlı kalma ve ölüm korkusu gibi nedenler, yaşlılığa özgü stres kaynaklarıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Bu dönemlerin isimleri yakınlığa karşı yalnızlık, üretkenliğe karşı durgunluk ve benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk olarak adlandırılmıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Belli bir yaşın üstündeki bireyler bedensel ve zihinsel gerileme, duyularda zayıflama, hareket etmede güçlük çekme ve hastalıklar gibi fiziksel rahatsızlıklarının yanında psiko-sosyal sorunlar da yaşayabilirler. Üstün yeteneklilik bu sıkıntılardan biri değildir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yaşlanmakta olan bireylerin en büyük korkularından birisi başkalarına muhtaç olmaktır. Kendi çocuğu bile olsa bir başkasına muhtaç olmaktan ve çocuklarına yük olmaktan korkarlar. Bu durumu açıkça ifade edemeyip sıkıntı yaşayan yaşlı kimseler de vardır. Aslına bakılırsa genel olarak yaşlı bireyler daha da yaşlandıkları dönemde bile kendi evlerinde yaşamak
istemektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Geriatri yaşlılık tıp bilimi anlamına gelir ve yaşlılığı geciktirmek için alınması gereken önlemleri, kullanılması gereken yöntemleri inceler. Genel olarak geriatri yaşlıların sağlık sorunlarını açıklamaya ve tedavi etmeye yönelik etkinlikleri içermektedir.

Yaşlılık dönemleri; 65-74 yaş “Genç Yaşlılık”,75-84 yaş “İleri Yaşlılık”, 85+ yaş
“Çok İleri Yaşlılık” olarak ayrılmaktadır.

Yaşlılık biyolojik kapasitenin azalması ile birlikte fizyolojik, psikolojik, ekonomik ve sosyal yönleri olan bir süreçtir. Yaşam süresini belirleyen en önemli faktör genetiktir. Bununla birlikte yaşam tarzı, hastalıklar, olumsuz koşullarla başa çıkma yolları ve çevresel faktörler yaşam süresinin belirlemekte önemlidir.

Erikson yaşlı yetişkinlik dönemini benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk ile ifade eder. Bu dönem yaşlı yetişkinin daha önceki yaşantılarının genel bir değerlendirmesi gibidir. Yaşlı yetişkin daha önceki dönemlere ilişkin olumlu bir bakış açısı geliştirmişse, olumlu bir yaşam görüntüsü oluşturabiliyorsa doyum sağlayacaktır ve bu durum benlik bütünlüğü olarak ifade edilmektedir. Buna rağmen yaşlı birey erken yetişkinlikte yalnızlık yaşamış ya da orta yetişkinlikte durgunluk gibi önceki dönemlerle ilgili sorunlar yaşamışsa, yaşamının değeri konusunda olumsuz düşüncelere sahip olabilir. Bu durum umutsuzluk olarak ifade edilmektedir. Benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk dönemi, yaşlı bireyin geri dönüp kendi yaşam deneyimlerine bakması, değerlendirmesi, yeniden yorumlaması ve yaşamı gözden geçirmesidir.

Kadınların erkelere göre daha geniş sosyal ağları bulunmaktadır. Orta yaş düzeyinde olan kadınların yaşlı bakımı, ev işlerinin planlanması ve çalışmaya devam etmek gibi sorumluluklarından dolayı sosyal çevre ile iletişimleri kısalabilir. Bir başka deyişle kadınlar ileri yaş yaşlılık deneyimlerini erkeklere göre daha erken yaşamaya başlarlar.

Orta yaş dönemindeki erkekler ise evin geçimini sağlamaya devam edip ev içi düzenlemeleri eşlerine bıraktıklarından yaşa bağlı değişimleri daha az yaşarlar. Erkeklerin aldıkları sorumlulukların farklılığından dolayı yaşa bağlı sorunlarla karşılaşması daha yavaş yaşanır.

Yaşlı bireyler evlerinde kendilerini daha güvenli ve rahat hissederler. Çalışmaların birincil hedefi de yaşlının mümkün olduğunca kendi yaşam çevresinde kalmasını sağlamaktır. Buna rağmen endüstrileşme ve kentleşme gibi olgular bu durumu zorlaştırmaktadır. Sonuç olarak yaşlıların fiziksel, sosyal ve psikolojik ihtiyaçlarını karşılamak adına bakım hizmetlerinin geliştirilmesi artan bir ihtiyaç olmaktadır.

Türkiye’de evde bakımla ilgili ilk proje 1993 yılında Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü’nce Ankara, Adana, İzmir ve İstanbul illerinde uygulanmış; ancak pilot uygulamalardan etkili sonuç alınamadığı için sürdürülememiştir.

Türkiye’de yaşlılara evde bakım hizmeti kapsamında özellikle yerel yönetimler tarafından sunulan pek çok hizmet ve çalışma bulunmaktadır. Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından 1994 yılında Yaşlılara Hizmet Merkezi kurulmuştur. Bu hizmet aracılığı ile yaşlılara kendi evlerinde sağlık, takip, temizlik ve destek hizmetleri sunulmuştur. SHÇEK Yaşlı Danışma Merkezleri üye olan yaşlıların sosyal-kültürel aktivitelere katıldığı, birbirleri ile dayanışma içine girdikleri merkezler hâline dönüşünce, 2001 yılında adı ‘Yaşlı Dayanışma Merkezi’ne dönüşmüştür.

Yaşlılara yönelik sosyal politikalar açısından en yaygın olanı yaşlılık sigortasıdır.

Bunun birinci amacı yaşlı bireylerin tüketimi ikincisi güvenliktir. Türkiye’de sosyal güvenlik sistemi içerisinde yaşlılık sigortası/emeklilikten bahsedilmektedir. Bu sisteme göre, temelde belirli bir süre çalıştıktan sonra, emeklilik aylığına hak kazanma ve dolayısıyla bunların sosyal güvenliğinin sağlanması söz konusu olmaktadır. Bu durum ise, “sosyal devlet” ilkesinin bir gereği ve Anayasa’nın 60–62. maddelerinin bir şartı olarak ifade edilmektedir.

Refah seviyesi yüksek ülkelerden Almanya ve İsveç’te son on yılda yaşlı bakım hizmetleri konusunda karma sistemin tercih edildiği görülmektedir. Özellikle yaşlı bireyin ailesinin yaşlı bakımını tamamen kurumlara bırakma taraftarı olmadığı belirtilmektedir. Bu durumda yaşlıların bakımı ne sadece kuruma ne de sadece aileye bırakılmamaktadır ikisinin de uygulandığı karma model tercih edilmektedir. Ayrıca yaşlılara sunulan hizmetlerde belediyelerin de organize bir şekilde görev aldıkları görülmektedir.

İngiltere’de yaygın olarak gözlenen diğer bir uygulama ise yaşlılar köyü olarak belirlenen özel bölgelerin olmasıdır.

Türkiye’de yaşayan yaşlı erkeklerin yüzde 43,1’i, kadınların ise yüzde 17,8’i genel sağlık durumunu çok iyi ya da iyi olarak ifade etmişlerdir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Küresel yaşlanma demografik dönüşüm olarak da adlandırılmaktadır. Buna göre ölümlülük ve doğurganlık oranı azalmakta iken
doğumdan sonraki yaşam süresi artmaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yaşlılık sorunları başlığı altında şu durumlardan bahsedilmiştir:

Yaşlının evli çocuğu ile birlikte yaşaması durumunda geliniyle ya da damadıyla bazı çatışmaların yaşanması da olasıdır. Özellikle çocukların eğitimi ya da ailenin tutumları konularında tartışmalar ya da gerginlikle yaşanabilir. Bu durumu ancak yetişkinlerin karşılıklı anlayışları ile çözülebilir. Yapılan çalışmalara göre ileri yaştaki kadınlar kızlarıyla daha yakın bir ilişki sürdürmektedir. Erkekler ana-babalarına ekonomik destek sağlarken kadınlar toplumsal ve duygusal destek sağlarlar. Hiç evlenmeyen bireylerin akraba ilişkileri daha zayıfken, evlenip ayrılan bireyler kendi ailelerinden daha çok yardım görmektedir (Onur, 1995). Üst sosyo-ekonomik düzeye sahip yaşlı bireyler aile ve arkadaşlarıyla daha çok iletişim içindedir ve daha çok sosyal etkinliklere katılırlar. Orta sosyo-ekonomik düzeye sahip bireyler ise çocuklarından daha fazla yardım almaktadır (İlgar, 2008).

"Üst sosyo-ekonomik düzeye sahip bireyler ise çocuklarına daha fazla yardım etmektedir." bilgisinden bahsedilmemiştir. 

Doğru cevap E seçeneğidir.

Türkçe çevirilerde “yaş ayrımcılığı” olarak da kullanılan Ageism terimi ilk olarak 1969 yılında R. Butler tarafından kullanılmış olup, yaşlı bireylere karşı sergilenen sistematik kalıp yargıları ve ayrımcılığı ifade etmektedir. Kültürümüzdeki moruk, dinazor ve bunak benzeri sözler ve yaşlılara yönelik kullanılan “Yaşı yetmiş işi bitmiş, artık köşende oturma zamanı (Komşu, 2014) gibi sözler de kalıp yargılara ve ayrımcılığa örnek verilebilir.

Doğru cevap B seçeneğidir.