YAŞLILARDA ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ I - Deneme Sınavı - 11

Bireysel düzeyde tükenmişlikle başa çıkma yolları arasında yer almaktadır. Doğru yanıt "C" seçeneğidir.

Erikson, 65 yaş ve sonrasında, bireylerin yaşamlarını gözden geçirdiklerini belirtmektedir. Yaşamın gözden geçirilmesi, bireyin geri dönüp kendi yaşam deneyimlerine bakması, bunları değerlendirmesi, yorumlaması ve çoğunlukla yeniden yorumlamasını içerir.

Doğru yanıt  "D" seçeneğidir.

Yaşlılarda tükenmişliğin fiziksel belirtileri arasında kronik yorgunluk, güçsüzlük, uyuşukluk, hastalıklara karşı daha hassas olma, sık baş ağrıları, bulantı, kas krampları, bel ağrısı, uyku bozuklukları sayılabilir.

Doğru yanıt "E" seçeneğidir.

Birincil değerlendirme, kişinin herhangi bir tehlike ile karşılaşıp karşılaşmadığı, içinde bulunduğu durumun getirebilecekleri ve götürebilecekleri üzerinde durmasıdır.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Yaşlılık dönemleri; 65-74 yaş “Genç Yaşlılık”,

75-84 yaş “İleri Yaşlılık”,

85+ yaş “Çok İleri Yaşlılık” olarak ayrılmaktadır.

Türkçe çevirilerde “yaş ayrımcılığı” olarak da kullanılan Ageism terimi ilk olarak 1969 yılında R. Butler tarafından kullanılmış olup, yaşlı bireylere karşı sergilenen sistematik kalıp yargıları ve ayrımcılığı ifade etmektedir. Kültürümüzdeki moruk, dinazor ve bunak benzeri sözler ve yaşlılara yönelik kullanılan “Yaşı yetmiş işi bitmiş”, “artık köşende oturma zamanı” gibi sözler kalıp yargılara ve ayrımcılığa örnek verilebilir.

1982 Anayasası’nın 61. maddesinde yaşlılara yönelik olarak “Yaşlılar devletçe korunur. Yaşlılara devlet yardımı ve sağlanacak diğer haklar ve kolaylıklar kanunla düzenlenir.” hükmü yer almaktadır.

Bakanlık Alo 183 Sosyal Hizmet Danışma Hattı ile risk oluşturan sorunlara karşı yardım isteyen vatandaşlara psikolojik, sosyal ve ekonomik devlet desteği sunmaktadır.

Öfkeyi, engellenme ve bireyin kendini tehdit altında hissettiği durumlarda, kendini koruma ya da isteklerini yerine getirmeye yönelik tepkilere neden olan bir duygu olarak tanımlamak mümkündür. Tanımda da görüldüğü üzere aslında öfke, bireyin engellemelere karşı koyması, kendi haklarını koruması ve diğer insanlara uygun mesajlar gönderebilmesi için gereklidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Öfke, korku, üzüntü, suçluluk gibi psikolojik bir müdahaleyi gerektirebilir ve birey için problem yaratabilir. Korku, üzüntü, suçluluk gibi öfke de temelde problemli bir davranış değildir ancak davranışsal etkileri, sıklığı, yoğunluğu nedeniyle bireyin ve diğerlerinin yaşamında sorunlara neden olabilir. Öfkeyi olumsuz olarak tanımlamamızın nedeni, çoğunlukla öfkenin saldırgan davranışlarla birlikte görülmesidir. Aslında saldırganlık için her zaman öfke gerekli değildir. İnsanlar öfkelenmeden de saldırgan davranışlar sergileyebilirler. Örneğin; okulda zorbalık yapan bir çocuk, kendisini öfkelendirecek bir durum olmasa da kendinden daha zayıf olan arkadaşının bilerek ve isteyerek canını yakabilir. Bir sokak çetesi sadece eğlence olsun diye dükkânlara, sokak lambalarına, hayvanlara ya da sokaktan geçen herhangi birine zarar verebilir. Benzer şekilde her öfke durumuna da saldırganlık eşlik etmez. Her birey, çok öfkelendiği; “kan beynime sıçradı” dediği zamanlarda yine de sakinliğini koruduğu durumlarda kendi yaşamından pek çok örnek bulabilir. Bu nedenle ortaya çıkardığı birçok olumsuz duruma rağmen öfke, doğal ve sağlıklı bir duygudur ve saldırganlık gibi öfkenin yok edilmesi mümkün değildir. Öfkeyi bastırmak, dışa vurmamak tehlikelidir çünkü dışa vurulmadığında bu duygu gittikçe büyür, bireyin yaşamında duygusal ve bedensel sorunlara neden olabilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yaşlı birey, geçirdiği her gün gücünden ve sağlığından biraz daha kaybeder. Maddi güçlükler, çocuklarla kişiler arası çatışma, akranlarıyla çatışma, arkadaşların ölümü, yalnızlığın farkında olma, hastalık ya da yeti yitimi, emekliliğe uyum sağlayamama gibi yaşlılık döneminde ortaya çıkabilecek olası gelişimsel krizler yaşarlar.

Görme ve işitme kayıpları bunların en önemlilerindendir. 65
yaşından büyük kişilerin üçte birinde sosyal ilişkilerini bozacak düzeyde işitme kaybı vardır. Yaşlıların konuşulanları anlamasını etkileyen de bu işitme kaybıdır. Sesin anlaşılmaması, tam duyu kaybına göre yaşlıyı daha çok etkiler. Konuşulanları tam anlamayan kişide, sosyal yalıtım, depresyon ve paranoid yorumlamaya yatkınlık gözlenir. Yani konuşulduğunu duyan ancak ne konuşulduğunu anlayamayan yaşlı, konuşmanın bir parçası olamayacak, geri çekilecek ve izole olacaktır. Bu durum yaşlının kırgınlık, yalnızlık ve üzüntü yaşamasına neden olabilir.

Artık genç, güzel, güçlü ya da sağlıklı olmayan yaşlıların benlik saygıları da bu durumlarından etkilenmektedir. Görme ve işitme kayıplarının yanı sıra öğrenme ve bellek kapasitesindeki düşüş, reaksiyon zamanının uzaması (özellikle karmaşık görevlerde), uykuya geçişin uzaması, uyuduktan sonra sık uyanma gibi uyku sorunlarının artması da yaşlının kaygı düzeyini artıran, kendisini çaresiz, yetersiz, işe yaramaz ve hatta yük olarak algılamasına neden olabilecek durumlardır.Doğru cevap E seçeneğidir.

Yaşamın ayrılmaz bir parçası olan kaygı, günlük yaşamda zaman zaman endişe, korku gibi kavramlarla karıştırılmakta, bu kavramlar birbirlerinin yerine kullanılmaktadır. Kaygı, korkuya benzer bir duygudur. Kişi bunu, sanki kötü bir şey olacakmış gibi içinde nedeni belirsiz bir sıkıntı ve bir endişe duygusu olarak algılar. Çok hafif tedirginlik ve gerginlik duygusundan panik derecesine varan değişik yoğunlukta olabilir. Ağır derecelerinde kişinin benliği bu ruhsal acı altında ezilir. Kaygı ile en fazla karıştırılan korku ise yaşamı tehdit eden ya da o sırada var olan tehlikeye karşı ani bir alarm tepkisidir. Kaygı durumlarında hissedilen kaygı, çevreden gelen tehlikeyle orantısızdır. Çoğunlukla o anki durumla ilgili değil, geleceğe ilişkin olumsuz beklentilerle ilişkilidir. Yani korku, belirli bir tehlikeye ilişkin bir duygu iken kaygı daha çok içten gelen, nedeni kişi tarafından çoğunlukla bilinmeyen tehlikelere ilişkin bir tepkidir.

Kaygıya birçok belirti eşlik eder. Duygusal alanda hafif huzursuzluktan panik durumlarına kadar değişen belirtiler ortaya çıkabilir. Fiziksel rahatsızlıklar, tikler, kol ve bacaklarda felçler, kas gerilmeleri ve kas krampları motor belirtilere örnek olarak verilebilir. Bunların yanı sıra, baş dönmesi, baş ağrısı, görmede bulanıklık, kulak çınlaması, yüzde kızarma, terleme, ishal, kalp çarpıntısı vb. gibi belirtiler de ortaya çıkabilir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kaygının belirtileri; 

Fiziksel belirtileri;

• Kalp atışında artış
• Aşırı yorgunluk
• Solunumun artması
• Mide bulantısı
• Karın ağrısı

• Baş dönmesi
• Görüntünün bulanması
• Ağız kuruluğu
• Kasların gerilmesi
• Kalp çarpıntısı

• Kızarma
• Kusma
• Uyuşma
• Terleme

Bilişsel belirtileri;

• İncitileceği ya da korkutulacağı düşüncesi
• Canavar ya da vahşi hayvanlar düşüncesi
• Kendini eleştirme düşüncesi

• Beceriksizlik ya da yetersizlik düşüncesi
• Konsantre olmada zorluk
• Unutkanlık
• Aptal görünme düşüncesi

• Bedenin incitileceği düşüncesi
• Sevdiği birinin incitileceğidüşüncesi
• Çıldıracağı düşüncesi
• Kirleneceği düşüncesi

Davranışsal belirtileri;

• Kaçınma
• Ağlama ya da çığlık atma
• Tırnak yeme
• Sesin titremesi
• Kekeleme

• Dudakların titremesi
• Yutkunma
• Hareketsizleşme
• Seyirme
• Parmak emme

• Göz temasından kaçınma
• Fiziksel yakınlık
• Çeneyi sıkma
• Yerinde duramamama

Doğru cevap A seçeneğidir.

Kaygının belirtileri; 

Fiziksel belirtileri;

• Kalp atışında artış
• Aşırı yorgunluk
• Solunumun artması
• Mide bulantısı
• Karın ağrısı

• Baş dönmesi
• Görüntünün bulanması
• Ağız kuruluğu
• Kasların gerilmesi
• Kalp çarpıntısı

• Kızarma
• Kusma
• Uyuşma
• Terleme

Bilişsel belirtileri;

• İncitileceği ya da korkutulacağı düşüncesi
• Canavar ya da vahşi hayvanlar düşüncesi
• Kendini eleştirme düşüncesi

• Beceriksizlik ya da yetersizlik düşüncesi
• Konsantre olmada zorluk
• Unutkanlık
• Aptal görünme düşüncesi

• Bedenin incitileceği düşüncesi
• Sevdiği birinin incitileceğidüşüncesi
• Çıldıracağı düşüncesi
• Kirleneceği düşüncesi

Davranışsal belirtileri;

• Kaçınma
• Ağlama ya da çığlık atma
• Tırnak yeme
• Sesin titremesi
• Kekeleme

• Dudakların titremesi
• Yutkunma
• Hareketsizleşme
• Seyirme
• Parmak emme

• Göz temasından kaçınma
• Fiziksel yakınlık
• Çeneyi sıkma
• Yerinde duramamama

Doğru cevap C seçeneğidir.

Kaygının belirtileri; 

Fiziksel belirtileri;

• Kalp atışında artış
• Aşırı yorgunluk
• Solunumun artması
• Mide bulantısı
• Karın ağrısı

• Baş dönmesi
• Görüntünün bulanması
• Ağız kuruluğu
• Kasların gerilmesi
• Kalp çarpıntısı

• Kızarma
• Kusma
• Uyuşma
• Terleme

Bilişsel belirtileri;

• İncitileceği ya da korkutulacağı düşüncesi
• Canavar ya da vahşi hayvanlar düşüncesi
• Kendini eleştirme düşüncesi

• Beceriksizlik ya da yetersizlik düşüncesi
• Konsantre olmada zorluk
• Unutkanlık
• Aptal görünme düşüncesi

• Bedenin incitileceği düşüncesi
• Sevdiği birinin incitileceğidüşüncesi
• Çıldıracağı düşüncesi
• Kirleneceği düşüncesi

Davranışsal belirtileri;

• Kaçınma
• Ağlama ya da çığlık atma
• Tırnak yeme
• Sesin titremesi
• Kekeleme

• Dudakların titremesi
• Yutkunma
• Hareketsizleşme
• Seyirme
• Parmak emme

• Göz temasından kaçınma
• Fiziksel yakınlık
• Çeneyi sıkma
• Yerinde duramamama

Doğru cevap E seçeneğidir.

Öfke düzeyi yüksek, öfke kontrolü düşük bireylere bu konuda destekleyici çalışmalar elbette ki gereklidir. Öfke düzeyini azaltmaya ya da öfke kontrolünü yükseltmeye yönelik programlar ağırlıklı olarak bireylerin öfke duygularını ve öfkelerini tetikleyen durumları fark etmelerini içerir. Hangi durumlarda nasıl öfkelendiklerini fark eden bireylere, kendilerini sakinleştirme, derin nefes alma, gevşeme teknikleri öğretilir. Böylece öfke düzeylerini azaltmaları sağlanmaya çalışılır. Ayrıca beden dili, jest ve mimikler, kişisel alanın diğerlerinin öfkelerini tetiklemedeki önemine vurgu yapılır. Diğer yaş gruplarında olduğu gibi yaşlı bireylerin öfke düzeylerini azaltmak, öfke kontrollerini artırmak için özellikle sistematik derin nefes alma ve gevşeme teknikleri öğretilebilir. Ayrıca bakım verenlerin yaşlılarla iletişimlerinde beden dilinin önemini bilerek uygun jest-mimik ve beden dili ile yaklaşmalarının öneminin de vurgulanması gerekmektedir. Bu tür durumlarda bakım verenlerin empatik olması, yaşlının durumunu ve öfkesinin nedenlerini anlaması gerekmektedir. Ancak bu şekilde doğru davranış şeklini bulmaları ve uygun tepkiler vermeleri mümkün olacaktır. Öfke kontrolü programlarında yer alan tekniklerden biri de fiziksel egzersizdir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kaygı yaratan durumlarla başa çıkmada kullanılan stratejiler; problem odaklı ve duygusal odaklı olmak üzere ikiye ayrılabilir. Kaygı ve stres durumlarıyla baş etmede kullanılan yöntemlerden biri de inançlardır. Ayrıca kaygı bozukluklarının tedavisinde, psikoterapi ve/veya ilaç tedavisi kullanılmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Kaygının belirtileri; 

Fiziksel belirtileri;

• Kalp atışında artış
• Aşırı yorgunluk
• Solunumun artması
• Mide bulantısı
• Karın ağrısı

• Baş dönmesi
• Görüntünün bulanması
• Ağız kuruluğu
• Kasların gerilmesi
• Kalp çarpıntısı

• Kızarma
• Kusma
• Uyuşma
• Terleme

Bilişsel belirtileri;

• İncitileceği ya da korkutulacağı düşüncesi
• Canavar ya da vahşi hayvanlar düşüncesi
• Kendini eleştirme düşüncesi

• Beceriksizlik ya da yetersizlik düşüncesi
• Konsantre olmada zorluk
• Unutkanlık
• Aptal görünme düşüncesi

• Bedenin incitileceği düşüncesi
• Sevdiği birinin incitileceğidüşüncesi
• Çıldıracağı düşüncesi
• Kirleneceği düşüncesi

Davranışsal belirtileri;

• Kaçınma
• Ağlama ya da çığlık atma
• Tırnak yeme
• Sesin titremesi
• Kekeleme

• Dudakların titremesi
• Yutkunma
• Hareketsizleşme
• Seyirme
• Parmak emme

• Göz temasından kaçınma
• Fiziksel yakınlık
• Çeneyi sıkma
• Yerinde duramamama

Doğru cevap D seçeneğidir.

alo 183

Tükenmişliğin kişiler arası boyutunu temsil eden duyarsızlaşma; çalışanların hizmet ya da bakım verdiği kişilere karşı olumsuz ve alaycı tutumlar sergilemesi, onlara duygudan yoksun bir şekilde nesne gibi davranmasını içermektedir. Duygusal tükenmeyi yaşayan kişi duygusal anlamda kendini işine veremediği için insanlarla ilişkilerini işini yapmaya yetecek olan en alt düzeye indirerek taşıdığı duygusal yükü hafifletmeye çalışır. Bunlar, duyarsızlaşmanın ilk belirtileridir. Doğru cevap D seçeneğidir.