YAŞLILARDA ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ I - Deneme Sınavı - 10

Aşama aşama yaşanan bir süreç olan tükenmişlik; şevk ve coşku dönemi, durgunluk dönemi, engellenme dönemi ve ilgisizleşme dönemi olmak üzere dört başlıkta toplanmıştır. İlk evrede bireyin enerjisi yüksektir ve gerçekçi olmayan beklentiler sergilemektedir. Sonrasında karşılaştığı güçlüklerden ve daha önce yadsıdığı bazı durumlardan giderek rahatsız olmaya başlamıştır. Üçüncü evrede yoğun bir engellenmişlik duygusu yaşar. Bu durumda ya başa çıkmaya yönelik yeni stratejiler geliştirir ya da pasif saldırgan tutumlarla işi yokuşa sürme, direnç gösterme ve kendini çekme gibi davranışlara başvurur. Son evrede derin bir inançsızlık, mesleğe karşı ilginin azalması ve umutsuzluk baş gösterir. Kişisel başarısı düşer ve sosyal çekilme durumu yaşanır. Yer alan maddeler Durgunluk döneminde görülmektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Aşama aşama yaşanan bir süreç olan tükenmişlik; şevk ve coşku dönemi, durgunluk dönemi, engellenme dönemi ve ilgisizleşme dönemi olmak üzere dört başlıkta toplanmıştır. İlk evrede bireyin enerjisi yüksektir ve gerçekçi olmayan beklentiler sergilemektedir. Sonrasında karşılaştığı güçlüklerden ve daha önce yadsıdığı bazı durumlardan giderek rahatsız olmaya başlamıştır. Üçüncü evrede yoğun bir engellenmişlik duygusu yaşar. Bu durumda ya başa çıkmaya yönelik yeni stratejiler geliştirir ya da pasif saldırgan tutumlarla işi yokuşa sürme, direnç gösterme ve kendini çekme gibi davranışlara başvurur. Son evrede derin bir inançsızlık, mesleğe karşı ilginin azalması ve umutsuzluk baş gösterir. Kişisel başarısı düşer ve sosyal çekilme durumu yaşanır. Bu maddeler tükenmişliğin şevk ve çoşku dönemiyle ilgilidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Tükenmişliğin davranışsal belirtileri, başkaları tarafından da kolaylıkla gözlenebilen ve değerlendirilebilen belirtilerdir. Bu belirtiler, işe karşı duyarsızlaşma, karşısındakini suçlama, diğerlerine karşı küçümseyici, alaycı, cezalandırıcı ve saldırganca davranışlar ortaya koyma, işin yapılış şekli konusunda kendisini yeni alternatiflere kapatma şeklinde ortaya çıkabilir. Ayrıca unutkanlık, işlerin onun taşıyabileceğinden fazlaymış gibi gelmesi, davranışta katı olma, hareketsizlik, bazı şeyleri sürekli erteleme ve kolay ağlama gibi davranışlar da gözlenmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Sosyal Belirtiler;
Bu belirtiler daha çok iş ortamında görülür. İş ortamında tükenmişliği yaşayan kişiler, fizyolojik ve psikolojik olarak kendilerini çalışma arkadaşlarından uzaklaştırırlar. İnsan ilişkileri kopmuştur. Aslında çevresine karşı olumsuz duygu ve tavırları, insanlara karşı ilgisiz, alaycı hatta suçlayıcı davranışları, işleri sürekli aksatması ve her şeyi olumsuz değerlendirmesi nedeniyle iş arkadaşları ve amirleri tarafından sevilmezler. Doğru cevap A seçeneğidir.

Alarm: Organizmanın, dış uyaranı stres olarak algıladığı durumdur. Otonom sinir sistemi, salgı bezlerini uyararak kana bol miktarda adrenalin ve onun etkisi altında ortaya çıkan diğer biyokimyasal maddeleri pompalar. Bu durum kalp atışlarının hızlanması, tansiyonun yükselmesi, solunumun hızlanması ve ani adrenalin salgılanması biçiminde gelişir. Salgıların etkisi altında vücut alarm durumuna geçer ve ortaya çıkacak acil durumlarla uğraşmaya hazırlanır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Benlik saygısı ve kendini kabul, yaşlılıkta da çok önemli olan bir kavramdır. Benlik saygısı bireyin toplumdaki rolü ve ilişkileri ile yakından ilişkilidir. Yaşlılık ise bireyin toplumdaki rolü ve ilişkilerinde önemli değişimlerin yaşandığı bir dönemdir. Fiziksel ve zihinsel yeteneklerdeki kayıplar, yaşlı bireyin benlik saygısının düşmesini kolaylaştırır (İlgar, 2008). Çünkü yaşlılar, çoğu kez artık güçlerinin kalmadığını düşünerek tüm iş ve uğraşlardan kendilerini uzak tutmakta ve kendilerini “değersiz”, “işlevlerini yitirmiş” ve “güçsüz” hissetmeleri de onların yaşamdan doyum sağlamalarında önemli bir engel oluşturmaktadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yaşlılık döneminde oluşan kayıplar, stresler, krizler, emeklilik, dulluk, hastalık, fiziksel gücün azalması, duyu kaybı, toplumsal statüdeki ve yaşam standartlarındaki değişiklikler gibi etkenler karşısında, her yaşlının aynı tutumu ve davranışı sergilemediği, yaşam deneyimleri, hayata bakışı ve kişilik özelliklerine göre değişik yanıtlar geliştirdiği görülmektedir.Yaşlı bireylerin tükenmişlik gibi yaşam zorluklarıyla etkili bir şekilde başa çıkabilmelerinde sosyal destek oldukça önemlidir. Yaşlının çevresindeki eş, aile ve arkadaşlarından oluşan sosyal ağ, sevgi, bağlılık, benlik saygısı ve bir gruba ait olma gibi temel sosyal gereksinimleri karşılayarak etkili bir destek sağlamaktadır. Sosyal destek sonucu ortaya çıkan saygınlık, moral artışına ve yaşamdan duyulan memnuniyete, stres verici olaylarla baş etmeye katkıda bulunmaktadır. Yaşlılıkta yaşam kalitesinin artırılması ve stres ve tükenmişlikle başa çıkmada hobi ve boş zaman etkinlikleri de oldukça etkilidir. Boş zaman etkinliklerine katılan bireylerin hepsinin, katılmayanlara oranla fiziksel bakımdan daha sağlıklı ve sağlam oldukları geniş ölçüde kabul edilen bir gerçektir. Özellikle açık hava boş zaman etkinlikleri, ruh bozukluk ve hastalıklarını önler ve azaltır. Ayrıca boş zamanların değerlendirilmesinden bireyin zihinsel rehabilitasyonundan da önemli ölçüde yararlanılmaktadır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Öfke, engellenme ve bireyin kendini tehdit altında hissettiği durumlarda ortaya çıkan bir duygudur.

Sürekli öfke ise bireyin yüksek düzeyde öfkeye duygusuna sahip olmasını ifade eder. Bu anlamda D şıkkında verilen bilgi yanlıştır. D şıkkında verilen bilgi durumluk öfkeyi tanımlamaktadır. Doğru cevap D'dir.

Bellek işlemlerinde ve dikkatini yoğunlaştırmada sorunlar yaşayan birey, karşılaştığı sorunları değerlendirirken ve çözüm üretirken bu sorunlardan olumsuz etkilenir. Diğerlerinin davranışlarını yanlış yorumlar. Bedia Hanım da eşyalarını nereye koyduğunu unuttuğunda, ailesini bulamadığı eşyalar için haksız yere suçlamaktadır.

Görme ve işitme kayıplarının yanı sıra öğrenme ve bellek kapasitesindeki düşüş, reaksiyon zamanının uzaması (özellikle karmaşık görevlerde), uykuya geçişin uzaması, uyuduktan sonra sık uyanma gibi uyku sorunlarının artması da yaşlının kaygı düzeyini artıran, kendisini çaresiz, yetersiz, işe yaramaz ve hatta yük olarak algılamasına neden olabilecek durumlardır. Tüm bunlar yaşlının öfke yaşamasına neden olabilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Sürekli kaygı, bireyin genel olarak nasıl hissettiğini ve bireyin kaygı yatkınlığını ifade eden bir kavramdır. Doğru cevap A'dır.

Kaygının fiziksel belirtileri şunlardır:

• Kalp atışında artış
• Aşırı yorgunluk
• Solunumun artması
• Mide bulantısı
• Karın ağrısı
• Baş dönmesi
• Görüntünün bulanması
• Ağız kuruluğu
• Kasların gerilmesi
• Kalp çarpıntısı
• Kızarma
• Kusma
• Uyuşma
• Terleme

Doğru cevap E'dir.

Kaygının bilişsel belirtileri şunlardır:

• İncitileceği ya da korkutulacağı
düşüncesi
• Canavar ya da vahşi hayvanlar
düşüncesi
• Kendini eleştirme düşüncesi
• Beceriksizlik ya da yetersizlik
düşüncesi
• Konsantre olmada zorluk
• Unutkanlık
• Aptal görünme düşüncesi
• Bedenin incitileceği düşüncesi
• Sevdiği birinin incitileceği
düşüncesi
• Çıldıracağı düşüncesi
• Kirleneceği düşüncesi

Doğru cevap C'dir.

Problem odaklı başa çıkmada birey, kaygı yaratan durumu değiştirmek ve etkilerini azaltmak için neler yapabileceği üzerinde durur ve harekete geçer. Başka bir ifadeyle bu başa çıkma tarzında birey durumu değiştirmeye ve sorunu ortadan kaldırmaya çalışmaktadır. Bu yöntemi kullanan bireylerin, sorun sırasında ve sonrasında daha düşük depresyona sahip oldukları belirtilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Yaşlıların psikolojik sorunları, genç yaşlarındaki deneyimlerinden kaynaklı psikolojik bozukluklar olabileceği gibi, yaşlanmaya bağlı gelişimsel stres kaynaklarının (eş ve yakınların kaybı, emeklilik, menopoz/andropoz, sosyal yalıtım, kronik hastalıklar, bağımlı kalma korkusu, ölüm korkusu vb.) neden olduğu yeni sorunlar da olabilir. Genç erişkinlikte anksiyete bozukluğu tanısı alması, gelişimsel stres kaynaklarından biri değil; kişilik bozukluklarına dayandırılacak bir durumdur. Doğru cevap E'dir.

Verilen ifadelerden I ve II doğrudur. Ancak III. maddede verilen bilgi yanlıştır. Kaygı bozukluklarının tedavisinde, psikoterapi ve/veya ilaç tedavisi kullanılmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Öfkeyi bastırmak, dışa vurmamak tehlikelidir çünkü dışa vurulmadığında bu duygu gittikçe büyür, bireyin yaşamında duygusal ve bedensel sorunlara neden olabilir.

Hem fizyolojik hem de duygusal unsurları içeren öfke, genelde ikiye ayrılmaktadır: Durumluk öfke ve sürekli öfke.

Saldırganlık için her zaman öfke gerekli değildir. İnsanlar öfkelenmeden de saldırgan davranışlar sergileyebilirler. 

Bu bağlamda III. maddede verilen bilgi yanlıştır. I. ve II. maddelerde verilen bilgiler ise doğrudur. Doğru cevap A'dır.

Bireylerin iyi oluşu, onların sağlıklı, rahat ve mutlu olması olarak ifade edilebilir. Doğru cevap C'dir.