YAŞLILARDA ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ I - Deneme Sınavı - 4

Türkiye’de kurumsal yaşlı bakımı ile ilgili yapılanmada birçok kurum ve kuruluş görev
üstlenmiştir. Bunlar arasında yerel yönetimler, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bağlı huzurevleri, dernek ve vakıflar, özel huzurevleri, azınlık huzurevleri ve kamu kurumlarına ait huzurevleri bulunmaktadır.

Türkiye’de yaşlı hizmetleri incelendiğinde bu hizmetlerin ilk defa 1963 yılında Sağlık Sosyal Yardım Bakanlığı’na bağlı Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü’nün kurulmasıyla kamu hizmetleri içerisindeki yerini aldığı görülmektedir.

Yaşlıların uygun ailelerin yanına verilmesi gibi bir çalışma mevcut değildir.

Emeklilik yaşı artırılarak yaşlıların daha çok çalışma hayatında kalmaları teşvik edilebilir.

Folkman ve Lazarus'a göre stres üç süreçten oluşmaktadır. Kişi, ilk olarak kendine yönelik bir tehdidi algılar. İkinci aşamada tehdide ilişkin gösterebileceği olası tepkileri aklına getirir. Üçüncü aşama ise zihinsel olarak tasarlanan bu tepkinin uygulanmasıdır ki bu başa çıkma olarak isimlendirilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Durumun-olayın yordanabilir olması, ardışıklığı–sıklığı, içsel çatışma yaratıcı etkisi ve tehdit edici etkisi stresin algılanmasını etkileyen etmenler arasında yer almaktadır. Doğru cevap E'dir.

Yapıcı stres, bireyin biyolojik olarak yaşamının devamını ve çevreye uyumunu sağlama işlevini yansıtmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Konuşma akışında bozukluk-kekeleme strese karşı verilen fizyolojik tepkiler arasında yer almaktadır. Hafıza sorunları, duygu küntlüğü, dikkatini toplama ve sürdürmede zorluk ve çöküntü ise strese karşı verilen psikolojik tepkilerdir. Doğru cevap B'dir.

Değer biçme, durumu yeniden olumlu olarak değerlendirme, birincil değerlendirme ve ikincil değerlendirme Folkman ve Lazarus’un Stresle Başa Çıkma Modeli'ndeki kavramlar arasında yer alır. Doğru cevap E'dir.

Aylin Hanım çok doyurucu olmamakla birlikte, sürekli gelir sağlayan, risksiz bir iş ortamında çalışmaktadır. Çok cazip özellikler taşıyan ama geleceği çok da belli olmayan bir iş önerisi alan Aylin Hanım bir süre sonra işsiz kalma riskini de içeren bu teklifi kabul edip çalışmaya başladıktan kısa bir süre sonra şirkette işler bozulmaya başlar. Aylin Hanım durumu şöyle değerlendirmektedir: “İşler daha kötü olur da birilerini işten çıkarmak zorunda kalırlar mı?” “Bu kişilerden biri ben olur muyum?” “O zaman nasıl idare
edebilirim?” “Yaşamım bu durumdan nasıl etkilenir?” “Bu durum belki de gelişebilmek ve gücümü ispatlamak için fırsat da yaratabilir.” Bu değerlendirme biçimi, birincil değerlendirmeye örnektir. Doğru cevap A'dır.

Folkman ve Lazarus’un Modelinde stresle başa çıkma kavramı kişiliğe ve duruma özgü başa çıkma olarak gruplanmaktadır. Doğru cevap B'dir.

“Arkadaşım çok soğukkanlıdır; en gerilimli anlarda, en ağır sorunlar karşısında bile bir bilgisayar gibi sorunun olası çözümlerinin arayışı içindedir.” olarak belirtilen durum, problem odaklı ve kişiliğe özgü başa çıkmaya örnektir. Doğru cevap D'dir.

Amerika’ da eşin ölümü, işini kaybetme veya ilk kez ana-baba olma gibi önemli yaşam olayları ile karşılaşan 18-65 yaş arasındaki 2300 kişinin kullandıkları başa çıkma stratejileri ile ilgili olarak yapılan bir araştırmada, sorunu çözmeye yönelik olarak, içinde bulundukları durumda değişiklik arayışına girme, stresli durum ortaya çıktıktan sonra bu durumu yeniden anlamlandırma ve stres ortaya çıktığında onu kontrol altına alma stratejileri görülmüştür. Doğru cevap E'dir.

Yaşlanmanın fiziksel anlamdaki
özellikleri şu şekildedir (Gökçe-Kutsal, 2007):
• Organ sistemlerinin rezerv kapasitelerinde
azalma,
• Homeostatik kontrolde azalma (vücut ısısı
gibi),
• Çevresel faktörlere uyum sağlayabilme yeteneğinde
azalma (Hareketlerde zorlanama,
tansiyon, değişen ısıya adapte olamama gibi),
• Bağışıklık sisteminde bozulmalar.

B seçeneğindeki alzheimer hastalığı ile ilgili "Artan bilgi birikimi sonucu son eklenen bilgilerin belleğe sığmaması" durumu bu değişen fiziksel özelliklerden biri değildir. 

Doğru cevap B seçeneğidir.

Yaşlılıkta sık rastlanan depresyon, bunalım ve durgunluk bir patoloji olarak değil, bu gelişim döneminin beraberinde getirdiği kronik sağlık sorunları ile psikolojik kayıplara (eşin, yakınların, işin kaybı gibi) verilen insanca ve doğal tepkiler olarak kabul edilir. Bu durum çoğu kez ‘yaşlanmanın depresyonu taklit ettiği’ şeklinde de ifade edilmektedir. Eş ve yakınların ölümü, emeklilik, andropoz ve menopoz, kronik hastalıklar,
başkalarına bağımlı kalma ve ölüm korkusu gibi nedenler, yaşlılığa özgü stres kaynaklarıdır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Bu dönemlerin isimleri yakınlığa karşı yalnızlık, üretkenliğe karşı durgunluk ve benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk olarak adlandırılmıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Belli bir yaşın üstündeki bireyler bedensel ve zihinsel gerileme, duyularda zayıflama, hareket etmede güçlük çekme ve hastalıklar gibi fiziksel rahatsızlıklarının yanında psiko-sosyal sorunlar da yaşayabilirler. Üstün yeteneklilik bu sıkıntılardan biri değildir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yaşlanmakta olan bireylerin en büyük korkularından birisi başkalarına muhtaç olmaktır. Kendi çocuğu bile olsa bir başkasına muhtaç olmaktan ve çocuklarına yük olmaktan korkarlar. Bu durumu açıkça ifade edemeyip sıkıntı yaşayan yaşlı kimseler de vardır. Aslına bakılırsa genel olarak yaşlı bireyler daha da yaşlandıkları dönemde bile kendi evlerinde yaşamak
istemektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Havighurts’e (1972) göre, yaşlılık döneminde karşılaşılan sorunlar ve görevler şunlardır (Akt. Bacanlı, 2011):
a. Azalan fiziksel güç ve sağlığına uyum yapma: Yaşlılık dönemi fiziksel açıdan gücün azaldığı ve sağlığın bozulma işaretleri verdiği bir dönemdir.
b. Emeklilik ve azalan gelire uyum sağlama: Yaşlılık dönemi aynı zamanda gelirin azaldığı dönemdir. 
c. Eşin ölümüne uyum sağlama: Eşlerden biri diğerinden daha önce öldüğünde, kalan kişinin bunu kabullenmesi beklenir.
d. Yaş grubu ile açık bir yakınlık kurma: Yaşlıların, sonraki nesillere uyum yapmaları zor olduğundan, kendi yaşıtlarıyla yakınlık kurmaları beklenir.

e. Toplumsal ve vatandaşlık yükümlülüklerini yerine getirme: Daha önceki dönemlerde olduğu gibi, bu dönemde de kişiden beklenen görevlerden biri, toplumsal sorumluluklarını yerine getirmesidir.
f. Doyurucu fiziksel yaşam düzenlemesi oluşturma: Yaşlılık, kendine özgü yaşam biçimi düzenlemeleri gerektirir.

Üçüncü ihtiyaç olan sevgi ve ait olma ihtiyacı ise diğer insanlar ile sevgi temelinde bir ilişki kurmaya ve sosyal bir gruba ait olmaya yönelik bir ihtiyaçtır. Dördüncü ihtiyaç saygı ihtiyacıdır. Saygı ihtiyacı, öz güven ve saygınlık çabalarını kapsamaktadır. Son ihtiyaç ise kendini gerçekleştirme ihtiyacı olarak tanımlanmış olup, bireyin tüm kapasitesini en üst düzeyde geliştirme ihtiyacını kapsamaktadır (Gerrig ve Zimbardo, 2012). Maslow, bireylerin ihtiyaçlarının hiyerarşik olduğunu belirterek ihtiyaçları
sınıflandırmaktadır ve bu ihtiyaçları bir piramitle simgelemektedir.