YAŞLILARDA ÇATIŞMA VE STRES YÖNETİMİ I - Deneme Sınavı - 13

Stresli durumlarla ilgilenirken erkeklerin alkol, ilaç kullanımı gibi haz almaya yönelik yani sorunla uğraşmaktan kaçmayı içeren yaklaşımları; kadınların ise daha çok sosyal destek aramayı içeren başa çıkma yollarını kullandıkları görülmüştür. Doğru cevap D’dir.

Yaşlıların algıladıkları sosyal destek, yaşadıkları yalnızlık hissini, depresyonu ve fiziksel sağlık sorunlarını azaltmaktadır. Ancak sosyal desteğin her zaman yararlı olmadığı, güçlü bir sosyal ağın kimi durumda diğer destekleri engelleyebildiği de bulunmuştur. Araştırma bulguları, yaşlının sosyal ağının genişliğindense, algıladığı desteğin kendi yararına ilişkin algısının önemli olduğunu yansıtmıştır. Diğer bir deyişle yaşlının sosyal çevresinde çok sayıda insanın olması değil de, kendini güvende hissettiği kişilerle olmasının ruh sağlığı üzerinde daha anlamlı olumlu etkisinden söz edilmektedir. Dolayısıyla doğru cevap E'dir.

Fiziksel yönelimli başa çıkmada yaşlılar, o güne değin benimsemiş oldukları yaşam tarzları ve kazanmış oldukları yaşam deneyimlerini, yaşlılık döneminde karşılaştıkları stresle başa çıkmada kullanabilirler. Yaşamını büyük ölçüde geçirdiği bölgeye bağlı olarak, örneğin; kırsal kesimde bağ-bahçede tarımla uğraşmaları, sebzemeyve yetiştirmeleri, kentsel alanda ev içinde ve balkonlarında çiçek bakımı ile uğraşmaları, evde yemek hazırlama, sebze ayıklama işlerini yerine getirmeleri, banka işlemlerini takip etme, alışveriş yaparak gündelik ev ihtiyaçlarının karşılanması gibi eylemler örnek olarak verilebilir. Dolayısıyla doğru cevap B'dir.

Yaşlı bireyin çocuk parkında oturup dinlenirken çocukları sevmesi sosyal yönü ağırlıklı başa çıkma; Yaşlı bireyin balkonundaki çiçeklerin bakımıyla uğraşması fiziksel yönelimli başa çıkma; yaşlı bireyin hergün fotoğraf albümlerini inceleyerek “zamanda yolculuğa” na çıkması duygu odaklı başa çıkma ve yaşlılar arasında sabah kahvaltısında “yumurta tokuşturma turnuvası” nın düzenlenmesi ise mizah yoluyla başa çıkmaya örnek durumlarken yaşlı bireyin hergün sudoku çözmesi bilişsel yönelimli başa çıkma yoludur. Dolayısıyla doğru cevap E'dir.

Evde ve kurumda bakılan yaşlıların karşılaştırıldığı bir çalışmada her iki grup arasında psikiyatrik tanı, depresif belirti şiddeti ve bilişsel işlev düzeyleri açısından fark bulunmamıştır. Ancak özellikle ekonomik durumu kötü olan ve huzurevinde kalış süresi daha uzun olan yaşlıların yaşam kalitesinin ekonomik sorun yaşamayanlara göre düşük olduğu bulunmuştur. Çalışmanın bu yöndeki bulgularının yaşlılar için düşük sosyoekonomik düzeyin önemli bir stres kaynağı
olduğunu vurgulayan görüşleri doğruladığı görülmektedir. Dolayısıyla doğru cevap D'dir.

Gündelik yaşamda, yaşanan zorlanma-güçlüğün stres kavramı ile eş anlamlı olarak kullanıldığı görülmektedir. Doğru yanıt "A" seçeneğidir.

Psikoloji bilim dalında strese ilişkin en tanınmış ve birçok çalışmaya temel oluşturmuş olan yaklaşımlardan biri Lazarus’a aittir. Doğru yanıt "B" seçeneğidir.

Ççsel kaynaklar; bireyin kişilik ve kişisel özelliklerinden oluşmaktadır. Örneğin, çabuk heyecanlanan, çabucak öfkelenebilen, kırılgan, başkaları tarafından onaylanmayı bekleyen kişilerin yaşamda karşılaştıkları durumları, bu özelliklere sahip olmayanlara göre daha “stresli’’ algıladıklarını bilinmektedir. Doğru yanıt "C" seçeneğidir.

Durumun-olayın yordanabilir olması, yani bireyin bu durumun ortaya .ıkacağına ilişkin tahminlerde bulunabiliyor olması, bu durumu-olayı kontrol etme gücü-olanağı olması bile stresi daha az etkili ya da daha az şiddetli algılamasına ortam yaratır. Doğru yanıt "D" seçeneğidir.

Stres, insan vücudunda bir seri değişime neden olur. Solunum hızlanır, böylece akciğere daha fazla oksijen sağlanır. Kalp atışı hızlanır, kan basıncı yükselir ve bedende ihtiyaç duyulan bölgelere gerekli kan gönderilmiş olur. Doğru yanıt "E" seçeneğidir.

Stresin yaşanma süresine dayalı olarak kısa süreli (akut) ve süreğen (kronik) stres biçiminde sınıflamak mümkündür. Doğru yanıt "A" seçeneğidir.

İkincil değerlendirme  “Bu sorunla başa çıkmak için gerekli becerilere sahip miyim?” sorgulamasında olduğu gibi durumla etkili bir biçimde uğraşmak için kişinin kaynakları ve pozisyonuyla ilgili bir seri biliş olarak görülmektedir. Doğru yanıt "C" seçeneğidir.

Duygu odaklı başa çıkma olarak isimlendirilen bu yaklaşım tarzında, başarılı biçimde düşünmekten kaçındığımız tehdit, geçici bir süreyle de olsa bizi bunaltmaz. İnkar ve sorundan uzak durma, kişiye daha sakin bir biçimde soruna yaklaşma fırsatı verdiği i.in psikolojik stresi kontrol etmede güçlü tekniklerdir. Doğru yanıt "C" seçeneğidir.

Stresli durumlarla ilgilenirken erkeklerin alkol, ilaç kullanımı gibi haz almaya yönelik yani sorunla uğraşmaktan kaçmayı içeren yaklaşımları; kadınların ise daha çok sosyal destek aramayı içeren başa çıkma yollarını kullandıkları görülmüştür. Doğru yanıt "D" seçeneğidir.

Fiziksel yapımızdaki olağan dışı değişimler, sürekli veya kısa süreli hastalıklarla veya kesin tedavisi bulunmamış veya ölüm riski çok yüksek hastalıklarla veya ameliyatlarla karşılaşma kuşkusuz dengemizi bozabilen, bizde stres yaratabilen durumlardır. Doğru yanıt "E" seçeneğidir.

Stresin Algılanmasını Etkileyen Etmenler

Bu durum ve/veya olayın sahip olduğu bazı özellikler, kişilerin bunlar karşısında kendisi ile ilgili değerlendirmeleri, yaşantının stres yapıcı özelliğini güçlendirebilir. Bu özellikler aşağıda sunulmuştur:

Durumun-olayın yordanabilir olması,

Durumun–olayın kontrol edilebilir olması,

Durumun-olayın zorlayıcı ya da geliştirici olması,

Bir olayın-durumun ardışıklığı–sıklığı,

Durumun-olayın kişinin olmasını istediği durumu engelleyici olması,

Durumun-olayın içsel çatışma yaratıcı etkisi,

Durumun-olayın tehdit edici etkisi,

Durumun-olayın değişimi beraberinde getiriyor olması.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Yapıcı stres, bireyin biyolojik olarak yaşamının devamını ve çevreye uyumunu sağlama işlevini yansıtmaktadır. Orta düzeyde kaygının işlevine benzer olarak, orta düzeyde stres organizmasının çalışması, işlevsel davranışın geliştirilmesi, engellerin aşılması, sorunların çözülmesi, yaratıcı gücün devreye girmesi için gerekli olan bedensel ve psikolojik güçten oluşmaktadır.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Stres, insan vücudunda bir seri değişime neden olur. Bunlardan bazılarından kişi haberdar olabilirken bazılarını fark etmez bile. Solunum hızlanır, böylece akciğere daha fazla oksijen sağlanır. Kalp atışı hızlanır, kan basıncı yükselir ve bedende ihtiyaç duyulan bölgelere gerekli kan gönderilmiş olur. Depolanmış yağ ve şeker kana karışır ve ihtiyaç duyulan enerji sağlanır. Kanda alyuvar artar ve bu sayede beyne ve kaslara daha fazla oksijen sağlanır. Kaslar gerilir ve güç gerektiren eylemleri yapmaya hazırlanılır. Sindirim yavaşlar veya durur, böylece iç organlardaki kan, kaslara ve beyne geçer, bağırsak ve mesane adeleleri gevşer. Doğru cevap B seçeneğidir.

Başa çıkma kavramı, Lazarus ve Folkman tarafından stresli durumların içsel ve dışsal gereklilik- lerinin üstesinden gelebilmek için kişinin bilişsel (zihinsel) ve davranışsal çabaları olarak tanımlanmıştır. Başa çıkmanın iki temel etkisinden söz edilmektedir. Bunlar, stresli duyguları düzenlemek ve rahatsızlığa neden olan çevre ile rahatsız olan kişinin ilişkisini değiştirmektir.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Duygu odaklı başa çıkma başlığı altında kaçma-kaçınma, inkâr, sorundan uzak durma, haz almacı kaçınmacılık, sosyal destek arama, yüzleştirici başa çıkma, kuruntulu düşünme, zihinsel anlamda sorunla meşgul olmama gibi eğilimler bulunmaktadır.

Doğru cevap C seçeneğidir.