YAŞLI VE HASTA BAKIM HİZMETLERİ

WHOQOL-OLD (Yaşlılar için Dünya Sağlık Örgütü yaşam kalitesi modülü), 24 sorudan oluşan altı
ölçek içermektedir. Bu alt ölçekler, duyusal fonksiyonlar; özerklik; geçmiş, bugün ve gelecek faaliyetleri;
sosyal katılım; yakınlık, ölüm ve ölmektir. D

Duyusal fonksiyonlar; görme, işitme, koku, tat alma, iştah ve
dokunma duyularındaki değişiklerin yaşam kalitesi üzerindeki etkisini, özerklik; bağımsızlık, saygı,
genel olarak yaşamı kontrol etme, özgür biçimde tercih yapma ve bu faktörlerin yaşam kalitesi üzerindeki
etkisini, geçmiş, bugün ve gelecek faaliyetleri; geçmişte elde edilen başarılar ve bu başarıdan yaşam
boyu memnuniyet durumu, geçmişten söz edilmesi ve gelecek ile ilgili duygu ve düşünceler
sorgulanmaktadır. Sosyal Katılım; zamanı kullanma ile ilgili görüşler ve önemli faaliyetlere katılma
durumu, yakınlık; diğer kişilerle ilişkiler ve sosyal desteği, ölüm ve ölmek; ölümün kabul edilebilir ve
kaçınılmaz olması ile ilgili düşünceler ve ölümün anlamı araştırılmaktadır.

Özürlülük (Impairment): Özürlülük, kişinin fizyolojik, psikolojik, anatomik yapı ya da
işlevlerindeki herhangi bir eksiklik ya da anormalliktir. Yetersizlik organ düzeyinde olan bir olaydır.
Psikolojik, konuşma, işitme, görme, iskelet sistemi ve iç organ (dolaşım, solunum, boşaltım gibi
sistemlerin uzun süreli hastalıkları) bozuklukları bu gruba girer

Yardımcı Aktiviteler (Instrumental Activities of Daily Living):
Toplum içinde bağımsız yaşama için gerekli olan yardımcı aktivitelerdir. Bunlar; telefon
kullanabilme, seyahat edebilme, alışveriş yapabilme, yemek hazırlayabilme, ev işi yapabilme, çamaşır
yıkayabilme, el işi yapabilme, kendi ilaçlarını alabilme, paranın yönetimini sağlayabilme gibi aktiviteler
ise yardımcı aktiviteler olarak bilinirler.

Yaşam kalitesi üzerine olumsuz bir etkiye yol açan depresyon, 65 yaş üstü bireylerin %10-25’inde
saptanmıştır.

Katarakt, gözdeki lensin geçirgenliğinin değişmesi, opaklaşması ve ışığı geçirmemesi sonucu
oluşmaktadır. Bu durum, çoğunlukla basit bir operasyonla tedavi edilebilir.
Glokom, bir grup hastalığı ifade eder. Optik sinir zedelenmesine bağlı geri dönüşümsüz körlüğe
neden olur. Glokom önlenememesine rağmen, erken tanı alır ve tedavi edilirse körlükle sonuçlanmaz.
Yaşlı kişiler, özellikle de ailede glokom öyküsü olanlar düzenli göz muayenesi olmalıdır.
Diabet, retinadaki kan damarlarına zarar vererek körlüğe neden olur. Gelişmekte olan ülkelerde
yetişkinlerdeki körlüğün en sık nedeni diabetik retinopatidir. Diabetten 15 yıl sonra hastaların %2’sinde
körlük, yaklaşık %10’unda ciddi görme bozuklukları gelişmektedir. Düzenli göz muayeneleri ve vaktinde
tedavi bu durumu önleyebilir.
Yaşa bağlı maküler dejenerasyon önlenemez körlüğün nedenli grubunun içinde en sık olanıdır.
Retinadaki ışık duyarlı alanın ilerleyici dejenerasyonu ile karakterizedir. 80 yaş ve üzeri kişilerin yaklaşık
%25’inde görülür. Etkili bir tedavisi olmasa da optik aletler ve rehabilitasyonla görme bozukluğu bir
miktar azaltılabilir.

Çevresel faktörlerin olumlu hale getirilmesi ve sağlık yaşam kurallarına uyulması ile pek çok hastalıktan
etkili ve başarılı şekilde korunmak mümkündür. Bu tür korunmaya “birincil korunma”
(hastalıkların nedenlerinin ortadan kaldırılması) adı verilir. Sağlıklı bireylere yöneliktir. Burada amaç
oluşabilecek sağlık risklerinden toplumu korumaktır. Bu önlemler arasında, hayata pozitif bakma,
beslenmenin düzenlenmesi, düzenli fizik egzersiz yapma alışkanlığının yerleştirilmesi, tütün ve alkol gibi
maddelerin kullanımının önlenmesi, uygun aşıları zamanında yaptırma, kazalardan korunma vb. olarak
sayılabilir. Altmış beş yaş üzeri kişilerde; on yılda bir tetanoz; solunun sistemi hastalıklarının seyrini
hafifletebileceği için her yıl ekim ayında grip ve beş yılda bir pnömokok aşısı önerilir. Sağlığın
korunması çalışmaları hastalıkların tedavisine göre daha kolay, daha ucuz, daha ekonomik, daha insancıl
ve daha başarılıdır

Sağlığı koruma yönündeki bütün çabalara rağmen kişide hastalık tablosu ortaya çıkmışsa, o zaman da
hastalığın en iyi şekilde tedavi edilmesine çalışılır. Ayrıca hastalık nedeniyle bir sakatlık veya iş gücü
kaybı meydana gelmişse, bu durumda hastanın yeni bir yaşama alıştırılması (rehabilitasyon) gerekir.
Hastanın tedavisi ve rehabilitasyonu çalışmaları da “üçüncül korunma” olarak adlandırılır.

Dünya Sağlık Örgütü tütün kullanımının kontrolü konusunda etkili olduğu kanıtlanmış altı
uygulamayı içeren bir paket hazırlamıştır. Bu uygulamalar;
1. Vergileri ve fiyatı arttırmak,
2. Reklam, tanıtım ve sponsorluğu yasaklamak,
3. Toplumu pasif sigara dumanı etkilerinden korumak,
4. Herkesi sigaranın tehlikeleri konusunda uyarmak,
5. Sigarayı bırakmak isteyenlere yardım etmek,
6. Salgını ve koruyucu uygulamaları titizlikle izlemek.

Ulusal ağız ve diş sağlığı 2004 çalışmasına göre, Ülkemizde 65-74 yaştakilerin yarıya yakınının
(%48,0) dişsiz olduğu saptanmıştır. Bu, daha genç yaşlarda diş sağlığına önem vermememizden
kaynaklanmaktadır. Nitekim aynı çalışmada, erişkin yaşta %15,9 olan diş fırçası olmama yüzdesi, yaşlı
grupta %39,2’ye çıkmaktadır. Diş hekimine yakınma olunca gidilmektedir. Son bir yıl içinde diş
hekimine gidenler en düşük yüzde ile 65-74 yaş grubundadır. Çürük diş sıklığı, kadınlarda ve kırsal
kesimde daha yüksektir. Toplumdaki bütün bireylerin diş fırçasına sahip olması ve ağız-diş sağlığı
hakkındaki bilgilerinin davranışa dönüştürülmesini sağlayacak programların geliştirilmesi çok önemlidir