YAŞLI VE HASTA BAKIM HİZMETLERİ

İlk Yardımın Amaçları ve Öncelikleri a. Hayati tehlikeyi ortadan kaldırmak, b. Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesini sağlamak, c. Hasta/yaralının durumunun kötüleşmesini önlemek, d. İyileşmeyi kolaylaştırmak.

İlk yardım gerektiren bir durumda yapılacak uygulamalar bakımından bazı öncelikler söz konusudur. İlk yardımda birinci öncelik hayati tehlikeyi ortadan kaldırmaktır. Hastanın ya da kazazedenin sağlığını tehlikeye sokan durumun ne olduğu önceliklerin belirlenmesinde önem taşır. Yaşamı tehdit eden bir durum olduğunda kuşkusuz birinci öncelik hayati tehlikenin önüne geçilmesidir. Örneğin nefes alamayan ya da kalbi durmuş olan bir kişide ciddi bir hayati tehlike söz konusudur. İlk yardımcı öncelikle tıkanmış olan soluk yolunu açmaya çalışmalı ve solunum-dolaşım bakımından destek sağlamak suretiyle hayati tehlikeyi ortadan kaldırmaya çalışmalıdır. İlk yardımcı öncelikle hayati tehlikeyi ortadan kaldırmalı sonra kazazede- hastanın yaşamsal fonksiyonlarını sürdürmesini sağlamalıdır.

İlk yardımcı tarafından başlatılan ve sağlık ekipleri tarafından devam ettirilen yaşam kurtarma zinciri, birbirinin devamı olan dört halkadan oluşur. İlk yardımcının görevi ilk 2 halkadır, son iki halka bu konuda ehliyetli kişilerce gerekli donanımla yapılan müdahalelerdir. 1. Basamak - Telefon ile sağlık kuruluşuna haber verilmesi 2. Basamak - Olay yerinde bulunan ilk yardımcının yaptığı temel yaşam desteği 3. Basamak - Ambulans ekiplerince yapılan müdahaleler 4. Basamak - Hastane acil servislerinde yapılan acil bakım uygulamaları.

Hayat kurtarmak amacı ile hava yolu açıklığı sağlandıktan sonra, solunumu ve-veya kalbi durmuş kişiye yapay solunum ile akciğerlerine oksijen gitmesini, dış kalp masajı ile de kalpten kan pompalanmasını sağlamak üzere yapılan ilaçsız müdahalelere temel yaşam desteği denir. Basit hava yolu araçları dışında hiçbir araç gereç kullanmaksızın, hava yolu açıklığının devam ettirilmesi ve solunum ile dolaşımın desteklenmesini ifade eder.

Kalp, yaşadığımız sürece sürekli kasılıp gevşeyerek çalışır. Kalbin kasılmasına “sistol”, gevşemesine “diyastol” denir

Dokuzlar kuralında yanığın vücut yüzeyinde kapladığı alanın genişliğini saptamak için kullanılır. Amaç, yanık yüzeyinin, yanığın derecesi ile birlikte değerlendirilmesi ve yanığın hayati tehlike oluşturma derecesini saptamaktır. Kurala dokuzlar kuralı denmesinin sebebi de yanık oranını hesaplarken göz önünde bulundurulan vücut bölgesi sayısının dokuz olmasıdır. Baş % 9 kollardan her biri % 9, bacaklardan her biri % 18, gövdenin ön tarafı % 18, gövdenin arka tarafı % 18, üreme organları % 1 olacak şekilde toplam yanık alan hesaplanır. Oran % 20’nin üzerinde ise hayati tehlike vardır.

Kafa travması sonucu primer ve sekonder hasarlar meydana gelmektedir. Primer hasarlar mekanik olarak beyin hücrelerinde meydana gelen durumlardır ve maalesef günümüz tıbbı bu durumların tedavisi için yeterli değildir. Fakat sekonder hasarları yaratan beyin kanaması, beyin ödemi, beyin kan akımında bozulma, kafa içi basınç artışı gibi durumlar tedavi edilebilir ve bütün dikkat bunlar üzerine verilmelidir.

Doğru seçenek C seçeneğidir. İlk yardımdaki ilk öncelik hastanın/kazazedenin hayati tehlikesini ortadan kaldırmaktır.

Doğru cevap E seçeneğidir. Hasta ya da kazazedenin bilinci kontrol eldir; bilinci kapalı ise ilk yardımın ABC, si uygulanır. ilk yardımın ABC’si : Havayolu açıklığının değerlendirilmesi, solunum yolunun değerlendirilmesi ve dolaşımın değerlendirilmesidir.

Doğru cevap B seneğidir. Epilepsi beyindeki nöronların elektriksel boşalımı sonucu ortaya çıkan anormal bir nörolojik durumdur.

Doğru cevap A seçeneğidir. İnme, epilepsi, hipertansiyon ve kalp krizi yaşlılarda sık karşılaşılan hastalıklardır. Disleksi bunlar arasında yer almaz.

Glaskow Koma skorlamasına göre hafif şiddette kafa travması 15-14, orta şiddette kafa travması 13-8, ağır şiddette kafa travması 3-8 arasında yer alır.

Doğru cevap D seçeneğidir. Epidermis, dermis ve cilt altı dokuların zarar gördüğü yanık türü 3. Derece yanık türüdür.

Doğru cevap C seçeneğidir. Diz eklemi çıkmaya en yatkın eklemler arasında yer almaz.

Doğru cevap D seçeneğidir. Düşme sırasında ayağın sabit kalması sonucu bükücü güçlerin etkisiyle oluşan yaralanmalar arasında yer alır.

Yukarıda sıralanan maddelerin hepsi ilk yardımın amaçları ve öncelikleridir.

İlk yardımda birinci öncelik hayati tehlikeyi ortadan kaldırmaktır. Hastanın yada kazazedenin sağlığını tehlikeye sokan durumun ne olduğu önceliklerin belirlenmesinde önem taşır. Yaşamı tehdit eden bir durum olduğunda kuşkusuz birinci öncelik hayati tehlikenin önüne geçilmesidir. Örneğin nefes alamayan ya da kalbi durmuş olan bir kişide ciddi bir hayati tehlike söz konusudur. İlk yardımcı öncelikle tıkanmış olan soluk yolunu açmaya çalışmalı ve solunum-dolaşım bakımından destek sağlamak suretiyle hayati tehlikeyi ortadan kaldırmaya çalışmalıdır. İlk yardımcı öncelikle hayati tehlikeyi ortadan kaldırmalı sonra kazazede- hastanın yaşamsal fonksiyonlarını sürdürmesini sağlamalıdır. İlk yardımcının hayati tehlikeyi ortadan kaldırıp, yaralının yaşamsal fonksiyonlarını sürdürmesini sağladıktan sonraki amacı , kazazedenin durumunun kötüleşmesini önlemeye çalışmak olmalıdır. Örneğin bileği kesilmiş ve kanaması olan hastada, kanamayı durduracak bir müdahale kazazedenin durumunun daha kötü hale gelmesini önleyecektir. İlk yardımın bundan sonraki amacı iyileşmeyi kolaylaştırıcı bazı uygulamalardır. Her ne kadar ilk yardım uygulamalarında asıl amaç iyileştirme olmasa da, bazı durumlarda yanlış olarak yapılan bazı uygulamalar hastalığın veya yaranın iyileşmesi bakımından olumsuz etki yapar.

Hafif hipoglisemi (kan şekerinin <60-65 mg/Dl) semptomları, bulantı, aşırı açlık hissi, soğuk ve nemli cilt, nabızın hızlanması, uyuşukluk hissi, dudaklarda ve parmak uçlarında karıncalanma, titremedir. Orta hipoglisemide (kan şekerinin <50 mg/Dl) sinirlilik, anksiyete, huzursuzluk, öfke, görmede bulanıklaşma, baş dönmesi, baş ağrısı, güçsüzlük, bitkinlik, koordinasyonda bozulma, telaffuzda zorlanma görülür.

Kafa içi kanamalar 4 çeşittir; epidural kanama (kafatası ile beyin zarı arasında), subdural kanama (beyinin kalın zarı ile beyin dokusu üzerindeki örümcek zar arasında), subaraknoid kanama (beyin boşlukları arasında), intraserebral kanama (beyin dokusu içine).

1. derece: Sadece cildin en üst katmanı olan epidermisin etkenle temas eden üst kısmı yanmıştır, epidermisin altındaki dermis etkilenmemiştir; genellikle 3-7 günde iyileşirler. Kalıcı iz bırakmazlar. Güneş yanığı birinci derece yanığa en tipik örnektir.