YAŞLI VE HASTA BAKIM HİZMETLERİ

Yaşlılık döneminde vücut ağırlığında son üç ayda %5 ve daha fazla kayıp ölüm riskini artırmaktadır. Son altı ayda kayıp %10 ve üzeri olduğunda da riskin arttığı ifade edilmektedir. İstenmeden vücut ağırlığında kaybın/azalmanın başlıca nedenlerinin gıdaya ulaşamama, sosyal faktörler gibi yetersiz beslenmeye neden olan durumlar, iştah kaybı, kas kütlesinde azalma ile seyreden sarkopeni, kaşeksi gibi bazı hastalıklarda görülen yangısal reaksiyonlar, depresyon olduğu belirtilmektedir.

BKİ değerlendirmesi için genel toplumda DSÖ kriterleri kullanılır. Tablo 5.1: DSÖ BKİ değerlendirme kriterleri Beden Kitle İndeksi = Vücut ağırlığı (kg) BÖLÜ Boy uzunluğu (m) x Boy uzunluğu (m) BKİ (kg/m2) Değerlendirme: 18.5 altı Zayıf 18.5-24.9 Normal 25.0-29.9 Hafif şişman/fazla kilolu 30.0-39.9 Şişman 40 ve üzeri Aşırı Şisman

Türkiye’de de yaşlı nüfus artma eğilimi içerisindedir. Ülkemizde 31 Aralık 2011 tarihi itibarıyla toplam nüfus 74.724.269 olup bu nüfusun %7,3’ü 65 yaş ve üzerindedir. Bir başka ifadeyle Türkiye’de beş milyondan fazla birey yaşlıdır.

Dünyada geçmiş yıllardan bu yana doğuşta beklenen yaşam süresi de artma eğilimindedir. 1950’den bu yana artış 21 yıl olmuştur. Artışın az gelişmiş bölgelerde 24,6 yıl ve daha gelişmiş bölgelerde 11,1 yıl olduğu ifade edilmektedir. Gelecek “on” yıllarda yaşlı nüfusun çoğunluğunun gelişmekte olan ülkelerde yaşayacağı da tahmin edilmektedir.

Proteinler vücudu oluşturan hücrelerin temel yapı taşıdır. Bir gram protein 5,65 kalori ısı enerjisi vermektedir. Günlük alınması gereken enerjinin %10-12’si proteinlerden sağlanmaktadır. Karbonhidrat ve yağın az alınması durumunda günlük enerji gereksinimi proteinlerden sağlanır. Yumurta örnek protein kaynağı olarak kabul edilir. Et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri, tavuk ve balık da iyi protein kaynakları arasındadır.

Tam tahıl ürünlerinin ve meyvenin her öğün için bir ya da iki porsiyon tüketimi önerilmektedir. Tüketilen yağlar zeytinyağı gibi tekli doymamış yağlar olmalıdır ve hidrojenize edilmiş yağlardan kaçınılmalıdır. Yeterli iyot üketimine dikkta edilmelidir, kırmızı et tüketimi ise haftada iki kere ile sınırlandırılmalıdır.

Kanserden korunmak isteyen biri yağlı yiyeceklerden uzak durmalı, çünkü yağlı yiyecekler damar cidarında yağlanmaya sebep olarak kan basıncında yükselmeye, kan yağ değerlerinde bozulmaya, kan şekerinin düzeninde bozulmaya neden olmaktadır. Tek tip beslenme de vitamin eksikliğine yol açmaktadır Yağ kütlesinin fazlalığı kalp hastalıklarına, yüksek tansiyona, şeker hastalığına, safra kesesi taşına, kireçlenmeye, kanser, vb. yol açmaktadır. Posalı gıdaların ve kalsiyum yönünden zengin besinlerin tüketimi ise kansere karşı koruyucu işleve sahiptir.

Yaşlılarda BKİ’nin 27kg/m2 ’ye kadar olan değerleri normal olarak kabul edilmektedir. BKİ risk eşiği ise 18-22kg/m2’dir.

Günlük enerjinin %50-60’ının karbonhidratlardan sağlanmalıdır ve bu enerjinin yağlardan alınan miktarı %30’u geçmemelidir. Vücut ağırlığı başına günlük alınan protein miktarı 0.9-1.1 gram olmalıdır. D vitamin gereksiniminin karşılanması için haftada 20-30 dakika güneşlenilmelidir. Vücut ağırlığının kilogramı başına 30kkal/gün enerji tüketilmelidir.

Yaşlıların haftada en az 150 dakika orta düzey ve haftada 75 dakika ağır düzey bedensel etkinlikler,haftada en az üç kere denge sağlayıcı etkinlikler ve haftada en az iki kez kas güçlendirici etkinlikler yapmaları ve bu etkinlikleri en az 10 dakika aralıksız gerçekleştirmeleri önerilmektedir.

C şıkkı beslenmenin tanımını vermektedir.

Günlük alınması gereken enerjinin %55-60’ı karbonhidratlardan sağlanmalıdır. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Bu yaş grubunun tek tip beslenmesi, besin çeşitliliğinde azalma, besin alımını engelleyici başka bir durumun olması eksikliklerin temel nedenleri arasındadır. Bu nedenle doğru yanıt E şıkkıdır.

Yaşlılık döneminde vitamin ve mineral gereksinimin artması temel olarak vücut direncinin ve bağışıklık sisteminin zayıflaması, kronik hastalıkların artması, hareketsizlik gibi nedenlere bağlıdır. Bu nedenle doğru yanıt B dir.

Doğru yanıt A şıkkıdır çünkü besin grupları bu seçenekteki sırayla verilmiştir.

Doğru yanıt C şıkkıdır çünkü yaşlılarda vücut kas ve yağ dengesi genç yaşlara göre farklılaşır. Kas kütlesi azalır, yağ miktarı/kütlesi artar. Kol ve bacaklarda deri altı yağ dokusunda azalma olur, karın çevresinde yağlanma artar. Tüm bu nedenlerden dolayı yukarıdaki hastalıklarla başa çıkmaya çalışılır.

Günlük alınması gereken enerjinin %55-60’ı karbonhidratlardan sağlanmalıdır.

Kırmızı etin haftada iki porsiyondan az tüketilmesi önerilmektedir. Özellikle işlenmiş kırmızı et ürünlerinin haftada birden daha seyrek sıklıkta tüketimi önerilmektedir.

Yapılan çalışmalar posalı gıdaların, sebze ve meyve tüketiminin bazı kanser türleri (örneğin barsak kanseri) açısından koruyucu olduğuna işaret etmektedir. Kalsiyumdan zengin gıdaların da barsak kanserine karşı koruyucu olduğu vurgulanmaktadır.

İstenmeden vücut ağırlığında kaybın/azalmanın başlıca nedenlerinin gıdaya ulaşamama, sosyal faktörler gibi yetersiz beslenmeye neden olan durumlar, iştah kaybı, kas kütlesinde azalma ile seyreden sarkopeni, kaşeksi gibi bazı hastalıklarda görülen yangısal reaksiyonlar, depresyon olduğu belirtilmektedir. Apne nefesin tıkanmasıdır